Biekorf. Jaargang 18

Een laatste woord

TWEE zaken wil ik, in mijn antwoord aan mijnheer Eghels⁽¹⁾ in 't kort behandelen: telepathie en magnetometer.

(1) Zie Biekorf, bl. 65, 66 enz. 1907.

I. Telepathie.

Eerst en vooral, een woord nopens de meening van Mgr Mercier. Klaarheidshalve, geef ik hier geheel den tekst zooals hij te lezen staat in zijn laatste werk: ‘Traité élémentaire de philosophie: édit. A, T. I, pp. 151 enz. Louvain 1906’⁽²⁾.

(2) Biekorf, bl. 73, wordt er verzonden door M^r Eghels naar ‘Tome I Psychologie’. Dat zou de lezers kunnen in de meening brengen dat er in 't jaar 1906 door Mgr Mercier een werk van Psychol. in twee boekdeelen uitgegeven werd. Dat is mis. Zulk werk verscheen laatst in 1905, en eene nieuwe uitgave is thans onder druk. Opdat de aanhaling juist weze, moet zij luiden als volgt: ‘Traité élémentaire de philosophie, T I’ en de psychologie beslaat daar maar eenige bladzijden in, verre van een heel boekdeel.

[p. 152]

‘136. La suggestion mentale. - La télépathie. - Un agent imagine un mouvement que le patient doit exécuter; il imagine par exemple, de lever le bras gauche: sans être en contact avec l'opérateur, le sujet imagine et exécute le mouvement que l'opérateur veut lui imposer.
Il va de soi que ce sujet de ces suggestions mentales doit être d'une sensibilité nerveuse très fine, sinon anormale, et se trouver le plus possible à l'abri des excitations ordinaires. En supposant les faits incontestables - et ils semblent bien l'être - ils ne peuvent s'expliquer que moyennant ces trois conditions: que l'imagination de l'opérateur produise une action cérébrale transmissible; que cette action se propage en dehors du cerveau de l'opérateur jusqu'au cerveau du sujet; qu'elle excite efficacement dans le cerveau du sujet l'image correspondante à celle formée par l'opérateur.
P. 152. Une explication analogue pourrait rendre compte peut-être de la télépathie. ou - étymologiquement - de la vision à distance.
On en rapporte des faits nombreux: citons en un à titre d'échantillon: un jeune homme se baigne et se noie; au même moment sa soeur, qu'une distance de plusieurs lieues sépare de lui, est prise d'une émotion qu'elle ne peut dominer, et elle voit dans un étang, aux bords duquel elle s'assied, la scène de la mort de son frère.
Il serait difficile d'attribuer tous les cas de télépathie à la supercherie ou à l'hallucination; l'explication en est pourtant très difficile. Elle a ceci de commun avec la suggestion mentale que la communication entre l'agent et le sujet s'établit sans le secours des organes, qu'à un même moment, l'agent déploie une grande énergie, tandis que le sujet est dans un état d'excitabilité extrême. Mais la distance parfois considérable entre l'agent et le sujet, et les formes très-diverses des phénomènes télépathiques ne permettent pas de ramener ces phénomènes à une simple suggestion mentale.
Intervient-il dans ces faits des facteurs naturels jusqu'à présent inconnus? Ou sont ils dus en tout ou en partie à des agents préternaturels? - Le problème se pose, il n'est point résolu.’

Uit deze aanhaling mag men besluiten:

1^o Dat Mgr Mercier de werking van hersens tot hersens, zonder tusschenkomst der zintuigen, m.a.w. de menschelijke uitstroomingen, zooniet als zeker, ten minste als mogelijk en waarschijnlijk aanveerdt.

't Is voor hem de eenige uitleg die mogelijk is voor de

[p. 153]

feiten der ‘suggestio mentalis’, feiten die onbetwistbaar schijnen. Voor de télépathie is deze uitleg ook mogelijk: ‘zulkdanige uitleg zou misschien kunnen rekening geven van de télépathie’, en in zijne uitgave der Psychol. in II vol. 1905, had hij dien uitleg genoemd ‘la seule explication qui soit plus ou moins plausible’.

Welnu, was het dat niet dat ik beoogde: de mogelijkheid en de hoogste waarschijnlijkheid zulker uitstroomingen?...

