Biekorf. Jaargang 16

[p. 226]

Een inventaris van 't jaar 1632
(Vervolg van bladz. 192)

1 nachtmantelken, ghevoert met witte vellekens, van root ende oraingne zijde damast, gheboort met twee passementen gaudt ende selver................... 3 p.g.

1 reijsmantele van ysgrau coulleur laecken, met een gaudt pasment rontsomme.

2 huecken^(1) met een custode, ende drie hoykens, ghepresen de twee hoecken met een hoyken, op........... 5 p.g.

5 waeijers, een van zwart, d'andre van widt ende de derde van colombijne pluymen, d'eene voorsien met een stele van selver.

1 tijcque^(2), dico lijnwaet cleet, daerinne de voorseyde cleenderen al 't samen zijn ghewonden........... 8 s. 4 g.

1 hoyken van witte stroo, gheaccomodeert met blaeu floes ende ermosyn.

1 ander hoyken van blaeu ermosyn, gheaccomodeert met blauwe ende selver spegilien.

1 pack van diversche heijnden van sattijn, zijde, damast ende ghefigureert fluweel.

1 stoffe menine coulleur, om een iffvrauwen rock te maeken 30 s.g.

Diversche haude cleederen, soo van baeij megelaene, als andere stoffen ligghende tsamen ghebonden in de cleercasse, boven de zale, inde onderste laen.

1 paer witte sattijne mauwen, met een bostken gheborduert met gaudt draet.

(1) Huecken, in 't fr. hucque, heucque. Viollet-le-Duc, in zijn Dictionnaire raisonné du mobilier français, zegt:
Hucque. On donnait ce nom, au XV^e siècle, au camail à capuchon, c'est-à-dire au chaperon si fort usité pendant le cours du moyen-âge.
Kiliaen schrijft huycke, vertaald door toga, pallium. Van daar de spreuk:

Hangt het huyken naar den wind.

(2) Tycke, taie, tooie, overtreksel in lijnwaad.

[p. 227]

2 paer zijde onder baesen^(1), 't eene van coulleur de peerle, ende t'ander van papegaey groen.

Vellekens om een nachtmantelken te vullen.

1 moffel^(2) van zwerdt fluweel, de brauwen van maters, ende ghevoert met vellen.

1 quantiteyt handtschoen........... 10 s.g.

(1) Baesen, opperkoussen, onderkoussen, fr. hautes chausses, chausses basses.
Men droeg de baesen rechstreeks op het been, ofwel op andere fijnere koussen, voor de warmte, daar lange broeken onbekend waren.
De opperkoussen of baesen kwamen voor als onderbroek; de onderbaesen waren koussen zooals wij nog heden dragen.
De koussebanden omslooten de onderbaesen boven de kniën.
Deze kleederen waren wel ook in verscheidene kleuren.

(2) Moffel. Men noemde, in het oud fransch, moffles of moufles, dikke handschoen welke het klein volk bezigde, of die in koud weder en op reis wel te pas kwamen. Bij het woord moufle schrijft Viollet-le-Duc:

Chape avoit et mantel,
Et cote sus gonnel,
Et braies et chemise,
Et mouffles por la bise,
Et en son chief chapel,
De mesmes la burel.

Het woord moffel beduidde eertijds ook handschoen. Mellema vertaalt het door mitaine, moufle. Kiliaen schrijft: chirotheca hyberna, manica hyberina. In onzen inventaris beteekent moffel, naar den huidigen zin, manchon.

Specificatie van de cleederen van den besittere:

Niet ghepresen als toecommende den bezittere inghevolghe van contracte van huwelicke.

1 zwardt sattijne cleet ghepijcquiert, een mombaeijs, brouck ende cassacke vul passement gheboort.

1 cassacke van ghelijck sattijn, ghepijcquiert, gheboort met twee zijde passementen.

1 ander cassacke van zwert fluweel, de grondt sattijn, geheboort met twee passementen.

1 mombaeijs van violedt sattijn, ghepijcquiert, de mauwen vul gheboort.

1 grauw bombazijne mombaeys, ghepijcquiert, de mauwen vul gheboort van gaude ende sijde trotsaden^(3).

1 reijscappote van feutre.

1 tabbaert^(4) van zwert ermosijn met selpen van zwerte pluse.

