Biekorf. Jaargang 16

[p. 180]

Een inventaris van 't jaar 1632
(Vervolg van bladz. 160)

In het comptoir neffens de groote sallette.

13 kannekens, onder groot en cleen........ 13 s. 8 g.

12 posteleyne schotelkens, onder groot ende cleen... 2 p.g.

Een deel potten van gheleyers werck.

Een deel glasen.

Een deel cabasen.

4 glaese flasschen.

4 eerde Dermontsche coffoiren.

1 deel houtte craenen.

1 deel doserie ende potterie.

1 bahuwe^(1) bedect met zwarten leder....... 6 s. 8 g.

1 mande met prondelijnghe daerin.

(1) Bahuwe, fr. bahut.
Wij zijn gewoon bahut te noemen de oude kassen in eiken hout gebeeldhouwd, die in groot getal bestonden, vooral in 15, 16 en 1700. Nochtans is deze benaming zeer niewerwetsch.
Het woord bahut beduidt eerst en vooral eenen bak of koffer, waarin men lijnwaad, kleederen, enz. insloot, om op reis te gaan. Viollet-le-duc leert dat de naam bahut gebruikt wierd om zulke koffers te bedoelen tot op 't laatste der XV^e eeuw.
Voor Vrankrijk kan dat waar zijn, maar in Vlaanderen ging het woord wel een honderd jaar langer mede. Zoo lezen wij in eene rekening, opgemaakt in 1592, door Karel van Marievoorde, voogd van den toen meerderjarige Franciscus de Boodt, als volgt:
‘Betaelt voor een bahuukin, als hy uut Brugghe metten hertoghe trock.’ En wij zien klaar, uit hetgeen in deze rekening voorafgaat en erop, navolgt, dat hier spraak is van eene reis die de jonge Franciscus naar Spanje gedaan had, als eereknecht van den hertog, waarschijnlijk Alexander Farnèse.
Al vroeg echter wilde bahut ook gelijk welken koffer zeggen, zelfs deze die op vaste plaats moesten blijven staan, en menigvuldig vindt men ze overal, in kerken, kloosters, en bijzondere huizen. Geheel eenvoudig van maaksel waren zij in 't begin. Het deksel was plat of rond; zware ijzere banden kwamen uit op de gekleurde stof of leer die ze bedekte. Maar allengskens werd de bahuwe in fraaier vorm opgemaakt; ijzer en beeldhouwwerk, soms ook schilderij miek ze tot prachtige meubels. Men plaatste ze op vier pooten, en zoo dienden zij ook, niet enkel tot koffer, maar tot zit- en rustbank. Viollet-le-duc schrijft: ‘C'était le meuble domestique le plus usuel du moyen âge’ Dat bleven zij nog later ook, want wij vinden ze talrijk in de inventarissen der XVII^e eeuw. Geldt het eene ware kas, dan heet het hasse, schaprae, buffet.
Plantin, in zijn woordenboek Thresor du langage Bas-alman, dict vulgairement Flaming, (1573) zegt: Bahu, een ronde coffre; arca camerata, cista.

[p. 181]

1 reep, daar men den osse mede optrect. De reste int voornoemde comptoir zijn papieren ende boucken van de besittere, raekende zijn particulier comptoir.

5 kijnderhoofdekens geschildert ende ghebacken van steen.

Int cleen cueckenken.

1 yser hanghel.

1 houtten mortier ende houtten stamper.

1 quantiteyt van eerde potten, pannen ende teelen.

1 block van houtte omme op te schueren.

1 grooten ouden yseren podt........... 3 s.g.

2 houtte heemers, besleghen met yser banden..... 4 s.g.

1 groot oudt potyser.

1 yser vierpanne.

1 zwarte yser fruytpanne............ 2 s.g.

In de kelders. eerst in den cleenen bierkelder:

2 tonnen.................. 5 s.g.

2 stellynghen om bier op te legghen.

3 boter cuypkens............... 12 g.

1 marct mande................ 20 g.

1 hert om broot op te legghen, niet ghepresen als naghelvast.

In den voorkelder:

2 vaten met azijn.............. 4 s.g.

1 stellinghe.................. 3 s. 4 g.

8 houtte vatkens, onder goet ende quaet.

1 houtte watercuype, met yser banden....... 6 s. 8 g.

