Biekorf. Jaargang 13

[p. 76]

Mingelmaren

IN het tijdblad Annales de la Société archéologique de Bruxelles. 1901 bl. 254-262 geeft P. Verhaeghen eene bijdrage over ‘Le commeree des esclaves en Belgique à la fin du 18^e siècle.’ Eerst ontleedt hij eene handmare voortkomende van een Duinkerksch slavenschip, waarin al de omstandigheden der reize dag voor dag zijn opgeteekend. Als bijzonderheid vinden we dat die menschen hunnen onmenschelijken handel onder Gods bescherminge stelden en Hem dank wisten voor den goeden uitval. Het gedacht dat de slavenhandel, verre van onmenschelijk te zijn, eene weldaad was vindt P. Verhaeghen nog, elders in de 18^e eeuw.

Verder behandelt de Heer Verhaeghen de vraag of onze wetten dien handel verboden en antwoordt bevestigend. Zoo eene uitspraak van 15ⁿ in Grasmaand 1731 besluit tot de vrijheid voor eenen slaaf die in Oostende zijn schip ontvlucht was. Dit en belet echter niet dat verscheidene Belgische reeders onder Jozef II slavenschepen hadden die in Afrika hunne ‘koopwaren’ gingen halen, om ze dan naar Amerika te voeren, waar zij gewis buiten de wet vielen van ons land. Zoo b.v. een groote reeder, zekere Romberg, had in de have van Oostende 94 schepen uitsluitelijk voor dien handel bestemd, en als Jozef II hem in 1784 edel miek, herinnerde hij hoe vele zijner schepen de reize naar Afrika deden voor den slavenhandel. Op die wijze, zegt P. Verhaeghen vond onze nijverheid eenen uitweg dien haar het ‘Barrierenverdrag’ ontnomen had voor andere oorden.

Hij eindigt met nog verschillige oorkonden aan te duiden over dien handel die berusten in 's lands handvestzaal te Gent, onder den naam ‘don d' Hoop’ tm. 965-983. Hun inhoud is nagenoeg dezelfde als die der handmare welke hij ontleed heeft.

E.V.G.

Recedunt vetera

DE Patakons gaan er ook van door! (Vgl. De Bo op 't woord ‘patakons’). Zij die zoowel bekend stonden; meest in 't Noorden van Vlaanderen, 'n doet niet? 't Is tien jaar leên, en nog ieder kind in Brugge, bij groot en klein, vond, op Kerstdag of Nieuwdag, een patakonkoeke 's morgend's onder zijn oorkussen. 't Engelke Gabriël zorgde daarvoor. Doch 't Engelke Gabriël begint het op te geven. En geen wonder! Al de vlaamsche engelkens zullen 't weldra alhier opgeven, als wij voort de fransche duivelkens binnenroepen.

Vroeger bakte men patakons te Brugge zelf. Nu moet men er om naar Gent, zeiden me twee drie oude bakkers. ‘De nieuwigheid geraakt in 't menschdom, was hun gedacht. Op onzen tijd nu moeten 't al suikerkoeken zijn. De patakonkoeken zijn voor kleenvolk; en kleenvolk en is geen volk... ten minsten als 't op betalen aankomt. 't Zal komen dat men alhier van geen “patekons” meer en hoort: want dat venttje van Gent dat er nog maakt, zit ook al met één been in 't graf!’

[p. 77]

'n Is dat niet jammer? Buiten Brugge, te lande, bestaan ze toch nog... maar ze komen uit ‘stad’! En als ‘stad’ geene meer en zal hebben, van waar zullen ze dan komen?

Vroeger was de ‘patakon’ ongemeen gegeerd langs zee: te Blankenberghe en te Heyst b.v. maar hij kwam ook van Brugge! En nu?

En in 't Zuiden? Hoe zit het daar? Ik heb me laten gezeggen dat dergelijk gebak veel omtrent Yper en Meenen bestaat! Zou 't waar zijn?

