Biekorf. Jaargang 14

[p. 26]

Nanne

HELDER staat ze nog voor mij.

Onveranderd blijft haar beeld voor mijne oogen, in mijne ziele: een beeld dat bij 't herdenken leeft en spreekt; terwijl een nevel van weemoed, het stille heimwee bij 't herdenken van vervlogen geluk, om mijn gemoed heen komt varen.

Ze is reeds lange bij den Heere, Anna onze oude dienstmeid, gestorven, schier van allen vergeten, en daarom zelfs nog met meer liefde herdacht.

Ja duidelijk zie ik ze voor mij lijk eertijds. Haar rond gelaat is lichtelijk bruin getint; wat het nog behouden heeft van den frisschen blos der jonkheid, zijn eenige dichtineengekrinkelde roode draadjes op beide wangen. De gelaatstrekken zijn zeker en bepaald afgeteekend; eene lijne van tusschen beide wenkbrauwen tot midden haar voorhoofd klimmende en een bijzondere wrong der lippen zeggen ernst, vastberadenheid. In hare bruine oogen die mij bezien lees ik vrede, onzeggelijken vrede, die zoo stille naar mij stroomt en mij zacht overmeestert; in dien blik, 't is gemakkelijk om ontwaren, leeft eene ziele die vrij is van kommer, vrij van lijden en wroeging. - Haar licht gerimpeld voorhoofd staat omrand met zwartbruin haar met zilveren draden doorweven, en dat zedig verdwijnt onder de banden van haar zwart katoenen mutske.

_**_*

Ze diende. Ach dienen, lastige plicht, onhebbelijke dwang voor velen! En waarlijk, is de dienstbaarheid dan het vernederendste juk niet voor een menschenherte, en het verpanden van vrijheid en geluk? Maar de dienstbaarheid vereenigd met de kerstene liefde die - evenals het teedere groen en de geurige bloesems de nare en barre takken van den boom overdekken ten lentetijde, - de bitterste gevoelens van het arme menschenherte lenigt, ja tot lust en weelde herschept, de dienstbaarheid met de kerstene liefde is geen last noch dwang, maar zoete, ongedwongene liefdebetuiging.

[p. 27]

En alzoo bestond het ook met Anna; ze was eene van die zielen die hunzelven met al hunne gaven aan de anderen toewijden. Ze en leefde om zoo te zeggen niet meer in en voor haarzelven maar deels nog in hare overgeblevene bloedverwanten, deels in en voor dezen die ze tot tweede maagschap had verkoren, hare meesters, welke ze vroom en edelmoedig uit alle hare krachten beminde en diende!

En daaruit kwam, dat alles wat Anna verrichtte, gedaan was lijk voor eigen volk, toch zoo nauwkeurig en hertelijk en zoo ter trouwe. Vader en Moeder verlieten hen op haar: ze was immers van het huisgezin, en ze verdiende het.

Doch voor ons, kinderen, in 't bijzonder was ze bezorgd en genegen! Haar herte was ons als een moederherte, hare zorge de zorge eener moeder. En ja, 't was hare liefste bezigheid, die kiemende halfontzwachtelde kinderzieltjes in het dagelijksch huiselijk leven, door spel en vreugde, door 't babbelen en krakeelen gade te slaan, af te spieden en ze dan gemoedelijk en vroom te keeren naar 't goede, naar 't hoogere leven van waarheid en deugd.

Ze was eenvoudig: eenvoudig van herte en zin, in tale en omgang.

Niet veel en hield ze van de nieuwe kleederdracht; en evenals Gods lieve nature elk jaar met hetzelfde kleed prijkt, en ons daarom toch niet min weeldrig en bekoorlijk en schijnt, alzoo verscheen Nanne jaarlijks met gelijke, schier ouderwetsche kleeding: met haar eenvoudig jaksken, 's zomers een blauw met witte bollekens doorspikkeld, 's winters een zwart met daarboven een warme halsdoek, met haren wijden rok en blauw geperkte schorte. En alzoo zagen wij ze geren; anders gekleed en ware dat toch Nanne niet meer geweest.