1 houtte hollandts vrauwe stoveken^(1).

1 spinnewiel met de rocke.

(1) Stoveken. Dit woord, alleen genomen, kon niet enkel eene kleine stoof, chaufferette, chauffe-pieds, beduiden, maar ook wel een stelsel dienende om een warm bad te nemen.
De vierpotten van allerlei soort waren van ouds af bekend. Men trok warmte uit kolen, heet water of gloeiende stukken ijzer die men in ronde of langwerpige verwarmtuigen inbracht.
Kiliaen geeft tot synoniem van Stove: sweetbat, hypocaustum. Ook kent hij, onder de zelve benaming, den vuurpot: ‘Scabellum quod fovendis brumali tempore pedibus subjiciunt feminae, - sedile pedes fovens’.
Mellema zegt: stove om te doen smeeten, poulle ou lieu eschauffé pour faire suer.
Het ware mis te gelooven dat onze voorouders het gebruik niet kenden van warme baden. Integendeel. Zoo vindt men nog stoofstraten, rues de l'étuve, te Brugge, Kortrijk, en elders, om deze plaatsen aan te duiden waar vroeger eene warmbadplaats bestond. Talrijk waren deze, al dikwijls slecht befaamde huizen, meest in verlaten gewesten gelegen. Ook werden zij aan strenge maatregelen onderworpen. Cfr. Gilliodts-van Severen, Inventaire des archives de la ville de Bruges, Introduction.
Zoo waren er bij ons ook mannestoven en vrauwestoven. De baders werden in eene plaats gesloten waarin warmtebuizen uitkwamen om het zweet op te wekken. Daarna gingen zij te bed. Dat zou men nu heeten bains turcs of bains russes. Weldra kwamen zij tot eene zaal waar eten en drinken opgediend wierd. Dáar zongen ook de menestreelen of liedjeszangers; dáár brandden reukstoffen in vaten. Moeten wij de zaken beoordeelen als zij in gelijktijdige gravuren voorkomen, het was niet al heel puik wat daar geschiedde. Niet alle dergelijke gestichten nochtans zijn te laken.
Cfr. Ch. Verschelde, Étude sur les noms des rues et des maisons de la ville de Bruges, 1876, p. 127, note.
De stoven bestonden gedurende de middeleeuwen en gingen te niet op het einde van 1600.
Troost u, klagende Michelet: ‘Pas un bain en mille ans!’.

[p. 182]

In den wijnkelder:

3 stellinghen om wijn op te legghen........ 10 s.g.

3 boter standen............... 16 s. 8 g.

2 vleeschstanden, een groote ende een cleene..... 6 s.g.

2 groote steene flasschen.

1 groote glase flassche, becleet met leder.

1 cleen mande-flasken.

1 grooten steenen capperpodt.

5 tonnekens.

1 houtten boter cuypken.

In den grooten bierkelder:

Aen beide zijden stellijnghen, om bier op te legghen.. 20 s.g.

1 tonne met groot bier............ 4 s.g.

8 ghistvaten, om onder de stellijnghen te setten.... 13 s. 8 g.

1 groote boter stande.

2 groote vleeschblocken.

1 bierboom, om de tonnen mede te draeghen.

1 boom, om den osse an thangen.

3 cleene waschcuypkens.

2 wynvaeten.

6 bier stoelen.

1 grooten steenen podt met cappers......... 12 g.

In de bottelrie:

Anghaende van de mueblen in de bottelrie, zijn ghebrocht onder de specien van de cuecken, ende de reste van de muebels daer in zijnde zijn al naghelvast, dus hier memorie.

In de groote-camer boven de zale:

1 lijdecant van groen saey behangsels met groene zijde frijnghen, daerop dat staen vier groene ende vergulde appels.. 4 p.g.

1 bedde ende oorpullen daertoe dienende.... 4 p. 10 s.g.

[p. 183]

1 groene ende witte spaensche saerdgen....... 26 s. 8 g.

Noch een bahuwe lijdecantse, onbehanghen..... 33 s. 4 g.

1 bedde ende oorpullen daerop.......... 7 p.g.

1 groene ende witte spaensche saegen....... 16 s. 8 g.

1 uuttreckende tafel van waghenschot....... 30 s.g.

1 schabellebanck met vijff pillaeren.

3 schabellen................ 10 s.g.

