Biekorf. Jaargang 19

[p. 28]

Een woordeken op-en-weg.
Het liefste verlangen.

HANS Thoma was een duitsche schilder, een Zwartwouder. En Hans ‘die maar een boer en was, nochtans was scherp van zin’. Hij leefde in de ander eeuwe, en was onder alle zijn tijdgenooten een van dezen die eenvoudigst maar duidelijkst - op zijn Duitsch - zag, droomde en 't bedroomde wederbeeldde. Een zijner meestbekende schilderijen heet ‘Sehnsucht’ of ‘Heimwee’. 't Staat daar verbeeld: een mensch vanboven op den top van een Zwartewoudschen berg. Hooge, want de diepten beneden smelten weg in een peerschen afgrond. De man staat er te rekhalzen, op zijn teen, en met zijn arms omhoogewaard uitgerokken. Is't achter de bonte ooievaars die nog hooger als hij en zonder last, breed boven hem zwaaien? Of is't achter de witte Maartewolkjes die nog veel hooger spoeden? Of achter den waterblauwen hemel, die verre boven alles spant en het lentelicht verkondigt, d.i. achter hemelleven? Ja achter dit laatste is't, achter zijn heim, zijn thuis, dat is hier den hemel, achter 't hoogste en 't machtigste goed. 't Geheimzinnigste van Hans zijn opvattinge is dat zijn man, die achter dat verhevenste goed hankert, daar staat, het-meeste-mogelijk ontdaan van allen aardschen praal... en man is zonder meer! De andere boertjes van 't Zwartewoud, die hunnen Hans zijn schilderije te Karlsruhe mogen benaderen en -zien, zeggen wellicht in een eerste opzien: ‘Zoo hoog op een berg en in lentetijd daar staan zonder hemdeken aan? De man moet half-zot zijn!’ Maar oprecht dat is't; half-zot van verlangen! En had Thoma zijnen held daar gemetst met een paar kapleerzen aan, en een berenvellen broek, en een dikken winterjas, kouderachtig toteengedoffeld in een katte en een mutse met oorlappen, dan met zijn eene hand-in-een-wante zijn zakdoek tegen zijn mond spannende, en met zijn andere hand-ook-in-een-wante een regenscherm openhoudende tegen den wind,

[p. 29]

komaan niet half-zot... had hij daar een Sehnsuchtman gemaakt? Ongetwijfeld niet. Een rijkbegoed man als zulkeen ware geweest, 'n vliegt zoo hooge niet met zijn gadinge en zijn verlangen; maar een arme dompelaar wel... en daarom staat er daar een blootarme ziele, en die staat er wel, wel en waar, omdat aleen de minstbegoede zielen 't meeste goed verlangen.

't Is toch wonder inderdaad dat hoe hooger in stand een mensch leeft, hoe leeger hij neust en aast, maar hoe geringer hij wordt, hoe hooger hij opziet en zijn oorbeeld stelt. Een mensch aleen beschouwt in zijn zelven altijd maar één kant, den slechten, en verandering zoekende, is altijd uit achter 't uiterste beste van den overkant. Is hij arm, veel hangt er boven hem, en dit alles kan hij verlangen. Doch wat zal hij vorenkiezen? Zoodanig veel is er boven hem, en alles is op zulke groote vlakte opengestald, dat alles daaruit hem klein schijnt, en dat aleen het grootste en 't meeste ervan zijnen blik afkimt en tegenhoudt; dit grootste, dit meeste zal hij dus eerst verlangen. Is de mensch rijk integendeel, alle zijn wenschen zijn willen geweest, en alle zijn willen gewierden. Wat zal hij nog daarbij verzoeken van boven hem. Hij heeft alles! Niets meer is er boven hem, en hij zoekt verstrooinge en veranderinge omleege,.... en ten leegsten uit.

Om desaangaande beide doeningen best na te speuren, bespiede men arme- en rijke gasten waneer ze henzelven voor een oogenblik mogen uitspelen, en entwie anders verbeelden... met gadinge en meeninge ‘dat ze't zijn’!

Kinders en armeliên hangen geren een keer ‘den grooten uit’. En liefst den grootsten. Kinders in een processie zullen strijen om een engelke te verbeelden, een engelke Gods, van die engelkens met borstelachtig haar en met sproeten, en waar je 't vuur uit de kaken van zou slaan. Dat is stijf groot, 'n doet? Maar 't Kindeke Jezus zelf 'n is nog niet tevele voor hen, en ze verbeelden het ook. Tien dagen lang werken ze met een-stuk-of-zessen aan 't kind's krullen, en 't moet dan toezien dat 't in alle

[p. 30]

die dagen zijn kopke stil houdt en met niemand en vecht. 't Doet dat. Dan den dag zelve is 't Jezus, 't gaat 't met zijn twee vingerkes omhooge, dat scheuveltje, al zegenende, en 't en zou niet lachen. ‘'t Is't’! Moeder voelt ervan de tranen in heur oogen. Armeliên en eenvoudige menschen op het tooneel - en daar zijn ze geren - spelen liefst koning, een koning met een gouden kroone en een purperen mantel; al ware 't een koning met een baaien onderlijf,... en al was hij bevolen van te wachten van t' snuiten tot bachten de schermen.. omdat zijn zakdoek rood is.

Een rijk man daarentegen en zal er niet veel achter staan om engelke te zijn (hij is er te dichte bij alledage!) of om op 't tooneel te komen; maar zal danig voldaan wezen van mêe te zwieren in een verkleed dansspel, met of zonder wezentje-duik. Heel den nacht zal hij den ‘boerendans’ verbeelden, zijn hoed scheef zetten, zijn arms laten slingeren, zijn beenen verliezen... en hem verkrinkelen van de pret. Daarna wordt hij thoope gevaagd in een rijtuig, en van daar in zijn bedde gekeerd. Daar druipt hij 's anderendaags uit, en ziet dat hij vermeld staat in het dagblad: namelijk er staat in dat hij in ‘ours’ was, en zijn zoon in ‘pompe à incendie’, en zijn dochter in ‘chardon’ en zijn vrouw in ‘génisse’! Ei wat geluk! Hij had er een heel jaar van gedroomd: van eens een oogenblik in 't leven dat te zijn wat hij ‘typiekst’ vond. En alle zijn vrienden en kennissen, allen mannen in 't goud gestriept en gegareeld, zal hij doen komen acht dagen lang om een ‘Amer-tje Cusenier’ mêe te drinken over zijn oorbeeld en 't verwezenlijken ervan.

Elk zijn meuge, zei de zeuge... en den olifant's snuiter hangt naar den grond.

Oorbeeld is oorbeeld, en ‘Sehnsucht’ is altijd gelijk, maar de minderen ‘zien’ en ‘zuchten’ omhooge, en de meerderen omleege.

De Vlamingen doen zedelijk meest meê met de minderen... God zij gedankt!

J. Hagel