Biekorf. Jaargang 14

[p. 33]

[Nummer 3]

Lanceloot Blondeel
(Vervolg van bladz. 20)

TOCH is het ons gegeven Blondeel's kunstzin als beeldhouwer en bouwkundige te schatten. Één oogslag op zijne schilderijen is daarvoor genoeg⁽¹⁾. Beziet ze! Overal zijn de achtergronden vervuld met een zuilenzang en poortenspel wier schikking en teekening zoo vol en rijk den grooten uitvindingsgeest van onzen kunstenaar staven.

Ander stukken bestaan er nog.

Het altaarblad in de noordkapel der onderkerk van 't H. Bloed⁽²⁾ werd ten jare 1530 door Corneel de Smit en Jan Roelants gebeeldhouwd volgens de teekeningen van Lanceloot Blondeel en door Jan

(1) Gilliodts, Bruges port de mer, bl. 82 ‘..... ses tableaux qui n'étaient pas sans mérites et qui, par leurs fonds ornementés de colonnades et de portiques, révélaient un peintre doublé d'un architecte’.

(2) K. Verschelde, Annales de la Société d'Emulation de Bruges, XXIII, 1871. - Weale, Bruges et ses environs, bl. 162-164.- Duclos, Bruges en 1 jour, bl. 57. Deze kapel der gezworene clercken aan de vierscaere, toegewijd aan den H. Laurentius, werd gebouwd in 1503.

[p. 34]

Zutterman geschilderd. Daar stonden voorheen beelden in, nu zijn ze verdwenen⁽¹⁾.
In eenen heel afzonderlijken, eigenaardigen bouw staat de groote trap die leidt tot de bovenkerk. De negen oude beelden die in de buitennissen stonden werden door Michiel Schermer en Elias Godefroot gebeeldhouwd, nog eens volgens de terhandgestelde teekeningen van Lanceloot Blondeel (1542-43).
't Was insgelijks Lanceloot Blondeel die - te zamen met Jacob Dodekin - de teekeningen bezorgde voor het voetstuk waarop, boven de ingangpoort der Halle, het O.L. Vrouwebeeld verheven staat. Corneel en Rogier de Smet beeldhouwden het stuk⁽²⁾.
Een ander werk van Lanceloot Blondeel zijn de teekeningen voor eene dobbele deur aan de schepenkapel ten stadhuize. 't Was Antoon Lambrouck die ze wrocht in 1544⁽³⁾. Die deur diende van 1815 tot 1880 als ingangspoort der hoofdkerk; nu staat ze in 't vredegerechtshof, waar ze den ingang sluit tot de kamer van den vrederechter. Tusschen allerlei bloem- en bladerspel bemerkt men twee platen: de dood van Abel en Abraham's slachtofferande⁽⁴⁾.

Maar Lanceloot's kunstwerk als beeldhouwer is buiten twijfel de alombekende Brugsche schouw van 't Vrije.

Dat Lanceloot Blondeel, als gezworen bonwmeester van 't Vrije⁽⁵⁾, ervan de teekeningen maakte en het werk

(1) Zie aanteek. 2 op de vorige bladzijde.

(2) Lanceloot moest zelfs de teekeningen maken voor de nisse en 't O.L.V. beeld (nu verdwenen). Oorkondboek van 1525-26, fol. 101 v., r. 27: ‘Lanceloot Blondeel, schildere, van den patrone by hem ghemaect omme tmaken van eene beilde ende tabernacle omme te stellene voor de halle deser stede, iiij lb. xvj d. grote’.
Zie K. Verschelde, ald. - Gilliodts, Bruges port de mer, ald. - Weale, Bruges et ses environs. bl. 43.

(3) Weale, ald., bl. 34. - K. Verschelde, ald. - Duclos, Bruges en 1 jour, bl. 54.

(4) Maakte Lanceloot nooit teekeningen voor huizen en gevels?
Karel Verschelde (ald.) zegt ons, dat hij geen één gevel kent door Lanceloot opgevat. Moeilijk ware 't om te oordeelen welk Blondeel's bouwtrant zoude geweest zijn.
Naar al de werken die we van hem kennen, dient zijn trant meer tot versiering dan tot bouw. Misschien (?) is hij het die de teekeningen maakte voor den gevel van 't Jonghof (St Joorisstraat), gebouwd in 1541, waar de schutters der St Joorisgilde vergaderden.
Dat huis, thans bewoond door M. Halleux-Desclée, zal hersteld worden onder leiding van M. Karel De Wulf, stadsbouwmeester.