1 spaensche vrauwenstoel.

2 minder toevoughende vrauwestoelen.

1 mande zetele.

1 buffet met 2 uytstaende pillaeren van waghenschot.

1 groote cleerscaprae van waghenschot, met vier dueren. 5 p.g.

1 scherm van vier stucken, becleet met groen laecken, gheboort met roode banden ende metale naghels...... 2 p. 10 s.g.

1 coffer met derthien yser banden......... 20 s.g.

1 ander coffer met zeven ijser banden....... 13 s. 4 g.

1 cypres cofferken, ghesneden met diversche figuren, ende een voet van vier pillarkens............ 26 s. 8 g.

2 metale branders.

3 ander ijser branders.

1 ijser schippe ende thanghe.

Boven de schauwe zes schilderijen, fruytkens op coper platen.

1 schilderije van waterveruwe, wesende een landtschip.

1 spieghel, met zwarte ende vergulde boorden, toeschuvende.

5 schilderijen, representerende diverschegouverneurs ende gouvernanten van desen lande.............. 16 s. 8 g.

1 ander schilderije, staende op het voornoomde buffet, representerende de Arca van Noë.

1 groene carpette.............. 6 s. 8 g.

5 lende cuyskens.............. 10 s.g.

4 oorcussens.............. 2 p. 6 s. 8 g.

1 quantiteyt gesponnen ende ghesoen gaeren... 2 p. 3 s. 4 g.

1 doose met cleene muniteyten, en, es niet ghepresen, als niet weerdigh.

In de camer boven de cleene sallette:

1 lijdecant, met blaeu saey behangsels, met oraingne zijde ende blaeuwe saeije frijnghen, de spree a l'advennant, met vergulde appels................. 4 p.g.

1 bedde met oorpullen............ 8 p.g.

1 tierenteijne beddecleet............ 13 s. 4 g.

1 witte ende groene spaensche saige...... 2 p. 13 s. 4 g.

1 oorcussen ende een lendecussen...... 13 s. 4 g.

1 groote guarderobbe van waghenschot, met vier luijcken, het yserwerk van buuten.......... 3 p. 10 s. g.

Noch 1 cleerschaprae van ghelijcken houtte, met vier dueren, zonder ijserwerck van buuten............ 5 p.g.

1 buffetken, zonder pillaeren, met een valleken, twee durkens boven, ende twee beneden.

1 besleghen spieghel in hebbenhaudt, ovael, met een voet om op te staene................ 13 s. 4 g.

[p. 184]

Op het selve buffet, een cruijcificx van haudt. Niet ghepresen als wesende buuten style.

Op het selve buffet een Mariabeelde niet het kijndeken Jhesù, slapende op haer schoot, met een voet daeronder ligghende. 2 p.g.

1 viercante uuttreckende tafele, met een groene carpette daerop.

Op de zelve tafele, een groote zwarte gheconterfeijte ebbenhoutte scribane................. 8 p.g.

Daerop een schilderije van Onse Vrauwe niet het kijndeken Jhesù, vluchtende in Egipten.

Tusschen beede de cleerschapraen een groote schilderije, met zwarte moûlleuren, representerende het zegghen van Onzen Heere an de Phariseen: ‘Reddite que sunt Cesaris Cesari etc.’

1 ticquetacbart met de schijven.

Noch een groen haudt behangsels van een lijdecant.

1 schraegh tafelken.

1 tafelcleet ghemact mette naelde, daerop ligghende.. 10 s.g.

3 dobbel toevoughende spaensche manstoelen.... 20 s.g.

2 ghelijcke toevoughende spaensche vrauwestoelen.. 10 s.g.

1 schabbelle................ 3 s. 4 g.

1 coffer met derthien ijser banden........ 26 s. 8 g.

1 ijser schippe ende tanghe.

2 ijser branders, ghenaemt duijckerkens.

Voorde schauwe een schilderie, representerende het doopsel ghedaen bij Sint Jan an Onsen Heere in Jordane.

Daer beneffens een schilderie verlichterie representerende Salvatorem Mundi, met twee slûytende durkens........ 5 s.g.

1 cleen schilderijcken representerende de gheboorte van Onsen Lieven Heere.

1 keldere met eenighe glaese flasschen....... 13 s. 4 g.