(3) Trotsaden = torsades.

(4) Tabbaert, lang en wijd kleedsel. Mellema zegt: robbe longue, robbe de chambre, robbe de nuict. Kiliaen geeft penula, vulgo tabardus. Wij gebruiken nog het woord tabaard.

[p. 228]

1 mantele van zwerte raese vul ghevoert met zwerte zijde pluse.

1 zwerte laecken mantele vul ghevoert met zwart fluweel.

1 mantel van zwert Gros de Napels, gheboort met acht breede doorluchtighe passementen rontsomme, vol taffa superriche, de grondt sattijn.

1 ander zwerte laecken mantele, ghevoert met ghefigureert fluweel, gheboort met zijde passementen.

1 zomermantele van zwart zijde damast.

1 zomermantele van menine coulleur camelot, ghevoert met ermosijn van ghelijck coulleur ghepicquiert.

1 grauwe laecken mantele, gheboort met selver gallon.

1 grauwe reijscapote, ghevoert met argentin baey, ende gheboort met selver gallon ende selver cnoppen.

De voerijnghe van een mantel van maters.

1 cassacke ende brouck van Gros de Napels, ghepicquiert, gheboort met 4 passementen.

1 cassacke ende brouck van cameloot, ghepijcquiert, met groote cnoppen zonder passementen.

1 cassacke ende brouck van ghepijcquiert fluweel, gheboort met ghepliegeert passement.

1 mombaeijs ende brouck op zijn fransche, van menine colleur, gheaccomodeert met cleene cnopkens van ghelijcken coulleure.

1 grauwe laecken spaensche cassacke met selver cnopkens, vol ermosijn.

2 argentijne satte mauwen, ghepijcquiert, met selver cnoppen ende selver trosaden.

1 cassacke van baeij, met een ghefigureerden fluweelen brouck, ghaccommodeert met pluym cnopkens.

1 mombaeijs en de brouck van rauwe, op zijn fransche getaliadeert.

1 mombaeys van zeem gheaccomodeert met selver gallon.

2 paer zwerte ghefigureerde mauwen daertoe.

1 baeijden raumantele, met zes boorden van tselve.

2 raucassacken van baeij, gheboort met tselve als vooren.

3 paer zwarte ondercoussen, goet ende quae.

5 paer zwerte zijde onderbaesen.

2 paer zijde grauwe ende menine onderbaesen.

1 paer pije reyscoussen, gheboort ende gheschildert.

2 paer fransche zijde coussebanden.

2 paer coussebanden van zwarte fransche zijde met canten.

1 paer zijde minine coulleurde coussebanden.

2 paer gaude canten om aen coussebanden te stellen.

1 sluwer van zwerdt ermosijn, om den aerme in den hals te draeghen.

2 paer zijde roosen om op de schoen te draeghen.

Noch een zwarte baeijde mantele, met een raucassacke, om de rauwe lanck te draeghen^(1).

Noch een raumantele, ende een cassacke van baeij, corter als de voorghaende.

(1) Men onderscheidde de groote en de kleine rouwe.

[p. 229]

Noch een corte raumantele van baeij, gheboort met zes boorden van tselve.

1 nacht tabbaert van coulleur de raese, vol violet baeij, gheboort met 2 zijde passementen van violet ende letsen.

1 zwarte versleten laecken mantele, ghevoert met ghefigureert fluweel, oock versleten.

1 laecken mantel, ghevoert met ghefigureert fluweel, groote blommen.

1 zwerte zomermantele van Gros de Napels, gheboort met een guarnisoen rontsomme.

Noch 1 zwarte baracane mantele ghevoert met zwerten baey.

1 zomer-mantele van zwarte perpetuane, den hals gehaccommodeert met zwerte zijde frijnghen.

1 paer zwarte canjante mauwen.

1 paer zwerte ghestrijpte mauwen.

1 lap Rijssel saey, ghepijcquiert, dienende tot eenen brouck.

2 zwarte canjante onderlijffs.

1 onderlijff van besaen, ongheboort.

1 zwert ghestrijpte onderlijff.

Noch 1 baeijde cassaque.

1 oudt cleet van ghefigureert fluweel, met groote blommen, te wetene brouck ende cassacke.