Wel gebeurde 't somtijds, dat jonge modepoppen van meiden, die haar zagen voorbijtrekken op strate, met fijne schertsende stemme malkander toeriepen: ‘Kijkt, de oude tijd gaat voorbij!’ Nanne en gaf daar niet om, en thuis

[p. 28]

gekomen, vertelde ze hare gevarenis en zei monkelend: ‘laat ze maar lachen: de oude tijd is de goede.’ En ze zei daar zulke schoone waarheid.

Ze was eenvoudig.

Bij de dumsterende avondstonde, daar de winter mist en sneeuw en meteen de lange avonden medebrengt, dan zaten we, kinderen, menigen keer tusschen donkeren en klaren bij het vuurke geschaard, dat vonkte en knetterde en spookgedaanten op de wanden tooverde. En 't en leed nooit lange of: ‘Nanne, een vertellingske, als 't u belieft,’ zoo ging het. ‘O ja, Nanne, een vertellingske van toen ge kleene waart, van sneeuwwitje, van 't betooverd kasteel.’

Het plagen en duurde nooit lange, Nanne stemde gereedelijk toe. ‘Ja, kinders, als ge brave zijt, maar zwicht u van 't vuurke: Franske! schuif uwen stoel wat achterwaarts!’ We zwegen en Nanne viel aan 't vertellen.

't Was van tooverij, en we zagen bleeke en dansende doodkeersen, witte spoken voor onze oogen oprijzen; we hoorden ijzeren ketenen rammelen in de onderaardsche gangen, we wierden als koud, onze adem stond stille. Of 't was van sneeuwwitje, en we zagen beurtelings de dwergen en de booze koninginne te voorschijn komen en ook het onschuldig kind dat zooveel moest afzien; Duimpje en zijne broers ook kwamen opgetreden; we moesten lachen met zijne fijne streken, en we deden meê met dat doorslepen manneke, we waanden ons in de wezenlijkheid.

Het verhaal van Nanne vervoerde onze verbeelding, en vlug, o veel te vlug, schoven de tafereelen voorbij, verrukkend, betooverend!

't Vuurke lag rustig te gloeien in bloedrooden glans, of bij wijlen stortte het met licht geknetter ineen; gele vlammen ontsprongen, dansten en poogden opwaarts, en grauwe rook klom in lange wentelende draden naar de schouw.

_**_*

Ei de lieve Mei is daar! De zonne blinkt in witten warmen glans, de boomen staan in 't groen, 't veld in lust

[p. 29]

en wonne. - ‘Naar de zee! mogen we naar de zee met Nanne, moeder?’ zoo klinkt het vragend. -

‘Ja, kinders, maar brave te zijn en gehoorzaam aan Nanne.’ Vooruit dan al huppelende rond de bedaarde bezorgde meid, de broerkens met hunne spaadjes, de zusterkens met emmerkens en vischnetjes, vooruit naar de zee!

Dikwijls zie ik ons alzoo weder, vroolijk en blij ter wandeling met Nanne. Ik beken het, dat we dikwijls aan de zee niet en geraakten; de duinen waren zoo bekoorlijk! 't Was spelen en zingen, de vlinders vervolgen onder den warmen gloed der lentezonne, ons van de hooge oevers laten afrollen, bij Nanne toekomen met onze kleeren, ooren, neus en haar vol zand, en, 't is zoo natuurlijk, eene kleine berisping krijgen. 't Was ons duiken achter de hoogten en Nanne doen zoeken, ja, lange zoeken, en dan plotseling uitspringen, zoo kinders het zoo geren doen om iemand te doen verschieten.

En dan, toen we moêgeloopen waren, kwamen we nederzitten of knielen op het zand bij Nanne. 't Kindergesprek herbegon frisch en lustig. ‘Nanne zingt een keer een liedje, we hooren u zoo geren zingen; o ja, Nanne, van Mietje Katoen, ge kent het wel, Nanne als 't u belieft.’ En toen Nanne dan met halfneuzelende stemme aan 't zingen viel, 't was lachen en juichen zoo hertelijk en luidruchtig dat het helmde over de stille witte zandheuvels; kinderlijke plagerij, bewijs van genegenheid en liefde!

