Biekorf. Jaargang 15

[p. 289]

[Nummer 19]

Doodendans
(Vervolg van bladz. 286)

ONLANGS daarna was het iets anders te zeggen!

Op een koelen morgen kwam een geheele reegsem karren en wagens aangereden, met hout en halm, steen en schalien; een ploeg werkers en ambachtslieden van alle slag volgde.

Zij begonnen daar eensgangs te kloppen en te kleunen, te slaan en te hameren, dat geheel de streke er van lunderde. Ze vielen er aan langs alle kanten, binnen en buiten, boven en onder.

Ze gingen het slot zoo dapper te keere dat zij het na twee maanden gansch en geheel in het nieuwe staken.

Al buiten was nu alles kante en klaar; 't zou langer aanslepen eer men al binnen het werk zoude afgedaan krijgen.

Daar kwam een ander slag van wagens toegereden, leeger en zwaarder, met breed beslag.

[p. 290]

Zij sneden deerlijk door de teedere gerszode en bleven eindelijk versteld in eene zompige weide.

Men moest ze lossen met kleene kordewagens die men op de planke hofwaarts voerde.

't Was nu al wit steen, hard bergsteen dat de klokke luidde, al hemelijk steen.

In min dan eenen dag lag geheel het voorhof vol.

't Verging nu al in zagen en schrepen en klippen en kloppen op dit hardbukkig rotsegoed.

't Wierd gekort en gekleend, beschreven en beteekend, wit en grauw, rood en blauw; 't wierd te leven...

't Vergroeide in koppen en steerten, pooten en klauwen, slangen en griffoenen en greinzende leeuwenmuilen; in schulpen en schilden, in krullen en frullen en duizende onbeduidende dingen.

Geheel die steenen scheppinge wierd allengskens een weinig teenegader naar binnen gedragen, en ieder stuk kreeg zijne doening.

Daar kroopen er onder de zware balken, en schoorden ze dat zij er hunnen nek bij bogen; vele schoven er in den muur en maakten hier en daar nevens oudere broeders groote witte plekken.

't Warender die al op malkanderen schouderwijs vergaarden, en als een bundel aaneengekliste stokken de zware schouwen ondersteunden.

Andere staken er enkelijk hunnen aardigen kop onder en waren trotsch zulk een last alleen te masschen.

Som liepen bijeen boven eene deur en stelden aldaar een gansche wapentros; som sloegen te gader en mieken ievers boven eene schouw, een voetstuk of een troonhemel of zoomden kruiswijs vanewijs den boord van eenen heerdmantel.

Ze drongen tot in de kelder, klommen tot op den zolder, trap voor trap, en waren aldra geheel het gebouw meester.

Nog een goed vijftigtal schoten er over.

Zij lagen in de groote zale, voor den ouden heerd.

Dit was het laatste, het alderlaatste werk.

[p. 291]

Niemand en mocht daar een hand aan steken.

Daar was verbod op, en, menheer moest daarbij zijn.

't Was immers een werk van belang.

Menheer kwam, en bleef er gestadig bij.

Hij zelve hielp de dikke lagen verwe afschrepen, teekende de stukken af, naarmate zij voor den dag kwamen, gaf last om te beitelen, om de geschonden stukken te vernieuwen en hielp ze inlasschen.

Hij was het hert en de ziele van geheel het werk.

't Was wonder om aanschouwen, hoe schoone, hoe getrouw het oude beeldwerk weder in zijn geheel hem openbaarde.

Zij verrezen één voor één....

Eerst de twee groote gemijterde heiligen, die den schouwmantel schraagden.

Dan hooger in lange rei onder den boord op het blad van den schouwsteen, bisschoppen en belijders, martelaars en martelaressen, heilige vrouwen en maagden, elk in zijn uitspringend steenen beluik.

Som hadden een boek in de handen en een staf met dubbel kruis, som een zweerd, of een wimpelband daar men hunnen naam op lezen mocht.

Andere waren geharnast en geborstweerd en droegen zweerden en hellebaarden.

Men erkende er sente Cathriene, sente Barbara, sente Margriete.

Ringsom een krijgsheld die in zijn rechter hand een zweerd hield en op zijn linker hand eene valk, stond er te lezen:

Sente Pancraes martelaer groot
Die vals sweert up sijn graf valt doot.

In 't midden de ridderlijke sint Joris te peerde, met den draak onder hem; en in de verte op de hooge rotse, de maagd op de knien met smeekende handen. Daaronder las men:

Sent Joris die vrome man
die den snoden draec verwan.

[p. 292]

Boven dit alles een breede vooruitspringende boord met diep uitgehaalde wijngaardranken, met zwankende druiventrossen.

Hooger nog de flinkgemetste welvaart die de geheele schouw bevallig overhemelde en tegen den zolder een kunstigen kam in lief steenwerk vertoogde. 't Was een wonder geworden!

Nu en kon de mindere schouw in den schoot van den heerd niet te gauw weg!

Het zwakke halfsteenen muurtje begaf lichtelijk onder de zware mokers; de oude schouwwieg kwam voor den dag.

Eene dumstere stofwolk steeg uit den steenen puinhoop en een verdossemde geur kwam de zaal vervullen.

