Biekorf. Jaargang 13

Het Edelhert
(Vervolg van bladz. 187.)

HET en was geen verschijnsel in 1767, het edelhert dat wandelde door de straten van Gent, gevolgd door eene bende jagers. Het en was ook geen levend hert, maar een kunstmatig, bekostigd door de vleeschhouwers; immers de stoet van den ‘Jubilé’ ter eere van den H. Macharius stapte vooruit. Daags te voren was de Godsdracht wandelende door de stad gegaan; nu was het de beurt van de ‘Reuzenprocessie’.

Noch opschrift, noch zang, noch samenspraak en ruiten of muiten om ons de bediedenisse van het afbeeldsel uiteen te doen. Waarom toch waren het de vleeschhouwers, niet een andere nering, die een hert hadden bekostigd? Gewis toen niet om den welbekenden drinklust der vleeschhouwers te bedieden?

Beter worden wij onderricht door den Brugschen stoet van 1749. De Brugsche stoet en was ongetwijfeld zoo prachtig niet als de Gentsche. Vooreerst Gent in dien tijd, gelijk nu nog, was een veel aanzienlijker stad dan Brugge. Ten anderen, Vlaanderen was in 1749 uitgeput door den vierjarigen oorlog tusschen Maria-Theresia en Bodewijk den XV^en. De maarschalk van Saxen, toen ten dienste van Frankrijk, en de intendant de Séchelles hadden Vlaanderen

[p. 200]

om zoo te zeggen uitgezogen tot den laatsten druppel bloed, door ongehoorde belastingen. En nochtans was de ‘reuzenprocessie’ van 1749 nog prachtig. Om voor het oogenblik maar te spreken van de vertooning van het edelhert, wierden de toenmalige aanschouwers beter onderricht nopens de bediedenis der afbeelding, dan 18 jaar later te Gent. Hoe werden de aanschouwers te Brugge onderricht? Door rijmreken zonder kunst of dichtergloed, gezongen door een enkele vrouwestem, op de zangwijze van het een of ander welbekend Fransch of Vlaamsch liedeke. Hoe kunsteloos dit was, gevoelt men er toch een innige voldoening in, onze voorouders van de achtiende eeuw te zien het zinnebeeld van het edelhert opvatten gelijk de eerste christenen het hadden opgevat: het hert zinnebeeld van onzen lieven Zaligmaker.

‘Den Hert, gegeven door de schoenmaeckers, swarte leertouwers, zeembereyders en de handschoenmaeckers.

Eene amazone, sittende op een Hert, singht op de voys, Liefde dreygt ons met haer schichten.

G'Lijck een Hert sig komt te spoeden
Om te laeven sijnen dorst
Aen de koele waeter-vloeden
Tot verquicking van sijn borst,
Soo quam Jesus, om te laeven
Onse zielen met zijn Bloedt
O wat liefde in overvloedt’.

Gelijk onze Zaligmaker, dorstig naar onze ziel, tot ons is gekomen, zoo is het billijk dat wij, dorstig naar zijne genade, ons spoeden tot Hem.

‘Spoeyt u dan met ongemeyne
Dorst, en Liefde erkentenis
Tot Heer Jesus de Fonteyne
Die vol levend' water is,
Siet sijn Wonden die staen open
Als een onwaerdeerbaer goedt,
Om uw doode ziel te koopen
Door verdiensten van sijn Bloedt.

[p. 201]

 

Was de suyver Bruydt der Sangen (het Hooglied)

 

Als een Hinde dorstig om

 

In den daegeraedt 't ontfangen

 

Haeren zielen Bruydegom,

 

Den Verlosser is oock even

 

Dorstig als een vluchtig Hert

 

Om uw Ziel te geven 't leven

 

Door sijn Dierbaer Bloedt en smert.’

Maar ten tweeden, het hert is een afbeelding bekostigd door de neringen der schoenmakers, zwartleertouwers, zeembereiders en handschoenmakers. Neen! hier en zal onze rijmelaar over den weg niet kunnen zonder nek, armen en beenen te breken. Insteê van te leeren, dat bovengemelde neringen het edelhert verkozen en bekostigd hebben, den blijdag van het H. Bloed ter eere, b.v. omdat geen ander dier aan hunne neringen een vel verschaft, waar fijner, zachter en plooibaarder leder kan van getouwd worden, zal hij ons.... of beter luistert naar de samenspraak welke hij de twee geleiders in den mond legt. De twee geleiders zijn, zoo het behoort, twee jagers met schicht en boog in de hand, en schichtenkoker op den rug:

I Jaeger.

Dit maegdeken zingt als of zij waer verblydt
Maer dorstig als den Hert daer sy op rydt.
Misschien vermits sy haer quam te vermoeyen,
Als sy haer ging zoo edel-moedig spoeyen
Om 't vluchtig Dier met hare boog en pyl
Te volgen op.

De amasonne.

Beteugelt u een wyl,

Gy treft geen wit waerop ik kom te doelen:
De liefde Gods die moet mijn dorst verkoelen
Vermits die naer de ziel verstaen moet zyn:
Het dierbaer Bloedt, dien kostelijcken wijn,
Die is gevloyt uyt mijn Verlossers wonden,
Bedwijngt my om dees Lof-zang te verkonden,

[p. 202]

 

Nu men vandaeghe viert de gedachtenis,

 

Dat dezen schat alhier geschonken is

 

Geleên den tijdt van ses mael hondert jaeren;

 

Waerom de schoen-maeckers niet en spaeren,

 

Dat eenigsints vergrooten kan het feest

 

Der jubilé, en gunstighlijck dit Beest

 

Hier geven, opdat yder sig vermaecke.

I Jaeger.

Als 't soo is, dat is een heel ander saecke.

Maer hoe past doch den Hert aen dese styl (ambacht)

Die vluchtig loopt als een geschoten pyl.’

Nu gaat de katte te koore om geheel het spel te ver-

brodden

II Jaeger.

Heel koecke-goedt. De snelheydt is 't aanmercken

Soo van den hert, als die schoenen wercken;

Bezonder by de lamp oft 't keirsse-licht

Vermidts het Turks en Spaensche-leer heel dicht

Genaeyt moet zijn, en sulckx verheyst snelle oogen;

't Is hun oock lief dat de jaegers jaegen mogen

Om sulck een Dier den oorlog aan te doen:

Vermidts sy dan verslijten vele schoen.

I Jaeger.

Op soo een wys, soo is den Hert hun eygen

Verbeeltenis, om sig tot vreugd te neygen

Op 't kermis-feest, en d'algemeene vré (van 1748)

Die dubbel lust veroorsaeckt in de sté.

Ziet ons daar nu deugdelijk onderricht. De schoenmakers en andere lederverbruikers hebben een kunstmatig edelhert bekostigd tot pronking van den stoet in 1749. Waarom? Ten eersten, omdat het edelhert een snel dier is, en de schoenmakers snelle oogen moeten hebben om Turksch en Spaansch leder te naaien! Ten tweeden, omdat de jagers veel schoenen verslijten, en de schoenmakers goede daghuren laten winnen.

[p. 203]

Al die mooie dingen zijn onderteekend met den ‘rhetoriekschen’ deknaam: ‘Liefde verwint alles.’

Medard Vande Poele