Biekorf. Jaargang 16

[p. 97]

[Nummer 7]

Over pokken
(Vervolg van bladz. 67)

WAT die leveling in en niet het menschelijk lichaam uitmeet; welke wegen hij zoekt en vindt, om zijn rampzalig werk uit te voeren; hoe er dient gehandeld te worden, dáár waar hij vaste grepe gekregen heeft; hoe men zijnen aanval met bijna volstrekte gewisheid kan ontwijken; zulks zal hier nu verders, min of meer breedvoerig, volgens 't belang der zaak, uiteengezet worden.

Dat er lichte en zware pokken gevonden worden, weet elkendeen; van de zwarte pokken, van de bloedpokken en van ingeslegene pokken heeft iedereen hooren gewagen.

Alle die verscheidene gedaanten van pokken worden door een en denzelfden leveling verwekt. Hoe het komt dat ééndorlei ziektekiemen zoo verschillig werk leveren, en weet men met geen volkomen zekerheid uit te leggen. Toch schijnt het redelijk aan te nemen dat, en het getal der levelingen die den mensch aanvallen en de bijzondere

[p. 98]

kwaadaardigheid dier levende wezens van den eenen kant; de weg langs waar zij binnenbreken, langs den anderen kant; het min of meer, tijdelijk of duurzaam, wêerstandsvermogen van den aangevallen enkeling en tevens onbekende, nog niet nagevorschte eigenaardigheden, die wisselende gedaanten doen ontstaan.

Wij en zullen daar nu niet verder achter visschen en 't aan de zorgen van onze geleerde en ijverig werkende levelingkundige vakbroeders overlaten.

Voor den gemeenen man is het nuttig, zoo niet volstrekt noodzakelijk, te weten dat de eerste en gewichtigste teekens van het uitbreken der pokken bij den mensch, namelijk:

een geweldige koude daver,
zware koorts,
hevig hoofdzeer,
bijna onverdragelijke lendenpijn,
lastige brakingen,

om zeggens altijd dezelfde zijn.

Men kan wel sommige, of zelfs het meerendeel, dier verschijnselen waarnemen bij alle koortsige of aanstekelijke ziekten.

Met zulke hevigheid, met zulke regelmatige standvastigheid en staan zij maar bij de pokken bekend.

Ook is het geraadzaam die teekens in het geheugen te printen en te bewaren; immers als 't er op zou aankomen, zoo wij verder zullen uiteendoen, om dringende en doeltreffende maatregels en voorzorgen te nemen tegen het verder uitbreiden der vreeselijke plage.

Die voorboodschappende verschijnsels en komen eigentlijk maar voor den dag nadat de ziekte een acht tot veertien dagen in het lichaam gebroed heeft; en eerst twee tot drie dagen naderhand breken de eerste pokken uitslagteekens uit.

Die aanvankelijke voorteekens kunnen licht en ook geweldig opkomen; uit hunnen lichteren of zwaarderen gang en kan men nochtans de zwaarte der besmetting zelf niet voorspellen.

[p. 99]

Immers zware vóórverschijnsels kunnen geheel wel - zij zijn het ook in menig geval - gevolgd zijn van een onbeduidend verder krank zijn; lichte voorteekens, van eenen anderen kant, gaan, in den regel, min erge toestanden vooraf.

De uitslag zelf begint gewoonlijk op het aangezicht, meest altijd op of rond het voorhoofd. Men ziet eerst en vooral kleine roode tikkelkes of vlekskes te voorschijn komen die, na een paar dagen, op- en uit waar ts groeien en tot kleine knobbelkes bedijgen; op den top van ieder knobbelke ontstaat eene kleine blaas die groeit en wast en naar alle kanten uitzet. De inhoud dier blazen, eerst helder en doorschijnend, verduistert later en wordt etterachtig; gemeenlijk, en bij de voluitgegroeide pokken altijd, valt het midden der pokkenblaas in en dan hebt gij een beeld van de echte pokke ‘bij uitmuntendheid.’

Wat er nu verder van dien uitslag gewordt hangt grootendeels, zooniet uitsluitelijk, van de bijzondere geaardheid en de zwaarte der ziekte zelf af.

't Kan gebeuren, en 't gebeurt niet geheel zelden, in de lichte en allerlichtste gevallen (varioloïs) dat er maar een geheel klein getal pokken voor den dag en komt: eenige op het aangezicht, ook, in kleiner getal, op het lijf en de ledematen; en daarmée is 't al. Men ziet menigmaal dat de pokke t' halverwege in hare ontwikkeling blijft haperen; vde blaaskes en komen op de knobbels niet te voorschijn en alles verdwijnt zonder slag of stoot. Wie niet nauwkeurig op en merkt en zou, buiten pokkentijden, niet eens aan pokkenbesmetting gedacht hebben; nauwkeurige en oplettende waarnemers kunnen soms in twijfel geraken of zij met echte of valsche pokken te doen hebben.

