Biekorf. Jaargang 15

Mengelmaren

De jeugd van Anna Bijns

ONDER de ‘Mélanges Paul Fredericq’ (Brux., Lamertin, 1904) is verschenen (bl. 99-110) vanwege Heer Maurits Basse, leeraar aan 't Atheneum te Gent, eene bijdrage over bovenstaande vraagstuk. (Ook in afdrukken bij denzelfden uitgever).

‘Vele menschen, zegt de Steller, die nooit iets van Anna Bijns gelezen hebben, weten toch te vertellen wat de traditie van haar beweert: dat zij in hare jeugd een zeer losbandig leven heeft geleid, om later een berouwvolle kwezel te worden, die haar vroeger gedrag poogde te doen vergeten, o.a. door uiterst fanatische gedichten tegen de Lutheranen te schrijven. Dit toont, tegelijker tijd, hoe populair deze opvatting werd nadat ze Jonckbloet in de wereld had gezonden, en hoe noodig het dus is, de stevigheid van diens bewijsvoering eens nader te onderzoeken; te meer, daar Jonckbloet's theorie tot nog toe zoo goed als onaangevochten bleef; de meest latere critici laten het vraagstuk onaangeroerd of nemen Jonckbloet's zienswijze als evangelie over; Busken-Huet en Prof. Kalff opperen wel bezwaren, maar nemen geen besliste houding aan’ (ald. bl. 99).

[p. 334]

Jonckbloet's reden, met een woord gezeid, is dat Anna haar zelven beschuldigt tijd en deugd binnen hare jeugd verkwist en verspeeld te hebben.

Echter dat zulke zelfbeschuldiginge zooals die van Anna Bijns, in den mond van katholieken eerder breed dan streng op te vatten is, zal geen katholiek ooit ernstig betwijfeld hebben.

‘Hoogstens, zegde P.P.M. Alberdingk Thijm (Spiegel der Ndl. LL., 1877, 11-59), zou hij besluiten, dat Anna, niet zonder krachtigen kamp tegen de wereldlijke vermaken, eenen ouderdom heeft bereikt, waarin zij door alle hare tijdgenooten met het grootste ontzag is behandeld geworden.’

Jonckbloet dus volgens veler meening had ongelijk. Maar die meeninge van velen was tot heden enkel bij een gissen gebleven. En, wilde men beter de jeugd van Anna Bijns kennen, er diende meer. Die meeninge kon bewezen worden. Jonckbloet's stelsel was een vanvoorensch stelsel. Zijne bewijsvoeringe was eigendunkelijk. Dit uit kwa-wille? Of uit een eerst-kwalijk-opvatten? 't Is gelijk: heel zijn werk was willekeur, en geen vastwetendheid. Maar dit hoefde gestaafd te worden: bewijs bij bewijs, en daad bij daad.

Zulks is het werk geweest van heer Maurits Basse in bovenvermeld opstel. ‘A priori, zegt hij, had hij de gansche redeneering van Jonckbloet, in haar geheel genomen, eenvoudig kunnen verwerpen, omdat zij de refereinen als autobiographisch beschouwt en behandelt, en dit zonder eenig recht, vermits van elders niets bekend is van de bedoelde feiten uit het leven der dichteres; daaruit volgt ook dat de door Jonckbloet uitgedachte logische volgorde dier zoogezegde feiten een willekeurige chronologische orde der gedichten veronderstelt, terwijl wij ook daarvan niets weten’ (bl. 100). Maar liever met een hemelsch geduld neemt hij stuk voor stuk, en op vergelijkende wijze laat hij zien hoe, van alle Anna Bijns zelfbeschuldigingen, deze een ‘banaal-’, gene een ‘pseudo-boetvaardig-’ weer deze een ‘gestereotypeerd-’ en gintsche een ‘modezeggen’ is.

