Biekorf. Jaargang 17

[p. 305]

[Nummer 19]

Over natuurvolken

DE studie aangaande de natuurvolken heeft in de tegenwoordige wetenschap een belangrijke plaats ingenomen: bij de nog onbeschaafde volksstammen immers gaat men de oplossing opzoeken der gewichtigste vraagpunten nopens den oorsprong, de beteekenis en het doel van 's menschen leven, nopens het ontstaan en het wezen van godsdienst en zedelijkheid en van alles wat daarmêe nauw in verband staat.

Het zal dus nuttig zijn, eens nader te onderzoeken wat natuurvolken zijn en waarin ze van de beschavingsvolken verschillen, en dan ook aan te toonen, hoe ongeloovigen en niet-katholieken veelal misbruik maken van deze studie en hoe partijdig en onredelijk ze die wetenschap beoefenen.

_**_*

Wat zijn natuurvolken?

De benaming zelve - natuurvolken - wijst reeds op

[p. 306]

volken, die nog onder den dwang der natuur staan, en op bovenstaande vraag wordt dan ook vrij algemeen geantwoord, dat een natuurvolk, op den laagsten trap genomen, zoo'n volk is, dat enkel denkt aan den dag dien het beleeft, dat niets spaart en niets voorziet, dat dus geheel en gansch afhangt van de natuur, die op het gewenschte oogenblik moet gereed zijn om de noodige levensmiddelen te verschaffen⁽¹⁾. Hoe meer echter een volk zich losrukt uit dien dwang der willekeurige natuur, hoe meer ook het zich verheft en veredelt⁽²⁾.

Daarmee wil men toch niet bedoelen, dat een volk het ooit zoo ver brengen zal, dat het zich geheel en gansch vrij en onafhankelijk van de natuur zal kunnen maken. In de natuur immers zoekt de beschaafde, evenzeer als de onbeschaafde, zijne levensmiddelen; voor den Europeaan, evenals voor den Neger, is 't een wreede slag, als de oogst mislukt; niet alleen de wilde vreest voor storm en ongeweerte, maar ook de beschavingsmensch ondervindt soms hoe de natuur in eenige oogenblikken zijn zoetste verwachtingen vernietigt.

(1) Vgl. het werksken van Ratzel, dat deel uitmaakt van ‘Meyers Volksbücher’ en heet ‘Grundzüge der Völkerkunde’ Leipzig und Wien. Men leze vooral het 2^de hoofdstuk: ‘Die Stellung der Naturvölker in der Menschheit’ en het 3^de: ‘Wesen, Entstehung und Ausbreitung der Kultur’ bl. 14-34.

(2) Hier willen we geenszins den maatstaf aanduiden, waarmede men met zekerheid zal kunnen vaststellen, tot welken graad van beschaving ieder volk gekomen is. Vgl. ‘Les Naturvölker par Th. Gollier’ bijdrage verschenen in ‘Enquête ethnographique et sociologique sur les peuples de civilisation inférieure’, uitgegeven door de ‘Société beige de sociologie’ te Brussel, bij Polleunis en Ceuterick in 1905. Op bl. 20 lezen we: ‘Le critère choisi à l'origine pour distinguer les différents degrés de développement était simpliste: un peuple était-il entièrement dépendant de la nature, il était rangé parmi les Naturvölker. Cette dépendance diminuait-elle, on avait les peuples barbares; quand elle était réduite au minimum, on avait les peuples dits civilisés.
Mais cette dépendance de l'homme vis-à-vis de la nature était chose assez difficile à apprécier. Quand commençait-elle et où finissait-elle? Un critère plus descriptif et plus détaillé s'imposait donc.’
Wat dit criterium is volgens Th. Gollier, zullen we verder zien.

[p. 307]

Zoo is't dat de christen landman iederen morgen, als hij zijn werk begint,

‘op zijn hert een kruise slaat en op zijn land een kruis’

omdat hij wel weet, dat zijn rust en geluk daar - op zijn land - aan de buien en de grillen van de natuur blootgesteld zijn.

Wat dus den beschavingsmensch onderscheidt van een natuurmensch is niet een volledige onafhankelijkheid ten opzichte van de natuur, maar een zekere vrijheid, waarbij de slagen der natuur zoo niet geheel afgeweerd, dan toch grootelijks verzacht worden.