‘Nanne, hoe oud zijt ge? Nanne, zijt ge al zestig, zeg het ons, hoe oud zijt ge?’

‘Driemaal zeven, kinders, driemaal zeven ben ik,’ zei Nanne, niets meer; en hoe lange we ook somtijds zaagden en plaagden, nooit en wilde ze er meer van vertellen.

_**_*

Het herte der dienstmeid, dat zonder vouwen was, lag ook open voor het schoone. Misschien niet voor dat verborgene en verhevene schoone dat alleene groote vernuften bereiken, maar voor het eenvoudige: Gods schoone natuur. Alzoo zag ze de paaschbloemkens

[p. 30]

geren langs de bane, de veldbloemen die ze zoo vlijtig plukte, mêebracht en thuis in water zette om ze nog lange te genieten, de sneeuw in den winter, de blauwe blinkende zee.

En 's avonds, toen ze streke was met haar werk dan deed het haar zulk een groot genoegen, telkens als moeder in den huiskring een treffend verhaal voorlas uit ‘den Leeuw van Vlaanderen,’ ‘de martelie van S^te Apollonia,’ ‘de Gasthuisnon’. Haar herte ging open, de gevoelige snaren trilden, hare oogen wierden nat, de monkel kwam op hare lippen, ze leefde, gevoelde, genoot.

Doch vooral was Anna door en door christelijk en godsdienstig. Ze was eene van die zielen die naar den ouden goên tijd in alles Gods wille en schikking erkennen, in alles den name van God lezen.

En eenvoudig gelijk altijd deelde ze ons mede waar ze van bloeide: kerstenzin en deugd. Sterk en vroom beval of verbood Nanne wat God voorhield of afkeurde, en dan wierden de kindergezichtjes ernstig: 't was Nanne's wil: Gods wil, en er wierd gehoorzaamd. - De kindergebedekens kende ze zoowel van buiten en zoo bezorgd was ze om ze ons aan te leeren. En dan, beurtelings moesten wij die luide opzeggen vooraleer te rusten. 't Was avond, eentonig, bijna klagend, maar als een zoet gezang wandelde de bede door de kamer:

Als ik 's avonds slapen ga
volgen mij zestien engelkens na
twee aan mijn hoofdeinde
twee aan mijn voeteinde.....

Dikwijls terwijl het kleine broerke met een vakerig stemmeke de laatste bede begon:

Heilige Barbara Maagd
die de schoone kroone draagt....

zag ik Nanne met den rozenkrans tusschen hare vingers geknield voor de kleine bedsponde: haar hoofd was licht op zijds gebogen en haar aangezicht half verlicht in den gelen glans van 't nachtlichtje dat voor 't glasraam sperkend stond te branden.

[p. 31]

En 's morgens vroeg, voor henne en hane, 's winters door regen en ongebaande sneeuw, was Nanne in haren kapmantel gedoffeld weg naar de vroegmisse. Op Kerstdag, de innigste en zoetste onzer hoogdagen, woonde ze de Kerstmisse, de herdersmisse bij, en was niet tevreden vooraleer ze vier of vijf missen gehoord had; en dan met haastige stapkens kwam ze vroom en welgezind naar huis met eenen gullen ‘zaligen hoogdag’ op de lippen voor meesters en kinders. Die kerstenzin, dat geloove hadden hare ziele doortrokken, en ongedwongen straalden ze door in al haar doen en laten, in haren omgang, in hare eenvoudige tale. Ach misschien! - en wie van ons is er zonder gebreken - misschien was er in die geloovende; ziele nog een allerkleinste overblijfselke van bijgeloove; doch bij uwe blinkende deugden, bij uwe talrijke gaven, Nanne, gaat dit schaduwvlekske ongemerkt voorbij!

_**_*

Zoolang is Anna overleden, en nog versch en ongeschonden staat haar beeld in mijn gemoed: onverduisterd is de gedachtenisse mijner kindervreugden en der eenvoudige deugdzaamheid van de vrome dienstmeid.

E. De Vooght