De werklieden stooven uiteen als voor eenen donderslag en liepen in haaste de vensters opendoen.

Menheer alleen bleef bij, onverveerd.

Hij had algauw eenen borstel gevat en begon met nieuwsgierigheid de groote tegels der heerdwieg klaar te maken.

Vagen was vagen.

Zij bleven duister zwart, dik berookt, als met eene vette aanladende kast beleid.

Water en bezems!

Men viel er op met tien handen te gelijk.

Eerst kwam de zwartigheid in dikke schubben af; toen kwam daar een glans op als van oud blinkend verlotwerk.

Daarna al geluw, okerachtig geluw.

Dan verwandelde het wonderbaar, en het wierd al wisselvervig, met bruine roode blauwe en groene kronkelingen al dooreen gewenteld.

Menheer smeet een schreeuw van verrassing.

Niemand meer aan te komen! en hij te loope naar eene bijgelegene zaal, en seffens weder met een flessche die hij half uitgoot in een tinnen kroes.

Met een begon hij mij daar over te strijken en te vrijven met wollen doeken alsof het meubelhout zou geweest zijn.

[p. 293]

Daar en bleef geen spotje meer op; 't was een spegel.

Maar wat kwam er daar al niet uit?

Van alles dat ge kunt gedenken; huizen en boomen, wagens en schepen, kerken en kloosters en alle slag van lieden tot rondleurders toe, die met een geheelen vracht penewaren op den rug ronddoolden....

Het werkvolk stond daarop geheel verdaan en verslegen.

Kijk! kijk! hier staat pietje de dood, riep daar een uit...

Kijk! en daar ook, deed een ander; en daar ook, en ginder nog.

Als 't al uitkwam stond de dood overal, in al de tegels!

Wat mocht dat nu bedieden?

Menheer was als van de hand Gods geslegen, daar wist hij geen weg mede.

Het werkvolk raasde door malkander.

Sander docht dat het de algemeene verrijzenis verbeelde.

Sarel die nog een ouden bijbel liggen had met grove houtsneden beweerde, dat daar gezien te hebben, morgen zou hij hem halen, indien menheer er aan hield. Hij dorst het bijkan zweren, zoo vast had hij het weg: een profeet van 't Oud Testament die al de doode menschen verwekte!

Menheer had leute; doch de brave Sarel hield aan zijn gedacht.

Volgens Bijn den ouden steenkapper was het 't laatste oordeel; hij had immers geheel hetzelfde tegengekomen ievers in een oude kerke waar hij over tijd van jaren gewrocht had.

Zoo zong ieder vogeltje zijn voois volgens het gebekt was.

Menheere, die en zei niet: maar zijn oogen en waren er nooit af.

Zestien groote tegels, waarvan iedereen uit vier mindere samengevoegd was; zestien, wonderlijk geschilderd, toch onverstaanbaar...

Na lange kijken.... de twee bovenste en dragen geene verbeelding!

Te midden een zwierige verwenzoom stond als verloren hier en daar een letter.

[p. 294]

Menheer was aan 't overzetten: Wier jonc wier out. Wier cleen wier groot, een ieglyck danst den dans der doot.

Welke vondste!

De doodendans in veertien vertoogen!

Eerst een klein kind nog in de wiege, wellicht een koningskind. Zijn moeder staat er bij, voorover gebogen, eene kroon op heur hoofd, alsof zij zegde: mijn kind wat zal er eensdaags van u geworden? Zult gij ook eene koningskroon dragen? De dood, een spookachtig geraamte schiet toe: hij heeft ook eene kroone op zijn doodshoofd; hij steekt zijne knoestige armen vooruit gereed om te grijpen: ‘Wat, mijn kind, zegt gij, mijn kind, het mijne; nooit zal het eene kroone dragen; vandage nog is het een lijkje.

Dan een oude afgeleefde man met gebogen rug en slependen baard. Hij roert met zijne magere vingeren een oud versleten tokkelberd en speelt... zijnen reeuwzang.

Hij staat met een been in 't graf.

De dood komt bachten hem en stuikt hem onvoorziens in den put.

Nevens hen staat een tijdglas dat nakende is afgeloopen.

Een kramer leurt rond het land; hij komt den dood tegen die hem handgift... den dood!

Een wijsgeer zit verdiept in zijne boeken; weten! meer weten! de dood toogt hem in het doodenboek: weet dat gij sterven moet, het is tijd, het is uit, uit....

De vrek telt zijn geld; de dood zijne dagen zijne uren zijne stonden....

Daar is ook een schip dat op de wielende zee aan 't dansen is; de dood staat aan het roer.

Een ridder trekt ten oorloge, van top tot teen gewapend; de dood houdt den toom van zijn peerd en de duivel knarsetandt bachten zijnen rug: de ridder, dood en duivel.

De bruid wordt tot de bruiloft uitgereed; de akelige dood hangt om heuren maagdelijken hals een snoer van afgeknotte doodsbeenderen.

[p. 295]

Een man ligt om sterven; de priester komt hem berechten, de dood draagt den lanteern en de duivel houdt de keerse.

De rijke sterft, de arme, de koning sterft, de keizer, de paus: de dood zit op hunne sponde: morte morieris, gij zult den doodendans dansen.

('t Vervolgt)

Horand