_**_*

Hoe komt het nu, dat sommige volken in dezen lageren toestand óf blijven kwijnen, óf uit een hoogere beschaving er wederom in vervallen?

Rationalisten, aanhangers van een valsche ontwikkelingsleer, beweren dat de natuurmensch zoo laag staat, omdat hij een ondergeschikt wezen is, omdat er tusschen hem en den beschavingsmensch een werkelijk verschil valt waar te nemen in het innerlijk wezen en in de natuur zelve. Volgens hen stamt de mensch van het dier af, en de natuurvolken staan nog dicht bij hunnen dierlijken oorsprong; wij integendeel, beschaafden, zijn met reeds ontwikkeld wezen en reeds verhevener natuur ver vooruit op den weg naar een oorbeeldige volmaaktheid. Die rationalisten onderzoeken zelfs niet, of de wilden ooit een hoogere beschaving gekend hebben, want volgens hen zijn deze laatsten enkel verachterde volken, die nog kruipen op den weg der ontwikkeling en slechts langzamerhand hunne natuur volmaken.

Tegenover dit stelsel der rationalisten staat een ander, waarmee wij, katholieken, beter kunnen instemmen, en dat stelsel, rustende op een vasten grond, kan ons ten volle bevredigen. We geloovenen weleeren dat beschaafden én onbeschaafden uit de hand van den Schepper een onsterfelijke en verstandelijke ziel ontvangen hebben,

[p. 308]

bekwaam om dien Schepper te kennen en te beminnen en alzoo het levensdoel te bereiken: een gelijke natuur dus voor allen. Het onderscheid tusschen natuur- en kultuurmensch moet dus elders dan in het innerlijk wezen opgezocht worden. Welnu, waarom de wilde stammen tot een hongeren graad van beschaving niet geraken, dat kan men op een hoogst voldoende wijze verklaren door den invloed van verscheidene uitwendige omstandigheden, waarbij de mensch veel moeilijker de krachten en de vermogens van zijne natuur kan in 't werk stellen. Die omstandigheden zijn b.v. het gebrek aan stoffelijken welstand, komende uit de luchtgesteldheid of de onvruchtbaarheid van de streek; dan de levenswijze, want landbouwvolken zullen vroeger tot de beschaving kunnen komen, dan uitsluitend zwervende volken⁽¹⁾; ook nog de omgeving, waarbij de onderlinge betrekkingen van landen stamgenooten min of meer vriendelijk zijn, of waarbij men min of meer in druk verkeer met andere volken staat. De invloed van den stoffelijken toestand op den geestestoestand kan door niemand geloochend worden, ‘Ce sont les difficultés de la vie matérielle, qui sont les vrais facteurs de la sauvagerie’⁽²⁾.

_**_*

(1) Daaruit verstaat men, waarom men aan de beschaafde stammen den naam van kultuur- of landbouwvolken gegeven beeft; die stammen immers hebben zich uit den natuurdwang losgerukt van het oogenblik af, dat ze de natuur hebben bewrocht en bebouwd. Daarmee echter wordt niet gezegd, dat in latere tijden de landbouwvolken noodzakelijk en altijd aan 't hoofd der beschaving zullen staan, maar wel, dat de landbouw wellicht het eerste middel geweest is, waardoor aanvankelijk de volken zich langzamerhand ontwikkeld hebben.

(2) Vgl. Guibert, S.S. Les origines. 3^me édition. VIII-389. Paris, Letouzey et Ané. Op de vraag, wat er van den natuurmensch zal geworden, antwoordt hij: ‘Tant qu'il restera sous l'empire des dures conditions, qui l'écrasent, il continuera de déchoir, de s'affaiblir physiquement et intellectuellement: victime de ses ennemis et des difficultés du milieu, sa race finira par s'éteindre. Mais 2^o/ qu'il réussisse à se dégager des étreintes de la misère, que par lui-même ou par l'effet d'une compassion très humaine, il soit placé dans des circonstances plus avantageuses, et il remontera la pente descendue, il pourra s'instruire, être civilisé.’

[p. 309]

De voornaamste omstandigheden, die voordeelig of ongunstig op de ontwikkeling inwerken, zullen we nu met enkele woorden bespreken.