(5) Siret, ald. coll. 526.
Voor een beschrijving der schouwe, kan men raadplegen: Annales de la Société d'Émulation, B. II, 1840, bl. 213; B. III, 1841, bl. 171; B. VII, 1845, bl. 71. - Duclos, Bruges en 1 jour, hl. 55. - Weale, Bruges et ses environs. bl. 37-39. - De Flou, Promenades dans Bruges, bl. 75-76. - Hymans, Bruges et Ypres, bl. 16, 21 en vlg.

[p. 35]

bestuurde, is onbetwistbaar bewezen uit menige handschriften en rekeningen van de gouw en van 't Brugsche Vrije.

Het onderste deel in Dinant's zwart marmer werd in 1529 door Guyot de Beaugrant gebeeldhouwd. Het bovenste deel tot aan de houten balken is allerkunstigst uit eikenhout bewrocht⁽¹⁾.

Heel de schouwe is een wonder van opvatting, dat wel het vernuft, den uitvindingsgeest en de kennis van den teekenaar bevestigt. Tot de kleinooden zelf bewijzen den smaak en het kunstgevoel van den uitvinder. Alles is zoo ordelijk geschikt, zoowel en zoo redelijk samenverbonden, zoo opperbest afgewrocht, dat heel het werk hoog den roem staande houdt van den stichter der Brugsche beeldhouwschool⁽²⁾.

Spijtig is 't toch dat dit pronkstuk, verheven ter eere van Keizer Karel⁽³⁾, zoo heidensch is van gedacht. - Maar zóó was men reeds in dien tijd gesteld, zóó waren de neigingen en gedachten; de Renaissance huldigde de begrippen en kunsten van het oude heidendom⁽⁴⁾.

_**_*

(1) Annales de la Société d'Émulation, B. VII, ald. J. De Mersseman. Onder Lanceloot's geleide en volgens zijne teekeningen wierd de schouwe verveerdigd door Hendrik Glosencamp, Rogier Desmet (reeds hierboven genoemd) en Adriaan Rasch (of Ras).

(2) Annales de la Société d'Émulation, B. II, 1840, bl. 224, 225 en vlg.

(3) Ter gelegenheid van het vredeverdrag van Madrid en dat van Kamerijk (Paix des Dames).

(4) Dietsche Warande en Belfort, Augustus 1902, bl. 206. (In welken stijl zullen wij onze kerken bouwen. Jan Stuyt). ‘Toen kwam uit den vreemde, uit Italië, de Renaissance, niet als bouwprinciep, maar als ornament. Eerst drong zij dan ook de schilderkunst de beeldhouwerij binnen, ten laatste volgt ook de bouwkunst de beweging. Ten slotte worden gebouwen opgericht die van het Italiaansch karakter geheel doordrongen zijn.’
Dat gezegde is heel waar, en hier zelf vinden we er een stellig bewijs van.
1^o Eerst en vooral komt de Renaissance op als versiersel.
a) In de schilderkunst, - zoo 't blijkt onloochenbaar en bijzonderlijk uit Lanceloot's schilderingen, allen gemaakt omtrent de jaren 1520-1550.
b) In de beeldhouwkunde, - zoo we 't nog eens klaarblijkend bewezen vinden door de gewrochten der Brugsche beeldhouwschool, namelijk de merkweerdige schouw van 't Vrije (1529-31).
2^o Eerst later volgt de bouwkunst en worden gebouwen en gevels opgericht in Renaissancetrant.
Met den aan vang der 17^e eeuw is de Brugsche bouwtrant beginnen vervallen. (Zie ‘De brugsche bouwtrant en de vlaamsche Renaissance, door Arthur Van de Velde, met teekeningen van Hendrik Van Hulle, (bl. 16 en volg.’).
Wel zal men eerst de bouwwijze van Renaissance- en van Spitsbogentrant mengelen (bv. De oude Greffie 1535-37); maar toch latertijd houdt de Renaissance de bovenhand. In 1621 zien de Brugsche metselaarsbazen af van den ouden trant, die altijd hun grootste roem zal blijven, om hun ambachtshuis (Steenstraat, C 29) in Renaissancestijl te doen oprichten. Als ander voorbeeld der eerste Renaissance dient ook het hnis E, 7, (1628) in de Twijnstraat.
(Zie daarover breedvoeriger: Ad. Duclos, L' Art des Façades à Bruges, 1902, bl. 41 en vlg.).

[p. 36]

Na den bouw- en beeldhoudkundige, de schilder. Komen eerst eene reeks werken voor stad, zoo ze geboekt staan in de oude handvesten en overgeschreven door M. Gilliodts in ‘B.P. de M.’ bl. 428 en vlgg.

