Biekorf. Jaargang 13

Het Kuipersambacht te Brugge
(Vervolg van bladz. 174.)

NOPENS 't vergaderhuis der kuipers, dat door de nering, in 't jaar 1429, aangekocht wierd, en in de Vlamingstraat, op den hoek van 't bezemstraatje stond, schrijven wij uit 't belangwekkend handschrift de volgende wetensweerdigheden over.

_**_*

Ten jare 1712 verkeerde het ambachtshuis in zulken ellendigen staat dat het dringend noodig wierd er aanzienlijke herstellingen en merkelijke verbeteringen aan te doen: de kelder, die, ter strate uitkomende, dreigde in te storten, moest overwelfd, en 't achtergedeelte van 't huis, geheel vervallen, afgebroken en heropgebouwd worden. De nering, die daardoor ging ‘beswaert worden met een lastelijk slot van hondert seven thien ponden’, was ongelukkiglijk ‘onvoorsien van eenige penningen’. Om uit dien neteligen toestand te geraken, vond men geen anderen uitweg dan aan Burgmeesters en Schepenen der stad Brugge toelating te verzoeken ‘om tot betaelen van de melioratien, te mogen ligten ten intreste in advenante van den penninck vier en twintig courant de capitale somme van twee hondert ponden grooten sterk wisselgeld ende te hypothequeeren op het selve ambagtshuys.’

Gunstig wierd het verzoekschrift onthaald, en de gevraagde toelating verleend in dezer voege:

‘Schepenen gehoort 't rapport van den heer burgemeester van de commune,
Schepenen consenteren in de versogte ligtinge, mids de jaarlyksche

[p. 204]

intresten betaelende uyt 't ordinaire incommen van den ambagte. Actum in camere den 29 July 1712. My present en was ondt.
J.B. Villegas.’

In 1769 wierd er in den raad der nering andermaal beslist zekere werken, tot nut en verfraaiing strekkende, te laten uitvoeren in de keuken en in eene der kamers van 't vergaderhuis. Daartoe had eene aanbesteding plaats, waarvan de voorwaarden, benevens de naam van den aannemer, in 't handschrift vermeld staan als volgt:

‘Condisje van temmerwerck op welke men sal aanbesteden van wegens deken en eedt benevens de oude dekens van den ambagte van de cuypers binnen Brugghe het nieuw kuecken van eenig temmerwerck in het ambagtshuys ende ambagtscamer op de artikelen als hiervolgt:
Ten 1. Sal den aennemer moeten becleen vier onderwerken van fransche schauwen met syn pylasters volgens het matsemend en die te maeken van greynen hout⁽¹⁾ conforme die uyt de camer ter straete van het ambagtshuys.
Ten 2. Sal den aennemer moeten maeken een casken in den muer van de bovenstaende camer, met syn sambarans⁽²⁾ en een paneelduere in syn cleenhoudt⁽³⁾ en boorden, met het leveren van alle de noodige nagels.
Ten 3. Sal den aennemer moeten becleen het onderwerk van de schauwe van de ambagtscamer volgens het matsemend en de teekeninge daar af synde, met de leverynge als vooren.
Ten 4. Sal den aennemer moeten maeken een casken in den muer van de selve camer met syn sambarans, leverynge als voren.
Ten 5. Sal den aennemer moeten maeken twee canten van de camer met bancken van greyne verva deilien met syn blocketten⁽⁴⁾ van eecke vier duym rebbe, ende de leverynge als vooren.’
Den onderschreven bekent aengenomen te hebben dese bovenstaende temmerwerken tot ter somme van twalf pondt thien schellyngen corand geld. Actum den 17 Meye 1769.
Onderteekent. Carel De San fil: Charles:’

_**_*

(1) Greinenhout. Bij timmerlieden, hetzelfde als Deel, Noorsch dennenhout. Zie De Bo Westvlaamsch Idioticon.

(2) Sambarans. Verminkt woord uit 't Fransch Chambranle, lijstwerk rondom eene deur.

(3) Cleenhoudt, Kleenhout, Houten Kervieter, bij Kramers vensterroede genaamd p. Croisillon. Zie De Bo, Westvlaamsch Idioticon.

(4) Blocketten. Bloket. Kleen vierkante stuk hout op wijze van eene brike, die men in eenen muur metselt, om er dan een kram, een duimijzer of zoo iets in te slaan. Ald.