Wat er vooreerst tot de volmaking vereischt wordt, is een zekere stoffelijke welstand. De mensch, die van 's morgens vroeg tot 's avonds laat eraan moet denken, hoe hij zich de noodige levensmiddelen zal bezorgen, kan tot het hooger beschavingsleven niet opklimmen⁽¹⁾. Maar er dient opgemerkt te worden, dat het niet voldoende is, dat men den mensch die middelen in de hand geve: rust roest, luiheid verlamt, en een volk, dat niet werkt, verheft zich nooit. Vruchtbaarheid der natuur alleen is dus niet genoeg, en zoo leven er natuurvolken in de weelderige landen van den evenaarskring. Ook 's menschen arbeid alleen is niet genoeg, en zoo blijven de volken in de koude en woeste poolstreken in hunnen lageren toestand. Integendeel, een goede luchtstreek en onverdroten werkzaamheid zijn allergunstigste voorwaarden tot ontwikkeling, en dit is een der redenen waarom de hoogste beschaving in de gematigde luchtstreken te vinden is.

(1) Geenszins wordt hier gezegd, dat een volk zonder dezen stoffelijken welstand onmogelijk kan komen tot de kennis van Gods bestaan of onmogelijk kan godsdienstig leven. Wij, katholieken, aanveerden immers, dat de mensch tot de Godheid langs twee verscheidene wegen kan opklimmen: de openbaring en het natuurlijk licht der rede, en het mag nog eens herhaald worden, dat we aan allen een gelijke natuur toeschrijven. Vgl. E. De Gryse: ‘De geschiedenis der godsdiensten en graaf Goblet d'Alviella’ getrokken uit ‘Het Belfort’. Gent, 1888. Op bladz. 27 staat er ‘.... een zeer nederige toestand onder stoffelijk opzicht, kan gepaard gaan met zeer verhevene godsdienstige gedachten. Zijn er nu ook geene wilden, arm genoeg onder stoffelijk opzicht, en die nochtans christen zijn, volgens M. Goblet zelven, den hoogsten trap der godsdienstige beschaving... Dus, indien het waar was, dat men overal het Steen-tijdstip heeft tegengekomen, niemand zoude mogen zeggen daarom alleen dat de menschen die daar leefden den één waarachtigen God niet kenden. Kan God zelf de eerste menschen niet onderricht hebben, gelijk de Bijbel het verhaalt? Nog meer, zelfs zonder veropenbaring, zouden de eerste menschen God niet hebben kunnen ter kennis komen met hun bloot gezond oordeel? Is het dan zoo moeilijk God te erkennen uit het beschouwen der Schepping?’

[p. 310]

Waarom nog zult ge natuurvolken aantreffen in afgeslotene bergstreken of op eilanden b.v. in den Grooten Oceaan? Is het niet, althans ten deele, omdat die stammen te veel afgezonderd bleven van alle verkeer met andere volken, en dat ze bij hun eigene landgenooten om reden van hun klein aantal geen steun en sterkte genoeg vonden om vooruit te gaan? Ze bleven achterlijk, ze leefden onder malkaar in klein aantal, en vandaar een gemis aan krachtsinspanning, aan mededinging om bovenaan te gegeraken, aan uitstekende mannen; vandaar ook een stilstand, zooniet een daling van het verstandelijk peil.

Uitsluitend zwervende volksstammen zullen ook moeilijk tot een hooge beschaving opklimmen. ‘Kulturentwickelung ist ein Schätzesammeln’ zegt Ratzel op bladz. 26 van zijn hierboven aangewezen werk: Grundzüge der Völkerkunde. Beschaving is een verzameling van schatten, en die schatten worden niet enkel gevonden door een bepaald geslacht: het is een opeenhooping van al hetgeen in langen tijd door verscheidene geslachten werd gezocht, gewonnen en verzameld, en dan overgezet aan de nakomelingen. Welnu, tot zoo 'n verzameling wordt vereischt een nauw verband tusschen de verscheidene geslachten, een vaststaande overlevering, en dit ontbreekt gewoonlijk bij zwervende volken. Geen wonder dus, dat onze hedendaagsche natuurvolken doorgaans geene geschiedenis hebben; maar enkel onduidelijke en onbepaalde begrippen over hun verleden⁽¹⁾.