Boven de cleene zale:

1 groote tafele van waghenschot met een uuttreckende schoff 13 s. 4 g.

1 witten houtten keerssecoffer........... 6 s.g.

1 cleen waghenschot houtte kofferken, met 2 ijserbanden.

1 scherm van drie stucken, becleet met groen laecken, gheboort ende gheaccommodeert als 't voorgaende....... 36 s. 8 g.

2 waterverwe schilderijen, wesende t'eene een boere bruloft, ende een landschip.

In de camer boven de cuecken:

1 witte houtte coùtse^(1)............ 5 s.g.

1 bedde ende oorpullen............ 4 p.g.

2 groene spaensche saigen........... 13 s. 4 g.

1 cafzack.

3 cussens van zotrock.

1 sluytende cleene vrauwestoel.

1 spaensche dobbel vrauwestoel.

1 tafele met twee schraegben van waghenschot.

(1) Coutse, alcôve.

[p. 185]

1 lijseken^(1) van widt houdt.

1 bedde ende oorpullen........... 2 p. 10 s.g.

1 oorcussen................ 11 s. 8 g.

1 tapijtsche saerdge.............. 4 s.g.

(1) Lyseken, lysbank.
In Vrankrijk kende men de bancs-lizons, lezons of lesons. De fransche schrijvers zelf verstaan den zin niet van dat woord.
Kiliaen = Scammum.
Calepinus - ‘Scammum est quod lecto veluti gradus apponilur, ut per id in lectum facilius ascendatur’. Het ware dus een soort van voetbank tegen het bed geplaatst. Het schijnt nochtans, volgens wij verder zullen lezen, dat de lysbank kon dienen als beddebak.

In de camer boven de groote sallette, in een zwarte coffer. met een maelslodt, es bevonden tnaervolghende:

1 lijdecant van waghenschot, niet een root crammosin behangsels, met frijnghen van gaudt ende zijde, met vier vergulde appels 22 p.g.

1 saeij behangsels van widt ende roode percxkens.. 2 p. 10 s.g.

2 gordijnen ende een rabat van de selve stoffe, dienende tot een ghesloten coutse............ 11 s. 8 g.

3 tafereelkens van Abaenster, de canten vergult... 15 s.g.

1 spieghel beslaghen met vergulde sloten, in root fluweel, in een couverte van houdt.

1 viercante uuttreckende tafel van waghenschot.

1 ander cleen tafelken van waghenschot, met een bladt daerop, wesende een groen ende zwarte carpette.

1 cleet van groene tole.

1 groot stuk tapijts............. 5 p.g.

1 ander tafel van waghenschot, met een bladt daerop, dienende om lijnwaet om te leggen.

1 coutsken van widt bert.

2 schabellebancken van waghenschot.

2 ghelijcke schabellen.

4 spaensche inckel manszael stoelen, twee van root leder, ende twee van zwerdt leder.

1 dobbelen spaenschen mansstoel toevoughende.

2 vrauwe stoelen toevoughende, d'eene van groen laecken, ende d'ander van root leder.

1 haude bahuwe coffer.

In de opperste camer boven de cleene sallette:

1 witte lijsbanck.

1 coutse van widt houdt............. 8 s.g.

1 wercke saerge............... 2 s.g.

1 bedde ende oorpullen daertoe dienende...... 30 s.g.

[p. 186]

Noch 1 bedde ende oorpullen, dienende tot de voorseijde lijsbanck 2 p.g.

1 coffer met elff ijser banden.

2 dueren schilderijen, representerende het dopsel ende wijdinghe van den Bisschop Sint Vincent.

1 guardasol.

1 schaprayken om glasen in te stellen.

1 oude inckel vrauwe stoel.

1 groenen houtten mansstoel.

2 leeghe matte stoelen.

Noch een coutsken van widt bert, cleender als de voorgaende.

In de opperste camer, boven de cleene zale:

1 lijsbanck van waghenschot.

1 bedde ende oorpullen.

1 oorcussen.

1 tapijtsche saerdge.

1 uuttreckende tafel van waghenschot met een schoff.

2 blaeuwe zittecussens.

1 dobbel toevoughende vrauwestoel.

1 coutsken naghelvast, daerinne een bedde ende oorcussen.

2 wercke saerdgen.

Op de zolder boven de zale:

1 ghespan met derthien lijnwaet sparrepersen.