1 ghelijcke oude brouck ende cassacke van ghefigureert fluweel, cleene blommen.

1 cassacke van Rijssel saei, ghepijcquiert.

1 brouck van gestrijpt sattijn.

Noch 1 brouck van ghefigureert fluweel, cleene blommen.

4 zwarte manshoen, de twee met hoebanden.

Inden hoff es bevonden t'naervolgende:

5 gesaechde balcxkens van eecken houdt, lanck zestien voeten.

1 quautiteijt van ghesaechde platen van eecken houdt.

1 boomken van granaten in een groote houtte cuype, besleghen met yser banden.

Diversche eerdepotten met boomkens van cidroenen, oraignen ende potblommen.

Diversche hoofden van houtte, stekende in de haeghe.

Deze hoofden en raecken het huus, ende bij dien niet ghepresen.

Diversche hoofden van mans ende vrouwen, staende op postueren van mannevincoorde.

1 quantiteyt van eecken brandhoudt in de groote loidge.

In den peerdenstal.

Niet ghepresen als den besittere toecommende volghende den contracte van huwelicke.

2 bruyne baeyde carotse peerden, gheteeckent met witte blissen.

2 zaelen mette sijnghels ende steghelreepen totte selve peerden, d'eene van widt, ende d'ander van zwert leder.

[p. 230]

2 blauwe laecken cleederen, daermede de selve peerden in den stal bedect zijn.

2 sijnghels, daermede de selve cleederen op de peerden worden ghesijnghelt.

2 harnassueren van zwert leder met metaele gispen, dienende om beede de peerden te rijden.

1 harnasseure van ghelijck leder om de carotse met een peert te trecken, den hoochstoel daermede gaende, zonder montsticken.

De guijde van zwerdt leder, dienende om met een peert te trecken.

2 guijden om met beede de peerden tsaemen te rijden.

2 garreelen, met alle het ghetreck daertoe dienende.

2 watertoomen, met de montsticken.

Een cauerson, gheaccomodeert met sijn trentsen.

2 toomen met de hoochstoelen ende montsticken, dienende om de peerden tsamen in carotse te trecken.

Noch 2 toomen, met de hoochstoelen ende montsticken, dienende om met de peerden ter zale te rijden.

1 bustele ende roscam.

1 rieck^(1) ende schippe.

1 carotschiers jacque.

(1) Rieck, drietandige vork, greep.

In de brauwerie⁽²⁾ es bevonden tnaervolghende:

1 groote meelstande met een decxel........ 6 s. 8 g.

1 grooten troch............... 5 s.g.

1 ballanche met de schalen ende ghewichte van steen daertoe dienende................. 10 s.g.

Angaende van den grooten ende cleenen brauketele, de werckinghe ende de caelbacken, zijn nagelvast, zoo dat de selve hier maer ghebrocht en worden bij........... Memorie.

(2) In de brauwerie. Vroeger vond men, meer als nu, eenen bakkersoven, ja zelfs eene bierbrauwerie, in bijzondere woonsten, ten nutte van het huisgezin.
Wat er van nagelvast was, ging met den eigendom mede. Het roerende goed alleen bleef aan den pachter.
Nooit mocht deze brouwerie ten huize meer voortbrengen dan er van noode was voor den onderhoud van het gezin. Telken keer men brouwde, moest de ontvanger der assiserechten ingelicht worden hoeveel huisbrouwten men maken wilde. De tonnen waren gezegeld en droegen van voor en van achter den naam van den eigenaar. Brouwersknechten en kuipers gingen van huis tot huis, daar waar hun dienst ingeroepen wierd. Zoo leeren wij uit de rekeningen van dien tijd.
Men kende wit en bruin bier, ook engelsch bier, genoemd godalle of goudale, wat Mellema gelijk meent met kleinbier, scherpbier.
Meest onderscheidt men groot en klein bier, van daar groot en klein bierbrouwers. Het eerste heette ook dobbelbier.

[p. 231]

2 houtte en een ijser paelen om broot in den hoven te doene.

1 ijseren rokelstock^(1)

Diversche houtte boorden, om het broot op te legghen.

1 groot ijser, om het brau fournois te stoken.

1 ander ijser om den ketele te roeren zonder handtave.

