Biekorf. Jaargang 19

Het Baargericht

ONLANGS werd in Biekorf (Jg. 1907, t^k 14, bl. 231-234) door E.H.L. Ghys medegedeeld hoe te Brugge, onder het volk nog de meening bestaat dat verongelukten aan 't bloeden gaan in de tegenwoordigheid van familieleden; daarbij werd aangetoond hoe dergelijke gedachten in vroegere tijden voor onloochenbare wezenlijkheid gehouden werden, zelfs door geleerden, die daarvan een wetenschappelijken uitleg zochten te geven.

Inderdaad. Zóó vast geloofde men dat het lijk van een vermoorde zou beginnen te bloeden bij de nadering van den schuldige, dat, bij de rechtspleging, daarin een middel werd gezocht om den plichtige te ontdekken. Na een geval van doodslag, als de schuldige onbekend bleef, maar verdenking bestond tegen een of meer personen, liet men deze bij de baar treden en het lijk aanraken. Bleef het bloeden achterwege, dan werd de verdachte onschuldig verklaard. Dit rechtsgebruik droeg den naam van Baarproef, Baargericht.

Dit volksgeloof berustte niet op wetenschappelijken grond, maar op de overtuiging dat God zelf rechtstreeks tusschenkwam, daar Hij, Alwetende Getuige en Rechtveerdige Rechter, op wien men door zekere opzettelijke proeven een beroep deed, noodzakelijk schuld of onschuld moest laten blijken. Zulk eene beslissing, door goddelijke tusschenkomst verkregen, is Gods-gericht, Gods-oordeel.

[p. 16]

Terwijl andere Gods-oordeelen, als water- en vuurproef en tweegevecht, opklimmen tot den tijd der oude Germanen en in Oud-Middeleeuwsche en vroegere wetten voorkomen, wordt de baarproef voor het eerst vermeld in de XIII^e eeuw. Door getuigenissen uit Zwitsersche, Duitsche en Nederlandsche bronnen van de XV^e en XVI^e eeuwen, blijkt het dat de baarproef bij vele rechtbanken toegepast werd.

Een Zwitsersch formulierboek van het jaar 1568, bevat het voorschrift hoe het baargericht ingesteld worden moet: ‘Men moet de baar buiten den gewijden grond plaatsen onder blooten hemel op zoodanigen afstand, dat niemand in de baar kan zien. Dan moet de verdachte, kaalgeschoren (opdat hij geen tooverij, in het haar verborgen, zou kunnen mededragen), naakt tot op een nieuw onderkleed, met een gewijd licht in de linker hand, alleen, onder geleide dergenen die langs gerechterlijken weg daartoe aangewezen zijn, naar de rechterzijde der baar treden, nederknielen en met genoemde getuigen vijf Onze Vaders en Wees Gegroeten en de twaalf artikelen des geloofs bidden, opdat God, tot ontdekking der waarheid, een teeken wille doen. Dan moet hij op de borst van het lijk, dat rondom de wond, het hert en den mond ontbloot behoort te wezen, zijne rechterhand leggen en zweren: gelijk ik hier zie en aanraak dit doode lichaam, zoo bid ik God, of ik hem ombracht of schuldig ben aan zijnen dood, daartoe raad, daad, gunst, steun of hulp heb toegebracht in eenigen vorm, dat dan God, de Almachtige, hier een openlijk teeken geve om mijne schuld of onschuld aan den dag te brengen. Zoo helpe mij God en alle Heiligen.

Over de Gods-oordeelen en de verschillende proeven daarbij aangewend, raadplege men het nieuwste werk van D^r F. Pyper, hoogleeraar te Leyden. Middeleeuwsch Christendom. 's Gravenhage, Martinus Nyhoff, 1907, bl. 105 en volgg.

E. Van Cappel