Met reden besluit hij dan dat: ‘wanneer men Jonckbloet's redeneering aan het gewoon gezond verstand toetst,... de geheele geschiedenis van Anna's ongelukkige liefde, losbandigheid en inkeer alleen berust op een aaneenschakeling van misvattingen die, bij een geleerde van zulke waarde, verbazend mag heeten’ (bl. 110).

Onsdunkens heeft heer M. Basse den twist uitgemaakt... te minsten ontkennendeweg

En 't is nu te hopen dat, zooals heer M. Basse ons althans uit Anna's werken leerde en bewees, wat Anna's jeugd niet en was, iemand eens en met dezelfde grondigheid en denzelfden ernst als hij, ons aantoone en op alle mogelijke gronden stave, wat zij inderdaad geweest is. Thans immers ‘kennen wij van Anna's jeugd niets’, niets stelligs toch.

L. De Wolf

[p. 335]

Fransch en toch geen Fransch

ONZE taal wemelt van vreemde woorden, die verkeerd gebruikt worden, dus in dubbel opzicht vreemdelingen zijn. Hoe zij daaraan gekomen is, is nog onbekend, doch een dergelijk verkeerd gebruik van vreemde woorden is erger dan een misbruik, het is een bron van verwarring, die herhaaldelijk den Nederlander bij het aanleeren van vreemde talen op een dwaalspoor brengt.

Hiervan geeft de Parijsche correspondent van het N.v.N. eenige voorbeelden, zich bepalend tot uit het Fransch overgenomen woorden.

Daar hebt gij het spoorwegwezen. Dit is in Holland verbazend rijk in Fransche termen... die geen een van alle Fransch zijn.

Men neemt hier zijn trein aan een ‘station’. Een mooi fransch woord, doch in Frankrijk noemt men zoo iets een ‘gare’. Gij neemt verder een kaartje aan een ‘loket’ ook een verbazend Fransch woord (loquet), dat echter grendel beteekent. In Frankrijk doet men zoo iets aan een ‘guichet’. Gij wacht een trein op een ‘perron’, wat in het Fransch beteekent: een stoep. Hier noemt men zoo'n perron een ‘quai’. Als de trein binnenkomt, ziet men het eerst den ‘machinist’. Weer een Fransch gevormd woord, doch de Franschman zegt ‘mécanicien’. Wanneer de trein op een ander spoor moet gaan, laat men hem in Holland ‘rangeeren’. Weer een woord, dat een Franschen klank heeft, maar geen Fransch is. Men noemt zulks hier: ‘manoeuvrer’. En zoo zijn er in het spoorwegwezen misschien nog andere van die eigenaardige termen, doch ik vind, dat het zoo al mooi genoeg is.

Een ander voorbeeld: het Hollandsche huis. Hetgeen zich daarvan beneden de lijn van de straat bevindt, noemt gij een ‘sousterrain.’ Dit woord wordt in Frankrijk meestal als bijvoegelijk naamwoord gebruikt of in geheel andere beteekenis; hetzelfde verblijf heet hier een ‘sous-sol.’ Dan komt er verder nog een ‘parterre’ en een ‘beletage,’ die ook heel mooi Fransch klinken, doch welke woorden door geen enkel Franschman begrepen worden, evenmin als het grappige ‘porte brisée’ (een kapotgeslagen deur!) en de beroemde Hollandsche ‘suite.’ Dan laat ik nog staan, dat speciale Hollandsche huis, dat een ‘vendu-huis’ (maison de ventes) heet en waar aucties (!) gehouden worden.