1 dorse meteen maelslodt, om lobben ofte lijnwaet in te legghen.

1 droocgvadt ghevult met hoppe.

Diversche stucken ende moulleuren, daer in dat ghestaen heelt de schilderije van Sint Hubrecht ende het cruyceficx, beede gemact mette naelde, respectivelicken nu staende in de groote ende cleene salletten.

Item op de beede opperste zolders:

Een deel oude prondelinghe van houttewerck, meest wesende langhsels van tafels.

Een coornemate ende havermate.

Specificatie van de baguen ende juweelen ten sterfhuuse bevonden:

Eerst een peerle ketene^(1) van zes touren, daerin dat zyn ontrent

(1) 't Is het eerste juweel van den inventaris, een keten, van 6 toeren, met ongeveer 3000 perels. Als waarde en gedenkstuk tevens is dit het kostelijkste voorwerp van den schat. Jacobus de Fevere gaf het aan zijne vrouw tot geschenk bij hunne verlooving.
Het staat beschreven als volgt in den inventaris der goederen van Diego Davila en Mechelyne Pycke, de grootouders van de Fevere, opgemaakt in 1616:
Eerst angaende de juweelen twelcke gheweest zyn:
‘Een gouden gortketen met schaeckels, zom pistoletgout ende zom met eenen appel slecht wercgout, met noch een cleen tourcken, cleen schaeckelkens ende een paer bracelettekens pistoletgout, al tsamen weghende xi oneen xvii ynghelsche. Dezelve heef Joncvrauw Magdalena Davila, des overledene dochtre, ende eenich hoir, ghegeven an Meestere Jacques Le Fevere haren zone, tot hulpe van eenen gouden ketene van zes touren, pistoletgout, die hy dede maecken in November 1614, omme Joncvrouw Jehenne Wyts, dochter van myn heere den raetsheere Wyts, zyne bruit ende zyne jeghenwoordighe huisvrauwe.’

[p. 187]

3000 peerlen, es gheestimeert op 5 stuvers het stick, ende maer bevonden syne 2689 peerlen, compt hier over de selve ter somme van................ 112 p. 10 g. vl.

1 gaude ketene van zes touren, haudt fatsoen... 96 p. 4 s.g.

1 bague, daerin dat zijn 22 diamanten, onder groot ende cleen. 16 p. 13 s. 4 g.

1 ander bague, daerin dat zijn 16 diamanten...... 7 p.g.

Noch een reliquaire van goudt ghemaillieert met cristalyne glaesen van wederzijden, met 4 diamanten........ 8 p.g.

Noch een carcandt ofte pentadoir^(1), van 15 sticken van gaùdt ghemaillieert, 8 sticken verciert met peerlen, ende 7 sticken met groote diamanten............. 22 p.g.

1 gaude ghemaillieerde pome, met een uythanghende peerle vol musques^(2)............... 5 p. 6 s. 8 g.

(1) Carcant. Quicherat (Histoire du costume en France) merkt op dat men wel het verschil miek tusschen carcans, die men rond den hals draaide en de andere ketens die men op de borst droeg. Hier vinden wij het zelve.
Volgens Larousse, Dictionnaire, stamt het woord carcan af van het latijn carcannum, met den algemeenen zin van keting, collier; later beduidde het enkel het straffingstuig der misdadige.
Carcannus heeft een germaanschen oorsprong. Oud hoogduitsch: guerca en krago = keel, nek; oud duitsch: kragin; nieuw: kragen; hollandsch: kraag.
Nu zeggen wij keten, naar 't latijn catena. Cfr. Viollet-le-Duc, Collets montants.
Soms heet het pentadoir, naar Spaanschen oorsprong.

(2) Musques, musc.
Men bezigde nog in Vlaanderen, in de XVII^e eeuw, den reukappel, een soort van juweel dat men op zich droeg alswaneer men in besmette plaatsen of bij zieken gaan moest.
Men gebruikte daartoe meest amber, muscus, myrrhe, aan welke stoffen men de kracht toekende om de schadende uitwasemingen te verdringen.
Zeer kostelijk waren die reukappels opgemaakt. 't Is als rijk juweel, niet als behoedmiddel, dat zij hier voor komen.
Soms heet het ook rieckende bolle.
Muscus was aanzien in vroeger tijd als een krachtig geneesmiddel tegen allerlei kwalen en ziekten. Cfr. Encyclopédie ou Dictionnaire des Sciences, des Arts et Métiers, 1765.