Oorkondenboek van 1523-21, bl. 109, reek 4: ‘Lanceloot Blondeel, schildere, van ghemaect thebbene diversche patronen omme daer naer te makene de glaseveynsters ende tapitserie dienende om de camere van scepenen deser stede, xxv s. viij d. grote.’
O. van 1526-27, bl. 103 keerz. r. 30: ‘Lanceloot Blondeel, schildere, van vernist thebbene een tableau staende jn de camere van den scepenhuuse, met zekere boorden daervan gemaect ende gestoffeirt thebbene, xiij lb. grote.
‘Denzelven over tmaken van diversche patroonen van wercken ende schilderien by hem ghemaect binder tydt van deser rekeninghe, ij lb. ij s. grote⁽¹⁾.’
O. van 1527-28, bl. 107, r. 4: ‘Jan Zutterman, schildere, van tbeelfroyt van der halle ende de veynsters van dien gheschildert ende

(1) De schilderij was ongetwijfeld het oordeel van Jan Prevost, dat aldaar 't jaar tevoren was geplaatst geweest, en in dezer voegen vermeld wordt in het oorkondenboek van 1524-25, bl. 101 keerz. r. 23: ‘Jan Prevost, schildere, over de schilderie van den tavreele van den oirdeele staende jn scepencamere, by voorwaerde met hem ghemaect, xx lb. grote.’ De schilderij staat nu in Stads Kunstzaal.
De lijst voor de schilderij werd door Jacob Kempe gesneden, waarschijnlijk volgens L. Bl's teekeningen. Nu is ze ongelukkig gepast op een boekenrek ten stadhuize. (Zie: Gilliodts, op. cit. - Weale, Le Beffroy, t. IV, p. 210.

[p. 37]

gheloowit thebbene, met andre partien van wercken by hem voor de stede ghedaen naer tverclaers van een zyne rekeninghe, viij lb. xvj s. grote; ende Lanceloot Blondeel van zeker patroonen by hem ghemaect, by ij zijne quitantien, ij lb. grote⁽¹⁾.’

Dat alles was klein werk. Een grooter, te weinig bekend, was de wandschildering der schepenzaal van 't stadhuis.

‘.... ende Lanceloot Blondeel .... de som me van vj lb. grooten up zekere werc van schilderie dat doe gheraemt was byden verweerere te doen doene an tscepenhuus van deser stede .... .... zeker werc te makene van Scilderie binnen de zale vanden scepenhuuse van dezer stede voor de somme van c guldenen te xl groten tstic .... .... actum xx jn maerte xv^c xxxviij.
Sentencien civiele in-fol., van 1534-41, bl. 393, t^k 2.

Een nog eerlijker werk viel hem te beurt. Al vond men in de schildersgilde, een Claeis, een Ysenbrant, een Pourbus, toch was het aan Lanceloot dat men vroeg een schets te verveerdigen voor eene gildevaan die, in openbare plechtigheden, aan 't hoofd der gilde wapperen moest.

Lanceloot's faam geraakte buiten stadspalen. Uit den vreemde kwamen er hem ook werkvragen toe. Zulks was wel de goedkeuring van zijne kunst.

('t Vervolgt)

J.-B. Dugardyn

(1) Ter gelegenheid van Keizer Karel's blijde intrede te Brugge, 14^en in Hooimaand 1520, werd Lanceloot belast met de ontwerpen van twaalf groote tafereelen, wapenschilden en behangsels, daarmede men de straten versierde. Hij zelf verveerdigde het eerste tafereel dat aan de Kruispoort stond. Weale, Catalogue de l' Exposition des Primitifs, bl. xxviii. - (Kervyn, Histoire de Flandre, stelt Karel's intrede op 20^en in Hooimaand 1520, na zijne wederkomst uit Spanje).
Vijfjaar vroeger was Keizer Karel reeds te Brugge plechtig ingehaald geweest:
(La tryomphante et solennelle entrée de Charles-Quint à Bruges, le Mercredi, 18 Avril 1515, après Pâques, par maistre Remy Dupuys son très humble judiciaire et historiographe. Paris, Gilles de Gourmont, 1515. Trente-trois gravures sur bois. - Réédité en 1850 par la Société d'Émulation de Bruges). (Kervyn: Avril 1515. - Gilliodts, Bruges ancienne et moderne, bl. 26: 22 Avril 1515).
‘Ce que nous savons. - (Duclos, L'art des façades, bl. 42), - des décors improvisés à l'occasion des fêtes données par les ducs de Bourgogne, dans la seconde moitié du XV^e siècle, démontre l'influence de la Renaissance; et surtout la joyeuse entrée de Charles-Quint en 1515... prouve que la ville de Bruges n'était pas restée à l'écart du mouvement qui avait pris origine en Italië.’