Alle mogelijke midden- of tusschenslag van die bijna pokkenlooze pokkenziekte tot de gevaarlijke, zoo geduchte, zware pokken - de ineenloopende en zwarte pokken (variola vera et confluens) - bestaat.

Bij de hevige aandoeningen wijzen de algemeene ziekteverschijnselen gewoonlijk van in den beginne op ernstige

[p. 100]

verkranking; de voorteekens zijn geweldig en gaan gepaard met zware koorts en groote afgematheid; geheel tijdelijk reeds ontwaart men merkbare geestesstoringen, geweldig dolen enz.

De roode tikkelkes ontelbaar en hekeltande dikte op wezen, handen en voeten komen in groot getal te voorschijn zelfs op de lijfsdeelen die, in de gewone gevallen tamelijk bevrijd blijven. De blazekes, die uit die tikkelkes wassen, loopen al groeien ineen. Geheel het lichaam geraakt overdekt met pokkeblazen, later met etterende pokkepuisten; 't is een eendelijk en afstootelijk dingen om aanschouwen.

Kwame er maar dat ongemak uit dien toestand voort, 't en zou daar niemand over klagen: ziekenbezorgers en geneesheeren en verschieten in geen klein geruchte. Maar zulk een veralgemeenen van den uitslag verkondigt vooreerst eene gevaarlijke besmetting; de deugdelijke en bloedzuiverende werkzaamheid van de huid valt geheel en gansch weg en zulks en is ook niet gering te schatten; ten langen laatste is de schade, door het opzuigen der vergiftigende etterstoffen in het bloed en de fijnere geweefsels te weeg gebracht, zoo verderfelijk dat een groot getal dergenen die alzoo getroffen zijn er het leven bij laat.

Van twee andere soorten van pokkenverscheidenheden moeten wij hier nog even gewag maken; namelijk:

Van de echte zwarte pokken of een eerste slag van bloedpokken. In die ziekte wordt iedere pokke, 't zij vroeg in het uitbotten, 't zij later bij het veretteren, met bloed doortrokken of doorweekt. De algemeene staat in die gevallen, is uitnemende slecht, en men mag gerust zeggen dat geen de minste hoop op herstel voor zulke kranken te verwachten is.

Van het tweede, zeldener voorkomende, slag van bloedpokken moet men getuigen dat het een der geweldigste en snelst verderfelijk afloopende aandoeningen is die bekend staan.

[p. 101]

Het eigenaardige van die verschrikkelijke kwale is dat de ziekte haar treurig einde vindt vooraleer er een enkel pokkenuitslagteeken te voorschijn komt. De bloedontbinding is zoo erg dat het levensvocht langs alle zijden uit de bloedvaten in het omliggende geweefsel gevloeid komt: onder het vlies der oogen, onder het vel geheel het lichaam door, in den mond, dieper in de organen, in de hersens, de maag, den darm, de nieren, enz. Niemand en kan aan die bloedoplossing door het aloverweldigend vergift wêerstaan; en, in twee drie dagen, niet zelden in eenige uren, is de gezondste mensch geveld en ontlevend.

De uitslag, bij al de pokkenzieken, komt meest op en ontwikkelt in het wezen. Zoo komt het, in de gevallen van erge ineenloopende pokken, dat het aangezicht van den mensch waarlijk niet meer kennelijk en is. Lippen, neus, ooren, wangen staan dik opgezwollen en met vuile loopende etterpuisten bedekt; de oogschelen en het slap vleesch daarrond, opgepoeft en te bersten gespannen, duwen de oogen toe.

Op de slijmvliezen speelt de leveling ook zijn boosaardig spel: alzoo verwekt hij uitslag langs binnen op de oogschelen, en op het witte van de oogen; die slijmvliespokken geven aanleiding tot allerhande oogkwalen, en 't gebeurt dikwijls genoeg dat het gezicht ten deele, of de ooge op haar geheele, verloren gaat.

In mond en neus, in keel en adempijpen komen er gewijzigde pokken te voorschijn; geen echte porren of pokkenpuisten zijn het, maar wel pokkenzweren. Ze en laten daarom niet van lastige kwellingen te veroorzaken in mond, keel- en neusgestel; het gehoor kan er veel door lijden en kwalijk geneesbare oorziekten worden er door te weeg gebracht.

Nu en dan wordt die pokkenontsteking in den roeper overgeweldig, zij dringt dieper voort tot op het kraakbeengeweefsel en veroorzaakt er snel opkomende verstikkingen door het geduchte ‘ledema glottidis’.

Uitwendige, langdurige veretteringen bestatigt men nog

[p. 102]

al dikwijls op het einde dier langdurige ziekelijkheid, en zij kunnen den krank en hevige pijnen veroorzaken en danig uitmergelen en verzwakken.

('t Vervolgt)

D^r Depla