[p. 205]

Meermaals wordt er in 't handschrift gewag gemaakt van het verpachten van 't ambachtshuis. De pacht geschiedde voor eenen termijn van 6 jaren, en de huurprijs, die in 1712 en 1731 de jaarlijksche somme bedroeg van twintig ponden grooten courant geld, rees in 1769 tot negen-en-twintig, in 1775 tot een-en-dertig, en eindelijk in 1781 tot twee-en-dertig ponden grooten. Onder de pachthouders vinden wij aangeteekend de namen van ‘Jacob de Joncheere, Lowys Tersoete en Antonius Loys.’

_**_*

De Fransche omwentelaars, niet tevreden met de goederen van kerken en kapittels, kloosters en abdijen, weezen- en ouderlingsgestichten, gods- en gasthuizen te verbeuren en in te palmen, sloegen ook hunne roovershanden aan 't goed der ambachten en neringen; ja zelfs, ontbonden deze zoo nuttige genootschappen en vernietigden de gildekeuren, ware meesterstukken van volksrecht en volksliefde.

Ook het beroemde kuipersambacht vond bij dit hatelijk gespuis, geen genade, en 't vergaderhuis, ‘onder de valsche leuze: Vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid!’ door de hatelijke roovers willekeurig aangeslegen, wierd, o schande! door eenen Brugschen inboorling gekocht. Hoe zeer zulke verraderlijke handelwijze het hert van meesters en gezellen griefde, hoe diep de verachting was en hoe onbedwongen de spijt was die zij veroorzaakte, blijkt uit de volgende aanteekening:

‘Nota. Het ambagtshuys is vry en onbelast verkogt geworden door de Fransche republyke aan den landmeter M...., valshaert van style die wilde het gebanquerotiert huys van syn vaertje opregten met den ondergang van de alderschoonste corporatien en der eerlykste lieden, niettegenstaende dat hy veel pampiers gebruykt heeft. Maer God sal hem loonen. Naer de verkoopinge syn de meubelen en archiven gevlugt en versteken in het Capucyne klooster ten bywesen van prost, deken en schildraeger.’
‘Nota. Een jaer naer de verkoopinge van het ambagtshuys is den kooper ongelukkiglyk dood geschoten van synen makker S...... in eene herberge op Oostcamp van de jagt komende.’ R.I.P.

_**_*

[p. 206]

Een ander huis, in 't Pluimstraatje gelegen, behoorde insgelijks 't kuipersambacht in eigendom toe, volgens wij het te recht besluiten uit onderstaande Memorie:

‘Memorie. Den onderschreven P^r van Wynsberghe, Frans de Breuck, P^r Brouckmeesch, Martinus Vervisch, Anthone Delroy, Jan de Neyn, Jan Massenhove, P^r Hoorenbeke ende Geeraert Lauwers, deken ende eedt van den ambagte van de cuypers deser stadt van Brugge bekennen soo zy doen by desen wel en deugdelyk verpagt te hebben aan Laureyns van Dycke die insgelykx bekent gepagt te hebben een huis met syn toebehoorten staende binnen dese stadt in het pluymstraetken by de heurders jegenwoordig bewoont. Welken pagt is ingegaan den vyfthienden ougst 1731 dat voor en de omme de somme van vyf ponden grooten 's jaers.... Actum den 22 X^bre 1731.
Ondt. Laurens van Dycke my als present. Adriaen De Nolf.

_**_*

Wij meenen hier een woord te moeten bijvoegen nopens de godshuizen de Moor, waaronder er drie aan de nering der kuipers, ten behoeve en ten dienste hunner armen, toegekend wierden.

Op den 14^den van Koornmaand 1480, zoo vernemen wij uit andere bronnen⁽¹⁾, stichtte Heer Donatianus de Moor en zijne huisvrouwe Adriana de Vos dertien woonsten voor arme lieden. De stichting geschiedde in 't bijwezen van Athone De Badelaere, meester van St. Juliaans gasthuis; Adriaan, deken der timmerlieden; Cornelius Thielman, deken der metsers, en Karel Juets, deken der kuipers. De vier eerste huizekens, al den kant der Bouveriepoort, wierden aan den meester van St. Juliaans gesticht afgestaan, de drie daarnevens aan de timmerlieden, de drie volgende aan de metsers en de drie laatste aan de kuipers.

(1) J. Gailliard. De ambachten en neringen van Brugge. II Deel, bladz. 121.
Arnoldus Ocket. Gedenkstukken raekende de parochiale kerk van St. Salvator in de stad Brugge, bladz: 322. Dit handschrift wierd, in den zoogenoemden besloten tijd (cum esset in latebris propter gallicanam persecutionem). opgesteld en eigenhandig geschreven door Eerw. Heer Ocket, terwijl hij pastor was van de eerste of gouden portie van bovenvermelde kerk. Eerw. Heer Ocket, geboren te Oostende den 27^sten van Wintermaand 1763, overleed, als pastor te Oedelem, op den 7^den van Lentemaand 1812.