Eenheid baart macht, en zonder eenheid geen ontwikkeling: zelfs uitgestrekte landstreken, waar geslachten en stammen door veete en baatzucht verbrokkeld en verdeeld liggen, zullen bewoond zijn en blijven door lagere natuur-

(1) Vgl. ‘Un grand peuple de l'Afrique équatoriale par le R.P. J. Van der Burgt. Bois-le-Duc, 1903’ bij het woord ‘Histoire’ bl. 64. Hij spreekt over Urundi en zegt: ‘L'Urundi a naturellement une histoire, mais celle, antérieure à notre époque, restera bien à jamais enfouie dans le passé. Les habitants eux-mêmes n'en savent rien. Ils ont quelques traditions vagues, e.a. sur leurs rois et leur dynastie, mais tout cela ne fournit rien de précis.’

[p. 311]

volken⁽¹⁾. De verzedelijking, die de stammen vereenigt en verbroedert, zal dus hoogst voordeelig zijn. En hierin vooral zien we zonneklaar de beschavingsmacht van de katholieke kerk, die met haar zalige werking de verzedelijking dier arme volken ten krachtigste teweegbrengt. Niet alleen ontwikkelt de Kerk het verstand door de kennissen der beschaafde wereld zooveel mogelijk aan allen mee te deelen, maar ze toont nog aan, hoe al de menschen kinderen zijn van denzelfden God, bestemd om hand en hand hetzelfde doel te bereiken. Hare leering, gesteund door het voorbeeld van hare trouwe navolgers, brengt verbroedering en toenadering onder de verdeelde stammen, en uit dit inniger samenwerken spruit ontwikkeling en beschaving.

_**_*

Rationalisten, voor wie de ontwikkelingsleer het geliefkoosde schootkind geworden is, beweren - we hebben het reeds gezegd - dat de wilden ondergeschikte wezens zijn, dat ze dezelfde natuur niet hebben als de beschaafden, dat ze nog dicht bij hunnen dierlijken oorsprong staan.

(1) Juist naar de mate van dit eendrachtig samenwerken en van dit verzamelen en overleveren der kultuurschatten, wil Th. Gollier met andere schrijvers den graad der verscheidene beschavingstoestanden vaststellen. In eene aanmerking zagen we reeds, waarin niet volgens hem de maatstaf der beschaving te vinden is. Het volgende is een uittreksel uit zijn hierboven vermelde bijdrage in ‘Enquête ethnologique et sociologique.’ Op bl. 20 staat er: ‘Il est acquis que la cause de la civilisation ne se trouve pas tant dans les efforts des individus, des initiatives individuelles isolées, que dans l'accumulation, dans la transmission d'une génération à l'autre des découvertes effectuées, des inventions réalisées. Or, cela n'est possible à un peuple qu'à la condition sine qua non de posséder des moyens de transmission. Une peuplade ne possède-t-elle aucun de ces moyens, nous la dirons inculte, nous la rangerons parmi les Naturvölker.... Constaterons-nous l'existence de ces moyens, à un degré plus ou moins développé, des peuplades auront-elles l'écriture idéographique ou phonétique, avec, en méme temps, comme caractéristique, une supériorité très marquée de l'élément conservateur sur l'élément d'initiative individuelle, nous les dirons semi-civilisées.... Enfin, ces peuples où les moyens de transmission de l'élément acquis sont arrivés à leur complet développement, là où prédomine non plus l'élément conservateur, mais l'élément novateur, ces peuples seront dits civilisés.’

[p. 312]

Hoe zullen ze dat bewijzen? Om eenigszins hunne gezegden te staven, zoeken ze al de gegevens en de getuigenissen op, die den wilde tot een afschuwelijk en walgelijk schrikbeeld omscheppen. Volgens hunne beschrijving onderscheidt de natuurmensch niet tusschen goed en kwaad; voor hem is luiheid een oorbeeld; zijn vraatzucht is onverzadelijk; van kuischheid en schaamtegevoel heeft hij niet het minste begrip; zijn karakter is een mengelmoes van haat en nijd, van leugen en bedrog, van valschheid en hebzucht, van moordlust en dieverij, van woede en wreedheid.

Arme wilden!

Wie ziet niet in, hoe dit alles overdreven is. Deze schrijvers halen alleenlijk die feiten en getuigenissen aan, die in hun vooraf bepaald stelsel kunnen ingelascht worden.