2^o Daar Mgr Mercier zulken uitleg eertijds aanveerd heeft in 1905, daar hij hem nu nog aanneemt voor de ‘suggestio mentalis’ en als mogelijk voor de ‘télépathie’, besluit ik ook met recht dat er daar hoegenaamd geen materialismus mede gemengd is, zooals er aan dit stelsel verweten werd in Biekorf 1906, blz. 383. Een man als onze Aartsbisschop zou zeker toch nooit materialistische stelsels zelfs maar als mogelijk aannemen!

3^o Het is stellig zeker dat in zijne groote uitgave van psychologie 1905, Mgr Mercier de rechtstreeksche werking van geest op geest uitsloot ‘nous ne nous arrêterons pas à la supposition d'une communication directe entre les esprits’. Zou hij van gedacht veranderd zijn, en nu als mogelijk aanveerden wat hij eertijds als onmogelijk aanzag? Dat zal niet bewezen worden uit bovengemelde aanhaling. Daar spreekt hij in 't korte: de psychologie behandelt hij gansch in enkele bladzijden, daar hij in 1905 er twee boekdeelen aan besteedde. Het en is dus niet te verwonderen dat hij zekere kanten der zaak achterlaat, en zoo hij alleenlijk zegt ‘que la distance parfois considérable entre l'agent et le sujet, et les formes très-diverses des phénomènes télépathiques, ne permettent pas de ramener ces phénomènes à une simple suggestion mentale’; dat kan alleenlijk beteekenen dat er in zake van telepahie iets meer vereischt wordt dan voor suggestio mentalis, ofwel iets buitennatuurlijks, ofwel onbekende natuurlijke oorzaken.

Maar wie zal zeggen dat deze onbekende natuurlijke oorzaken die de gedachten moeten overzetten ook van geen stoffelijken aard moeten zijn?

[p. 154]

Dat komt immers overeen met de gansche leering van Mgr Mercier over den oorsprong der gedachten. En zou hij zelf hier eene uitneming aanveerden aan de algemeene wet die hij zelf stelt?

Daarbij blijft deze rechtstreeksche werking van geest op geest ook nog altijd tegengesproken door het feit dat de gedachtenoverzetting tusschen moeder en kind belemmerd kon worden door eenen scherm tusschen beiden geplaatst⁽¹⁾.

Ik had ten volle gelijk toen ik in Biekorf, 1907, blz. 38, schreef ‘dat menig geleerde zich ernstig om zulke zaken bekommert’. Het voorgaande bewijst dat Mgr Mercier onder hen moet gerekend worden. Grasset ook: van hem staat er in de Revue des deux mondes, XI, 1906, een artikel van meer dan vijftig bladzijden over telepathie en soortgelijke verschijnsels. Daarom schrijft hij bladz. 124: ‘Je pose en principe qu'aucune doctrine philosophique ou religieuse n'a intérêt au succès ou à l'insuccès de ces recherches’. Daar en op nog andere punten komt hij in strijd met den heer Eghels die zegt (Biekorf, 1906, blz. 391): ‘Daarenboven in geheel die zaak, liggen gedachten gewikkeld, die op philosophisch gebied te verderfelijk zijn, om ze te laten voordragen zonder eenige tegenspraak’.

De ‘Society for psychical rechearches’ die verscheidene honderde gevallen van telepathie verzameld heeft en ze als echt voordraagt, heeft als voorzitter: Henry Sidwick, professor aan de hoogschool van Cambridge en als leden onder ander: William Croakes, Gladstone, Watts...; en in Frankrijk: de professors: Ch. Richet, Th. Ribot, Féri en Pierre Janet van Parijs, de professors Beaunis, Bernheim en Liebault van Nancy enz.

De volledige lijst dier merkweerdige mannen staat in de voorrede van: ‘les hallucinations télépathiques’ (vertaling en verkorting der ‘Phantasms of the living’ blz. xvi, Paris, 1891, Félix Alcan, uitgever).

(1) Zie Biekorf, 1906, blz. 345 en 1907, blz. 34.

[p. 155]

II. De magnetometer.

Kunnen die stoffelijke uitstroomingen die bij de werking onzer hersenen voortgebracht worden, ook physische tuigen beinvloeden?⁽¹⁾.