[p. 207]

De inkomsten der goederen, voor deze godshuizen belast,⁽¹⁾, moesten gebruikt worden tot onderhoud der gebouwen en tot eene uitdeeling, naar evenredigheid der baten, aan de vruchtgebruikers.

Viermaal 's jaars moest er in de kapelle van St. Juliaan een jaargetijde gedaan worden, waarin voorzeide vruchtgebruikers moesten tegenwoordig zijn en aan wien alsdan, na 't goedvinden der voogden en toezienders dezer stichting, eene milde aalmoes gejond wierd. Bovendien waren zij nog verplicht met de drie dekens en de voogden het jaargetijde, in St. Jacobskerk gedaan, bij te wonen. De fundatie stond onder 't bestier van den meester van St. Juliaan, gelast met er jaarlijks aan dekens en voogden, als toezienders, rekening van te geven, waarover hij ontving lb. 0.14.0 gr. c^t en ieder deken en voogd tot lb. 0.2.0 gr. c^t.

In 't handschrift van Eerw. Heer Dienberghe ontdekten wij, aangaande de godshuizen De Moor, slechts een stuk van den volgenden inhoud: Op dagteekening van 8ⁿ Oegst verzoeken ‘de Raeden fiscaelen van Vlaenderen’, deken en eed van het kuipersambacht ‘in naeme van syne Majesteyd de plaetsen der fondatien aen ul. dispositie inde voorvallen occasien te geven aen de oude geëstropiëerde ende uytgeleefde soldaetevrouwen gelyk ook de vrouwen ende weezen vande militaire in het generael.’

't Afschrift van het oorspronkelijke stuk laten wij hier ter inzage volgen:

‘Aen Deken ende eedt van den Ambagte van de Cuypers als collateurs van het godshuys De Moor in Brugge.
Myn heer,
Alsoo de oude geëstropiëerde ende uytgeleefde soldaete vrouwen gelyk ook de weduwen ende weezen van de militaire in het generael uyt den hoofde van de diensten die de respective mans ende vaders

(1) Deze goederen bestonden: 1^e) in eene hofstede gelegen op Westcappelle, groot 93 gemeten en 80 roeden (en niet 95 gemeten zoo Sanderus en anderen zeggen) en verpacht 130 ponden grooten 's jaars, 2^e) in eene rente van 1. 15. 0 gr. bezet op 18 gemeten land, gelegen te Meetkerke. Deze goederen zijn belast met acht losrenten te zamen bedragende 8 ponden grooten als ook met een lijfrente van 8 p. gr. 's jaars, gelijk ook met 1 p. gr. over vier jaargetijden in St. Juliaans gasthuis ter intentie van de stichters.
(Handschrift van Ocket.)

[p. 208]

van dese ongelukige persoonen ten allen tyde aen het vaderland hebben gedaen ende nog altyd bereyd syn te doen met het selve te verdedigen ende te bewaeren tegen alle onverwagte ruïneuse ende verderfelyke aenvallen, ten minsten soo veel aendagt ende regt hebben bekomen als de weduwen ende weezen van de andere inwoonders om deelagtig gemaekt te worden van de fondatien ten faveure van de aermen binnen dese provintie gestigt.
Soo ist dat wy voldoende aen de ernstige begeerte van syne Majesteyd Ul. op het alderkragtigste versoeken van in consideratie der pregnante redenen hiervooren opgehaeld de plaetsen der fondatien aen Ul. dispositie in de voorvallen occasien te geven aen de geseyde vrouwen, weduwen en weezen.
Wy mogen Ul. versekeren dat het werkstellig maeken van dese regtmaetige menschlieventheyd in het regard van persoonen, welkers mans en vaders soo dikwyls dese fondatien hebben helpen mede behouden niet sonder telkens hun bloot te hebben gestelt aen 't vergieten van hun bloed ende het uyterste gevaer van hun leven, voor een zeker bewys by syne Majesteyd sal aengenomen worden van aenkleventheyd aen synen dienst en dengonen van het vaderland, waer op hy eene particuliere attentie sal nemen om aen deze collateurs ende fondatien syne besondere protectie ende gunst in de noodige gevallen toe te staen. Blyven
Myn Heer
Ul: oodmoedige ende onderdaenige Dienaeren de raeden fiscaellen van Vlaenderen:
L: B: De haveskercke
L: Maroux d'opbrakel.’

('t Vervolgt)

Edm. De Vos