Al het overige wordt willekeurig achtergelaten: niet één woord, niet één daad, waardoor de natuurmensch in een betere en verhevener gestalte zou kunnen voorkomen.

Er zijn ongetwijfeld luie en vadsige, valsche en wraakgierige wilden, maar is 't niet eenzijdig te werk gaan, al die gebreken toe te schrijven aan het wezen zelf van een gansche volk? Wilde men den aard van den Europeaan afschilderen volgens hetgeen dagelijks in de nieuwsbladen te lezen staat onder hoofdingen als: dronkenschap, diefte, eerroof, moordaanslag, enz., zou men na korten tijd daarmee geen honderdtal boeken kunnen volschrijven, waaruit dan iemand zou kunnen besluiten, dat al de Europeanen dronkaards, dieven, eerroovers en moordenaars zijn? Dat ware onrodelijk, en nochtans zóó gaan velen te werk, als ze over natuurvolken schrijven.

Zendelingen, die jaren lang bij de wilde volken verbleven hebben, getuigen ons, boe ook de onbeschaafde vatbaar is voor de verhevenste menschelijke gevoelens van dankbaarheid en genegenheid, van getrouwheid aan huisgezin en stam, van eerbied voor godsdienstzin en zedelijkheid. Die zendelingen zullen ook dikwijls, blij te moede, de lofspraak

[p. 313]

van den H. Bernhard herhalen: ‘Felix nigredo, quae mentis candore imbuta est’. Gelukkige negers, zwart van lijve maar blank van ziel!⁽¹⁾.

_**_*

Andersdenkenden hebben dus van de studie over de natuurvolken schandelijk misbruik gemaakt om den mensch te vernederen en te verlagen; op dezelfde wijze trachten ze al onze katholieke begrippen over de godheid, over de zedelijkheid en den eeredienst te bevechten.

Reeds uit eerbied voor de wetenschap heeft Zeer Eerweerde Heer Camerlynck, hoogleeraar aan 't Groot seminarie te Brugge, duidelijk aangetoond in een belangrijke bijdrage voor de ‘Société Belge de Sociologie’, hoe gebrekkelijk meestal de werkwijze van deze schrijvers is, en hoe voorbarig en ongegrond hunne besluiten zijn⁽²⁾.

Wat dient er gedaan, vraagt de geleerde schrijver, om de studie over de natuurvolken op een wetenschappelijke wijze aan te vangen? Men behoeft vooreerst een voldoend aantal vertrouwbare feiten te verzamelen; daarna die verscheidene feiten onder elkander te vergelijken en te rangschikken; eindelijk die feiten te verklaren bij middel van een werkhypotheze, een wetenschappelijke onderstel-

(1) Vgl. bijvoorbeeld hoe krachtig eerweerde Pater Froberger, die verscheidene jaren bij de Negers van Afrika geleefd en gewrocht heeft, zich verzet tegen de lastertaal dier evolutionisten. Hij heeft het voornaamlijk tegen Dr. Fritz Schultze, die onlangs het werk: ‘Psychologie der Naturvölker’ uitgegeven heeft. ‘Vor allem’ zegt schrijver, ‘protestieren wir im Namen der Wahrheit, im Namen der objektiven wissenschaft und freien Forschung .... wir protestieren im Namen der Menschlichkeit gegen eine solche wissenschaft, welche kein Mittel verschmäht, wenn es gilt, den Menschen zu erniedrigen; wir protestieren im heiligen Namen der Gerechtigkeit gegei? die schamlose Rücksichtslosigkeit, welche die Ehre und den guten Namen ganzer Völker dem unersättlichen Moloch moderner “Voraussetzungslosigkeit” hinwirft’. Bladz. 18 van ‘Die Schöpfungsgeschichte der Menschheit in der “Voraussetzungslosen” Völkerpsychologie’ door ^Dr Josef Froberger. 48 bl. Trier 1903.

(2) ‘De l'opportunité d'une enquête ethnographique et sociologique sur les peuples incultes. Note par A. camerlynck.’ Verschenen in het bovenvermeld werk ‘Enquête ethnographique et ....’

[p. 314]

ling, die men niet vooraf en on voor waardelijk aanveerden mag, maar die moet gerechtveerdigd worden door diezelfde of nog andere vertrouwbare feiten.

Laten we wat nader onderzoeken, of men in de wetenschap der volkenkunde die vereischten in acht genomen heeft.