[p. 188]

15 ghemaillieerde cnoppen om op thooft te draeghen, verciert elcken cnop met 4 peerels.

1 casse daerin, dat zijn thien gaude rijnghen, ende eenen steen, onbesleghen, van de naervolgende specien:

Eerst:

1 groote tafeldiamant geslepen^(1).......... 8 p.g.

1 ander tafeldiamant, wat minder oock gheslepen.... 9 p.g.

1 ander diamant gheslepen ende ghestelt by vorme van herte 3 p.g.

1 ander witten steenrijnck, oock gheslepen..... 13 s. 4 g.

1 ander rijnck wesende hemelsblaeuw Amiraude.... 2 p.g.

1 ander grooten steen wesende een hemelsblaeuwen gheslepen Saphier................. 2 p.g.

1 ander rijnck met 2 steenen, d'eene robyn ende d'andere smaragdus................ 13 s. 4 g.

1 ander rijnck wesende granaet of robyn....... 5 s.g.

1 rijncasse zonder steen............. 8 s.g.

1 grooten gheslepen ghebranden saphier, onbesleghen.

1 anderen rijnck van been, besleghen met selver, vergult, daer in dat staet de passie van Onsen Heere.

Noch 1 kleen gaude rijngesken, wesende een doorne croontken. 6 s. 8 g.

1 gaude traurijnck.............. 11 s.g.

1 grooten Signetrijnck, ghesneden in eenen steen, de wapens van den besittere, memorie.

1 ander rijnck van gaude van S. Bernaert...... 5 s.g.

2 gaude pendanten doreille, ghemact in vorm van S Latinum, onder elck met eén peerle.......... 26 s. 8 g.

1 carcant van cleene peerels, vier touren, om anden hals thanghen of te draghen................. 3 p.g.

2 gaude pendanten doreille, met drie peerels uuthanghende, in vorme van Arent ghemact, daerin elck sijn drie robynen, ende een steen onbekent.............. 2 p. 3 s. 4 g.

2 andere pendanten doreille van gaudt ghemaillieert, ghemact in vorme van maelslotkens. Es abuus, als maer zijnde coper, ende niet ghepresen.

2 ander gaude oorrijnghen........... 24 s.g.

(1) Diamant.
Men vindt in de schoolboeken voor geschiedenis en aardrijkskunde dat het slijpen der diamantsteenen hier werd uitgevonden en dat de uitvinder, Lodewijk Van Berken, zijn standbeeld heelt te Brugge.
Dat standbeeld kennen wij niet en men heeft er zeker nooit op gedacht.
Het schijnt echter dat het diamantslijpen veel vroeger gekend was.
Mogelijks heeft Van Berken de kunst verder gedreven.

[p. 189]

1 kleen gaude ketentken, daeronder dat anhanght een stuck fijn eenhoorn^(1)............... 15 s.g.

1 Agnus Dei, besleghen in gaudt, hanghende an drie ketentkens 26 s. 8 g.

1 groot coralen paternoster, gheketent met selver... 35 s.g.

1 grooten gauden haeck............ 6 s. 8 g.

1 cleen baechken, ghemact in forme van cruyce, daerin dat staen 4 robyntkens ende een emeraude, rontsomme bepeerelt 10 s.g.

1 papierken, daerinne dat sijn eenige stucxskens ghebroken van gaut ende zelver................ 15 s.g.

1 lanck stick corael............. 3 s.g.

1 quantiteyt van diversche coraelen ende peerlen onghesnoert 2 p.g.

1 quispele van gaudtdraet, verciert met peerlen.... 3 s.g.

Diversche kijnderbraseletten van cleene coraelkens... 4 s.g.

3 braseletten van coraelen, de twee met goude aken ende ooghen 33 s. 4 g.

1 cruysken van gaudt, met 2 peerlekens uythanghende. 7 s.g.

1 cleen cofferken, daerin dat sijn diversche reliquien.

2 canten van pareelsels van peerlen, ghemact op den ouden wedt 3 p.g.

