In zijn eerste opstel: Etymologische folklore, spreekt schrijver voornaamlijk ‘over de HH. Katharina, Lucia en Clara, die alle drie etymologisch met het begrip, ‘licht, reinheid, helderheid’ in verband staan.
De H. Katharina komt dikwijls voor als een weêrheilige: na regen geeft de Heilige Katharina zonneschijn.
De H. Lucia, een echte volksheilige, wordt in Nederland en België bij oogziekten aangeroepen. ‘Vandaar, meent Pater de Smedt, de gewoonte, haar voor te stellen met twee oogen in de hand of op een schotel; van daar ook de legende, volgens welke zij zich de oogen zou hebben uitgerukt, om zich aan de lagen van een door hare schoonheid betooverd jongeling te onttrekken.’
Ook de H. Clara wordt bij oogziekten aangeroepen, en door velen wordt er haar het een of ander beloofd voor helder weêr en zonneschijn.
In zijn tweede opstel: Twee volksheiligen - te weten de HH. Lucia en Brigitta - wil schrijver aantoonen, hoe ‘de H. Lucia in sommige opzichten met de Iersche H. Brigitta of Brigida overeenkomt’ en wel voornaamlijk, hoe de legende van het uittrekken der oogen aan beide volksheiligen vastgehecht wordt.
Op iets anders nog wil schrijver de aandacht vestigen, d.i. ‘op de goede diensten, die, in geval van onzekerheid, door de Folklore, beschouwd als hulpwetenschap der Linguistiek, kunnen worden betoond’. En hier zou de Folklore den taalkundige kunnen helpen, om de woordafleiding van de Germaansche godin Holda-Perchta en van de H. Brigitta vast te stellen.
We hebben trouwens reeds gezien, dat er een verband bestaat tusschen de HH. Katharina, Lucia, Clara en Brigitta; we kunnen nu nog aanwijzen, dat er ook een verband bestaat tusschen die heiligen en de Germaansche godin Holda-Perchta.
Deze laatste ‘was de verpersoonlijking van het morgenrood, godin van de vruchtbaarheid en het leven, maar ook van de duisternis en den dood’.
De H. Lucia wordt aangeroepen voor het licht der oogen, en vereerd als patrones van de spinsters. We kunnen daarbij voegen wat Guido Gezelle zegt in zijn Duikalmanak op den 13sten in Wintermaand, feestdag der Heilige: ‘Men placht op vandage eene appelbranke in eene flessche water te steken, verwachtende dat zij met Kerstdag zou bloeien’. Welnu, Holda-Perchta was ook godin van de vruchtbaarheid, en gekend als spinster.
Ook de H. Katharina is patrones van de spinsters. Vgl. Duikalmanak op den 25sten in Slachtmaand.
Welnu, welke is de schakel, die dit alles verbindt?
En het antwoord is: omdat al die namen met het begrip ‘helderheid, zien’ in verband staan.
En dus, Brigitta komt niet van een Indogermaanschen wortel Bergh: groot, hoog, machtig zijn; maar van Bherg: schitteren.
Zoo ook komt Perchta of Bertha uit denzelfden Indogermaanschen wortel; en men heeft het mis, als men aan het Oudhoogduitsche bergan ‘verbergen’ denkt.
L.G.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