Bezitten we reeds dit aantal vertrouwbare feiten? Neen, dit hebben we nog niet.. De volkenkunde is nog een jonge wetenschap, die niet altijd de opgegeven getuigenissen met de vereischte nauwkeurigheid onderzocht heeft. Ze aanveerdde dikwijls zonder achterdocht alles wat men zei en schreef over onbeschaafde volken. Welnu, de wilde is van natuurswege wantrouwig ten opzichte van den vreemdeling, en dan wel het meest, wanneer men hem ondervragen wil over zijne gedachten en gewoonten, over zijn huiselijk en godsdienstig leven. Eerst nadat men langen tijd bij die volken verbleven en hun vertrouwen gewonnen heeft, zal men iets grondigs over hunne levenswijze leeren kennen. En toch, wil men het nagaan, wie de zegslieden zijn van menig schrijver, dan bemerkt men, dat het veelal reizigers of kooplieden zijn, die enkel eenige dagen bij den eenen of anderen volksstam verbleven, en op hun reisboekje aanteekenden, wat er hun verteld werd in eene taal, die ze maar half verstonden, uit den mond van menschen, die vol wantrouwen en onrust niet wel wisten, wat ze zouden zeggen of zwijgen uit vrees dat er kwaad of onraad uit hunne bekendmaking mocht voortspruiten⁽¹⁾.

(1) Over de moeilijkheid om van de wilden een duidelijk antwoord te ontvangen, vgl. op bl. 3-7. ‘G. Van den Gheyn. La religion. Son origine et sa définition au point de vue de l'histoire de la Philosophie. Gand 1891.’
Bij G. Van den Gheyn geldt het gewichtige vragen nopens den godsdienst en de zeden der wilden, maar het is reeds moeilijk een bepaald antwoord te krijgen over alledaagsche vragen nopens den naam van een volk, van eene streek, van eenen berg, enz. Voorbeelden daarvan geelt ons eerweerde Pater G. Van Acker in ‘Een vlaamsch geloofszendeling bij de Baloeba's in Congoland’ 340 bl., uitgegeven in 1903 bij jules De Meester te Roussel ire. Zoo zegt hij in zijne eigenaardige taal: ‘Op een Fransche landteekening van Tunisië staat, in 't zuiden, een berg geteekend die Manarefsh heet. De officier vroeg: hoe heet die berg ginder? de Araab zei manarefsh (ik weet het niet) en daar viel niet aan te zeggen, die berg biet: ik weet het niet. En moest een zendeling daarover een opmerking maken, zoo zouden die heeren antwoorden: wat kent ge daarvan? ge zijt goed om te vasten en paternosters te lezen!’ Bladz. 29.

[p. 315]

En hoe zal men het aandurven om reeds nu de gewoonten en de zeden der natuurvolken te verklaren, als men nog te weinig vertrouwbare getuigenissen heeft? De eerste voorwaarde om over eene zaak degelijk te spreken, is toch dat men die zaak grondig kenne. Zoo niet, de stelsels, die opgebouwd worden, steunen niet op den vasten grond der daadzaken, maar zijn veeleer uit de lucht gegrepen. Geen wonder dus, dat in de wetenschap der volkskunde zooveel stelsels malkaar zijn opgevolgd, stelsels die eenigen tijd in zwang bleven om daarna te verdwijnen of althans heel gewijzigd te worden. In de mythologie bijvoorbeeld wordt hetzelfde feit uitgelegd volgens evhemerisme, allegorisme, animisme, spiritisme, totemisme, enz.

We weten ook, dat het doelmatig is te werken volgens een bepaalde onderstelling, maar dan moet deze wetenschappelijk zijn.

Welnu, de aanhangers van de valsche ontwikkelingsleer kunnen ons ook, voor hunne werkwijze, niet ten volle bevredigen. Ze beweren wel is waar, dat ze werken vrij en onafhankelijk van alle leerstelsel, en toch zijn ze verslaafd, meer dan gelijk wie, aan sommige stellingen: voor hen namelijk is het bovennatuurlijke een onmogelijk iets: en de menschheid is noodzakelijk meegetrokken door de onvermijdelijke wet van een altijd verder gaande ontwikkeling, waarbij de mensch van den nederigsten toestand tot de hoogste beschaving opklimt.