(1) Eenhoorn, licorne. Het fabelachtig dier, bekend onder dezen naam, staat verbeeld in de wapens van Engeland en van een groot getal edele familiën, onder den vorm van eenen paardenkop met eenen langen hoorn die uitsteekt op het voorhoofd.
Altijd blijft de vraag betwist of dit eigenaardig dier wel ooit zou bestaan hebben en welkdanig het wezen mocht. Sommige stellen het gelijk met den rhinocéros, bedoeld in den Psalm: ‘Salva me ex ore leonis, et acornibus unicornium humilitatem meam.’
Eeuwen lang, tot in 1700 toe, bleef de eenhoorn vermaard als een soort van toover- en behoedmiddel. Onder ander diende hij om verdoken vergift te verraden, want zoohaast hij dit naderde, veranderde hij van kleur en werd zwartachtig. Dan immers speelde het vergift eene groote rol; ook alle groote hoeren bezaten in hun schat, zoo niet eenen gebeden hoorn, toch een merkelijk stuk er van, Men echtte er groote waarde aan.

Specificatie van de selver juweelen:

1 selver becken, ende een selver limpet met vergulde boorden, daer in dat staen sbesitters moeders waepens.... 27 p. 7 s. 8 g.

1 selver wijnkanne, met vergulde ghedreven boorden 16 p. 6 s. 3 g.

1 ander selver wijnkanne, daerop dat staen sbesitters waepens, ghedreven werck............ 15 p. 1 s. 8 g.

1 zelver vergulde eeckelcop, daerop dat staet eenen ghewaependen man, in sijn handt houdende eenighe waepens... 5 p. 13 g.

1 ander selver vergulde copken van ghelycke postuere, ghepresen op 8 s. 8 g. donce quia duytswerck....... 4 p. 10 s. 4 g.

1 ander selver vergulde cop, daerop staende een podt met blommen 5 p. 4 s. g.

[p. 190]

1 ander selver vergulde schuyte, daerop staende de forthuijne^(1) 5 p. 9 s. 3 g.

2 selver vergulde schrouven, omme glaesen op te stellen 4 p. 10 s. g.

1 groote selver schale, de canten vergult, daerin dat staen de wapens van wijlent J^r Vincent Zeghers........ 8 p. 10 s.g.

2 selver zoudtvaeten met Leeukens daerboven staende 9 p. 10 s. 6 g.

2 groote selver kandelaers ghevrocht, met een selver keersnuyter 23 p. 12 s. 6. g.

1 selver mostaerpodt, met een lepel........ 4 p. 2 g.

1 groot selver coffoir, met uytstaende pillaeren, daerop selver bollen 17 p. 11 s.g.

6 selver lepels.............. 3 p. 18 s.g.

1 dosijne selver forguetten^(2)........ 6 p. 7 s. 6 g.

1 selver speerse watervat, toeluyckende, ghevrocht, 2 p. 11 s. 8 g.

3 selver dosekens, daerop dat staen de waepens van den overleden 2 p. 8 s. g.

3 selver vrauweriemen, met een gebroken selvernaelde, 8 p. 10 s. 6 g.

3 canten van pareeltsels op den ouden wedt, van selver draet 2 p. 12 s. g.

(1) Schuyte, nef. Dit juweel plaatste men op tafel voor den heer des huizes. Het was gemaakt in vorm van schip of versterkt kasteel, en men sloot er in verschillige voorwerpen dienende tot het eetmaal.

(2) Deze forchetten moeten van de eerste zijn die gebruikt wierden. Cfr. Havard.

Specificatie van de cleederen van de overledene:

1 incarnaet laecken baeyken, ongheboort, ghevoert met root baey, ende geluwe belech............. 33 s. 4 g.

1 rock ende samaere^(3) met hanghende mauwen van zwart zijde damast groote blommen, gheboort met guarnasure ende letsen.

1 ander cleet van ghefigureert fluweel, rock ende samaere, gheboort met een gallon.

Noch 1 ander zwerte damaste cleet, cleene blommen, rock ende samaere alsvooren, gheboort met zijde passement.

Noch 2 rocken van zwert ghefigureert fluweel, d'eene ghevoert met baey, ende d'ander zonder baey.

1 gheluwe cleedt, daerinne de voornoomde cleederen ghewonden zijn. Het voersel van een samaere van maters^(4).

1 zwart cleet van gros de Napels, ghepijcquieert, spaens fatsoen, gheboort met guarnisoenen.