1 vlote om op te tonnen, met de berie daertoe dienende^(2).

1 houtten lickpudt, om onder de merckcuijpe te zetten.

1 groote waschcuype.

1 langhe houtte goete, om het bier aff te laeten.

1 houtten trachtere, met een coperen loop, om het bier te tonnen.

7 stuyck manden.

2 houtten riecken.

21 brautonnen, daeronder 2 carteelen ende een filliette.

(1) Rokelstock, stok om te rokelen = de vuurkolen omroeren om den oven te heeten.

(2) Vlote, ondiepe kuip, om op te tonnen = het bier in tonnen te vullen. Zie De Bo.

Op de solder boven den peertstal.

5 lechbundighen hoy.

5 hondert cloppelijnghen.

1 coutsken van widt hert.

1 maeltrasse ende oorcussen van het selve.

1 wercken saerge.

1 quantiteijt houdt thimmerhoudt.

Specificatie van het lijnwaet dienende ten oorboire van den huuse, zoo ghesneden als onghesneden.

7 sticken geblict lijnwaet, onder groff ende fijne, met noch een eijndeken lynwaet te samen gepresen op... 38 p. 11 s. 8 g.

3 hemden cattoen lijnwaet, lanck 32 ellen..... 33 s. 4 g.

1 stick frans grouff serveete werck, gheblict, lanck 12 ellen 18 s. 4 g.

1 lap raeu ongheblict wercken lijnwaet, lanck 16 ellen. 18 s. 10 g.

1 graeuwe tycque, dienende tot een bedde ende oorcussen 20 s. 8 g.

Serveeten.

2 dosijnen fijne damaste serveeten gheteeckent V.M. 3 p. 10 s.g.

6 ander damaste serveeten, gheteeckent met een root cruijsken 15 s.g.

5 dosijnen 4 serveeten paviewerck, gheteekent V.M. 3 p. 10 s.g.

2 dosijnen serveeten, ghenaempt dobbel roosen..... 2 p.g.

5 dosijnen ende 3 serweeten, oock van paviewerck, maer grouver als de voorgaende............. 4 p. 3 s. 4 g.

18 grouve serveeten daemwerck.......... 15 s.g.

6 serveeten roose-crans............. 9 s.g.

6 ander serveeten paviewerck, wat grouver, als de voorgaende 5 s.g.

[p. 232]

Ammelaeckens.

1 fin damaste ammelaecken, 9 ellen lanck, ende drie ellen breet 3 p. 13 s. 4 g.

1 ander damaste ammelaecken, wat grouver, lanck 4 ellen en halff, ende 3 ellen breet............. 30 s.g.

7 ander damaste ammelaecxkens om op het buffet te legghen 2 p.g.

1 ammelaecken fijn paviewerck, lanck 4 ellen ½ ende 2 ellen ½ breet 18 s. 4 g.

1 ander ammelaecken van den selven wercke, lanck ende breet als het voorgaende.............. 18 s. 4 g.

1 ander ammelaecken van den selven werck.

4 ander ammelaeckens van ghelijcken wercke elck lanck 2 ellen ½ schaes ende breet 2 ellen........... 26 s. 8 g.

7 ander ammelaeckens van den selven wercke om op het buffet te legghen................. 16 s.g.

Noch 1 ander ammelaecken van den selven wercke, lanck 3 ellen schaes ende breet 2 ellen ½.......... 10 s.g.

1 ander ammelaecken van paviewerck, grouver als de voorgaende, lanck 6 ellen ½ ende breet 2 ellen ½....... 23 s. 4 g.

1 ander ammelaecxken van den selven wercke, lanck 3 ellen ende 2 ellen breet............... 9 s.g.

9 ander cleene ammelaecxkens van den selven wercke, lanck 2 ellen ende breet een elle en halff.......... 36 s.g.

5 ander ammelaecxkens van den selven wercke, lanck ende breet als de voorgaende.............. 20 s.g.

3 ander ammelaecxkens van de selve langde ende breede van roose-crans................ 10 s.g.

12 bode ammelaecxkens van groff paviewerck, lanck elck 2 ellen ende breet 6 vierendeelen........... 35 s.g.

10 ander bode ammelaecxkens van paeu oochskens.. 15 s.g.

('t Vervolgt)