_**_*

Nu het vast staat, waarin de volkenkunde het misheeft, is het nuttig een praktisch middel te kennen, om voortaan wetenschappelijker te kunnen werken. Zoo'n doelmatig middel wordt door den Z.E.H. Camerlynck in dezelfde bijdrage voorgesteld.

[p. 316]

Wat er vooruit en vooral vereischt wordt, is over den toestand der natuurvolken grondig en degelijk ingelicht te worden. Waarom dus zouden we onze talrijke zendelingen niet ondervragen, die ons het best kunnen inlichten over het denken en handelen der onbeschaafde stammen? Zij immers zijn dagelijks in betrekking niet de arme wilden, voor wier welzijn en verzedelijking ze werken en slaven; na eenigen tijd winnen ze het vertrouwen van de inboorlingen, en zóó kunnen ze, door omzichtig te ondervragen, met zekerheid weten wat een koopman of reiziger enkel bij gissing kan raden.

En daarom behoeven de zendelingen niet een volledig onderricht over volkenkunde te ontvangen. Het ware zelfs wenschelijk, zegt E.H. Camerlynck, dat ze geen vakmannen zouden worden, daar we zooveel te geruster zouden zijn over de echtheid en de nauwkeurigheid der getuigenissen: een vakman immers zal dikwijls - ofschoon onbewust - de feiten anders inzien, dan deze werkelijk zijn. Het ware genoegzaam, dat de zendeling een voldoend onderricht ontvinge, om zijn aandacht op de volkskundige gegevens te leeren vestigen.

Op het voorstel van E.H. Camerlynck werd er ook besloten de zendelingen een volledige vragenlijst te bezorgen om hunne opsporingen te vergemakkelijken. Dientengevolge maakte Heer J. Halkin, leeraar aan de hoogeschool te Luik, een prachtige en welopgestelde vragenlijst die niet alleen aan de zendelingen zal gegeven worden, maar ook aan al die, bij de natuurvolken verblijvende, ernstige en grondige inlichtingen kunnen bezorgen⁽¹⁾.

_**_*

Als besluit van het voorgaande kan men dus vaststellen, dat natuurvolken nog min of meer onder den willekeurigen

(1) Zie die vragenlijst in het reeds vermeld werk ‘Enquéte ethnographique et sociologique ....’ bl. 25-58.

[p. 317]

dwang der natuur liggen; dat er nochtans tusschen hen en de beschavingsvolken geen wezenlijk - op de natuur berustend - onderscheid bestaat; maar dat de grootste en voornaamste reden, waarom de onbeschaafde mensch in zijnen lagen toestand blijft of er in vervallen is, hierin gevonden wordt, dat hij onderdrukt wordt door den last van stoffelijke ellende, of belet wordt in zijne ontwikkeling door alle slag van uitwendige moeilijkheden, komende uit den aard van zijne omgeving, van zijne verblijfplaats, van zijne levenswijze, enz.

Daarom ook houden we staande, dat het lastertaal is, wanneer schrijvers het aandurven om de wilden te verlagen tot dicht bij de redelooze dieren. De natuurmensch is een verstandelijk wezen, vatbaar voor de hoogste beschaving; en werden al de uitwendige hinderpalen uit den weg geruimd, zoo zouden zijn geest en zijn hert wijd open staan, om de hoogste begrippen en de verhevenste gevoelens dankbaar en genietend op te nemen.

De heilige katholieke Kerk toont ons hier nogmaals aan, hoe hare leering hooger staat en veel menschlievender is dan al die verwaande wijsgeerige stelsels. Het voorbeeld navolgend van baren goddelijken stichter, die het als een kenteeken van Zijne hemelsche roeping aanzag, dat Hij ook de nederigen onderwees: ‘Pauperes evangelizartur’, zóó gaat de Kerk ook tot de onbeschaafden, tot de belasterden en verstootelingen.

Tot allen reikt Zij een moederlijke hand; allen roept Zij tot hetzelfde bovennatuurlijk leven, gewonnen in de wateren van het zaligend Doopsel; allen voedt Zij met dezelfde genademiddelen; en Zij aarzelt zelfs niet, om die zoo schandelijk belasterde natuurkinderen met de heerlijke weerdigheid van het heilig Priesterschap te bekleenden.

L. Ghys