Om daar klaarder in te zien keer ik terug naar het geval van Ludovic X...⁽²⁾ dat algemeen aanveerd wordt. De gedachtenoverzettingen van moeder tot kind werden verhinderd door eenen scherm.

Dit bewijst de stoffelijkheid der uitstroomingen.

Een ander besluit dat daaruit moet getrokken worden, is, dat de scherm door de stroomingen die hij tegenhoudt, beinvloed wordt, en dat hij daardoor zekere veranderingen moet ondergaan. Ik aanveerd dat die veranderingen tot nu toe onbemerkt en misschien onzichtbaar gebleven zijn; maar, aangezien zij bestaan, mogen wij hopen van door zekere verbeteringen aan den scherm, ze in de toekomst te kunnen vaststellen. Op die wijze, zou dat tuig eene ware magnetometer worden⁽³⁾.

Eene bemerking om te sluiten. Vooraleer te eindigen begeer ik eens de aandacht der lezers te trekken op de eigenaardige manier van redetwisten van mijnheer Eghels.

Hij verdedigt zijne zienswijze door aanhalingen uit Mgr Mercier: en alles wel onderzocht zijne zienswijze wordt er inderdaad door bekampt.

Om de telepathische gebeurtenissen over 't algemeen in twijfel te trekken steunt hij op de phantasms of the living, die geschreven waren om er de echtheid van te bewijzen. En hoe is dat wel mogelijk? Geachte tegenspreker heeft dat klaar gekregen met uit dat boek eene aanhaling te doen waarin hij zeker in misschien veranderd heeft!

(1) Zie Biekorf 1906, bladz. 390 van onder.

(2) Zie bladz. 345 van onder: Biekorf 1906.

(3) Ik wil niet meer steunen op de beweeglijkheid van mijnen magnetometer om reden dat ik niet durf beweren, dat, de wil alléen, oorspronkelijk de oorzaak der beweging is. Iets dat ik nochtans durf staande houden is, dat de wakte de oorzaak niet is van het draaien. Want om aan de wakte zeer gevoelig te zijn, moet een haar ontvet wezen zooals Saussure het deed voor zijnen waktemeter.

[p. 156]

Ik had ook, zoo het schijnt, Grasset niet mogen tellen onder de geleerden die hun ernstig om telepathie bekommeren⁽¹⁾. Als bewijs daartegen wordt gezeid dat deze geleerde in de Revue des Deux Mondes een lang artikel van 50 groote bladzijden⁽²⁾ geschreven heeft over ‘occultisme’, 't is te zeggen over telepathie en andere geheimzinnige gebeurtenissen: Dat staaft hetgeen tegenspreker wilt omver werpen. Ik heb nooit beweerd dat Grasset van mijn gedacht was. Tegenspreker beweert dat hij geheel en gansch van het zijne is: daarin is hij mis; mijne bovengemelde aanhaling⁽³⁾ is daar een bewijs van.

Ik mocht ook Ch. Richet niet noemen volgens mijnheer Eghels. Hij aanveerdt nochtans dat die professor hem ernstig om die zaak bekommert, maar beweert dat hij ze niet gunstig is. Hoe is dat mogelijk aangezien Ch. Richet een voorwoord schreef aan de ‘phantasms of the living’ waarin hij onder andere zegt: ‘ik ben tot de overtuiging gekomen dat het meerendeel der verhalen echt waren’?⁽⁴⁾.

Hewel, goede lezer, heer Eghels toont eenvoudiglijk dat Ch. Richet de echtheid niet durft verzekeren van de ‘phénomènes de matérialisation de la villa Carmen’ en gebaart dat die spiritische verschijnsels en telepathie maar één uitmaken: iets dat door en door valsch is.

Dus, met volle recht, stuur ik aan heer Eghels den raad terug dien hij mij in Biekorf, blz. 69, 1907, gegeven heeft: ‘Het ware geraadzaam wat naderbij de gewrochten te kennen (en te eerbiedigen) van dezen wier gezag hij inroept’⁽⁵⁾.

Moscroen, den 4-5-07.

D^r Aug. Schepens

(1) Zie Biekorf, 1907, blz. 38.

(2) Zie Biekorf, 1907, blz. 68.

(3) Zie Revue des Deux Mondes, 1906, 1ⁿ November, blz. 115.

(4) Zie Biekorf, 1907, blz. 38.

(5) Zie Biekorf, 1907, blz. 69.