1 botsken, met twee mauwen daartoe dienende, van ghefigureert fluweel.

1 ander spaens cleedt van zwart sattijn, ghepijcquiert, gheboort met zwart passement.

(3) Samaere, een wijd bovenkleed voor vrouwen, soms gevoerd met vellen.

(4) Maters, martaux.

[p. 191]

1 zwart bosken met twee mauwen van ghefigureert fluweel, daertoe dienende.

1 robe à la Princesse, met twee ghebofte mauwen van sattin wit quintin daeruutte kijkende, met de schoot ofte paradijs daertoe dienende.

1 bostken van widt sattijn, ghepijcquiert ende gheboort met zwart.

1 spaensche robillie van zwert ermosijn, ghepijcquiert, gheboort met zwart ghepluijmt passement.

1 robe a. Zacq^(1), van zwerte tafft. met ghebofte mauwen van ermosijn, gheboort met fluweel passement.

1 bostken van zwart sattin, gheboort alsvooren, daertoe dienende.

1 robillie, spaens fatsoen, van zwart damast, gheboort met ghepluijmdt passement.

1 zwarte sattijne rock, ongheboort, ghepijcquiert, gheboort met zwart baey.

1 appelbloesen zattijne rock gheboort met acht gaude passementen in de schoot, ende vier rontsomme, daerinne noch een passement ligghende van ghelijcke soorte, om den voornoemden boort daerop te legghen................ 20 p.g.

(1) A. Zack. Men vindt dit woord op gelijke wijs geschreven in een handschrift der Lamentatien van Zegher Van Maele.
De schrijver, als ooggetuige, overziet al de nijverheden welke uit Brugge verdreven waren door de onlusten der XVI^e eeuw. Hij spreekt als volgt:
T'ambacht van de A Zack maeckers ende burse maeckers is gheheel te nieten ende vergaen, de welcke plachten te sitten in de wolle straete, in alle die winckelkens vande halle, tot aen ende over de middelpoorte van dien. Ick heb het ghesien, een groot ambacht in mijnen tijdt, ende ick en vinder in de stadt maer eenen, die staet in een winckelken op den burgh.
Elders nog vindt men het woord Asacken met dit van beursen. Er bestond zeker verband tusschen beide daardoor uitgedrukte zaken. A. Zack zal niets anders zijn dan hetgeen Mellema en Kiliaen Alssack noemen. Mellema vertaalt Alssack door gibeciere, besace. Kiliaen geeft als synoniem: knapsack. en vertaalt in 't latijn: pera, ascopera, mantica, pera viatoria.
Eene robe A. Zack zal een kleed beduiden met een aalmoezenbeurs, fr. aumonière, welke men aan den gordel droeg, en waarin men niet enkel geldstukken, maar ook juweelen, behoedmiddelen en relikwien dragen kon.
Dit gebruik is verloren geraakt op het einde der XVI^e eeuw, of in het begin der XVII^e, niet uit reden der tijdberoerten, maar omdat de mode er van vervallen was. Vergelijkt nog Le livre des métiers.

Ic moet noemen
Riemen ende gordelen,
Broken ende smelten,
Beurzen ende tasschen,
Alssacken van siden ende van ledere.

[p. 192]

Noch 1 collonbijnen sattijnen rock, ghepijcquiert, gheboort met acht passementen in de schoot ende viere rontsomme.... 8 p.g.

Noch 1 groenen zijden damasten rock, met acht passementen in de schoot ende vier rontsomme........... 3 p.g.

1 oraignen damasten zijden rock, met goude passementen rontsomme.

1 bostken met twee mauwen van gaude tollette.

1 rock van graeu demy rase, met elff passementen rontsomme, de schoot à l'advenant, van zwart ende widt.

1 anderen rock van Canjant Fuillemort, gheboort met elff zijde passementen rontsomme den schoot à l'advenant.

1 onderbaeyken van carnaete stamette, met zes boorden van gaut ende selver passement rontsomme....... 5 p. 10 s.g.

1 ander onderbaeyken van roodt scharlaecken, ongheboort, met een gaude spegilie................ 3 p.g.

Noch 1 ander onderbaeyken van coulleur de trijpe, met een gaude gallon rontsomme............. 20 s.g.

Noch 1 ander onderbaeyken van megelaene, van tzelffs gheboort.

('t Vervolgt)