Dan heeft men de Hollandsche ‘societeit.’ Laten wij aannemen om het Fransch niet al te veel te belasten, dat dit woord van Latijnschen oorsprong is: een ‘société’ is toch heel iets anders. Hetzelfde noemt men hier een ‘cercle.’ Daar wordt men ‘geintroduceerd.’ Dat is op zijn minst genomen verschrikkelijk. Het woord ‘introduire’ is al vooreerst geheel en al misplaatst, in dit geval spreekt men van ‘présenter’ of ‘inscrire.’ Doch al was het woord goed, hoe kon men het dan nog zoo mishandelen? Als men lid is, betaalt men verder in Holland ‘contributie.’ Als een Franschman dit hoort, denkt hij aan heel iets anders, want het woord ‘contribution’ beteekent: belasting! Wat hij aan zijn cercle betaalt, noemt hij ‘cotisation’, waarvan men dan als het toch moest, immers cotisatie had kunnen maken.

Wat nog erger is, - want het geldt hier een geheelen zin in plaats van een enkel woord - is het Hollandsche gebruik van de woorden

[p. 336]

‘s'il vous plait’. In de eerste plaats waarom niet ‘als het u belieft’ te zeggen? Doch vindt men eenmaal ‘sil vous plait’ onmisbaar om van zijn fijnere beschaving getuigenis te geven, dan gebruike men deze Fransche uitdrukking ook volgens Fransch gebruik en volgens Fransche beteekenis. In het Fransch gebruikt men nimmer de woorden ‘s'il vous plait’, wanneer iemand iets overhandigt dan zegt men ‘voilà, monsieur’. Van de tien Hollanders zijn er echter negen, die eerstgenoemde uitdrukking in deze beteekenis gebruiken. Het ‘s'il vous plait’ mag alleen gebruikt worden als men iemand iets vraagt of opdraagt. Zoo kan men bij voorbeeld aan den ‘kellner’ vragen: ‘Geef mij s'il vous plait, een glas bier’, doch deze begaat een flater, - en ik hoor het hem hier zeggen - wanneer hij het bestelde bier brengt met de woorden: ‘s'il vous plait, mijnheer!’

Tot zoover de correspondent. Vergeleken bij zijn lijstje, dat voor uitbreiding reusachtig vatbaar is, kan de strijd, die zoo pas door Marcellus Emants werd aangebonden tegen het woord ‘kellner’ een peuleschilletje genoemd worden.

Uit ‘Het Zondagblad van het Centrum’, 24-10-04.

Een held. - Schetsen uit den schoolstrijd van 1879-1884. - Drama in vijf bedrijven door Filiep de Munnynck. - Gent, ter drukkerij van A. Siffer, 1903.

De strijd tot het handhaven van het vrij lager onderwijs, tijdens de ongelukkige schoolwet van 1879, is zonder den minsten twijfel, eene heerlijke bladzijde uit de geschiedenis van den katholieken godsdienst in Belgenland en voornamelijk in Vlaanderen.

De heldhaftige verkleefdheid van het volk aan het katholiek onderwijs, en de tergende middels door de vijanden der vrijheid tegen de aanhangers van dat onderwijs in het werk gesteld, heeft de schrijver, op eene tastbare wijze, voor de oogen van ons volk willen doen uitschijnen.

In vijf bedrijven, waarvan het 1^e, veel bewogen leven, het 2^e, de wurgers aan het werk, het 3^e, mêedoogenloos, het 4^e, de straf, het 5^e, laat berouw, stelt de schrijver ons in goede taal, met voldoende beweging, eene brok uit het leven voor, van eenen ouden grootvader, die door vele beproevingen en pijnlijke wisselvalligheden, den strijd voor het christen onderwijs en het goed, tot het einde toe volhoudt.

De karakters zijn elk zijn eigen, wel geschetst en goed volgehouden. De tooneelschikking is wat lastig, en de toon van het stuk in het algemeen is nog al treurig. Doch is er geen twijfel of dit spel zal vele goed stichten waar het voor onze Vlaamsche christene bevolking zal gespeeld worden.

Wij wenschen den schrijver hertelijk geluk, en voorzeggen goeden uitslag aan al de tooneelbestuurders die het met kunst zullen aanleeren.

C.D.L.