In alle geval ligt te Brugge de ‘patekon’ op sterven! Ook heb ik gemeend goed werk te verrichten met dien sterveling alhier en aldaar op te nemen, en thuis te bezorgen. Een geheelen hoop heb ik er al! Wat wilt-ge? Is een verzamelinge ‘patakons’ niet even eigenaardig om aan te zien als een verzamelinge ‘oude beddekens?’ Gelooft me vrij, eensdaags zal de geschiedenis van den patakon dienen om de ambachtelijke en huishoudelijke geschiedenis op te maken van de bakkersnijverheid. En op dien gelukkigen dag zal men de liefhebbers de oude bakkerswinkels zien bestormen achter ‘oude patakons’. En ieder oude vlaamsche patakonsteen zal meer gelden als het nog oudere spaansche geldstuk, waarvan hij den naam ontleende; die gold achttien stuivers! En de menschen zullen zoeken en zagen en vragen, alhier, aldaar, maar vruchteloos! De patakons zullen weg zijn en weg blijven! Men spare ze dus!

Ziet! 't Is al wel te lachen: maar 't is toch spijtig van de patakons!

't Is hoogtijd dat iemand eens achter hunne geboorte en levensgevarenissen tale! Eerst of laatst zal men er dienen een lijkrede op te maken... en hunne geschiedenisse erin uit een te doen.

H. Vanden Zande

Het boecxken van de vier Uytersten
(Vervolg van bladz. 48.)

- Nu volgen ‘Eenige Byvoeghsels, om in onse Uytersten getroost te wesen’.

Op bladz. 26: ‘Aen-roepinge van den H. Geest voor alle wercken’ (Veni Creator Spiritus) in verzen.

Op bladz. 28: ‘Vyf Bemerckingen op Godt om te verwecken een volmaeckt Berouw’ proza.

Op bladz. 30: ‘Naer dese Bemerckingen zy gegaen tot de Gedachtenissen van de besondere Weldaden: en tot de Passie Christi.

En hierop: dit Gebedt.

(Anima Christi sanctissima sanctifica me.)

Volgt 't gebed in vlaamsche proza.

Daarna:

(ô Deus, Ego amo te.)

O Godt, ick min' U uyt'er Hert;
Dog niet, op dat ick zalig werd':
Oft om dat Gy met d'Helle plaegt
All' wie U hier geen Liefd' en draegt.

[p. 78]

 

Gy hebt, ô Jesu, niet een deel,

 

Maer my omhelst aen 't Cruys geheel.

 

Gy hebt geleên de Nagels vreet,

 

De Lanci, Schand', en menig Leet;

 

Veel Droefheyt, en veel Ongeval,

 

Veel Sweet en Persing overal,

 

En oock de Doodt. En dat voor My!

 

Een sondigh Mensch op allen Ty'!

 

Waerom sou ick dan, Jesu soet,

 

U niet beminnen soo ick moet?

 

Ick minn' U, sonder dat (tot Loon)

 

My voor-gestelt wort 's Hemels Croon.

 

Oock sonder vreese van de Hel

 

Oft Prys, oft Eygen-baet gequel.

 

Soo dat (gelyck Gy hebt gedaen)

 

Ick U beminnen wil voordaen:

 

Alleen, omdat Gy ('t allen tyt)

 

Myn Godt en mynen Koningh zyt. Amen.

Doorbladere voort ‘het boecxken der vier uytersten’.

Bladz. 32: ‘Practycke om dagelycks te verwecken de dry Goddeycke Deugden. 't Gelove, Hope, ende Liefde’ (proza).

Bladz. 33: ‘De voor-biechte’ - ‘De naer-biechte’ (proza).

Bladz. 31: ‘Lof-zangen der geboorte Christi, tot beweginge van Weder-Liefde’.

Bladz. 40: ‘Leersaeme Minne-suchten van den H. Bernardus tot Jesum. (Jesus, dulcis memoria)’ (rijmreken).

Bladz. 41: ‘Twaelf groetenissen aen de H. Maget, Ter Eeren van de Twaalf Sterren op haer Hooft. Apoc. 12.’ (rijmreken).

Bladz. 43: ‘Versoeck van Haer H. Voorspraeck, om een Salighe Doodt te sterven’ (rijmreken).

- Zoo eindigt het ‘boecxken.’

Den sUCht-WensCh Der DIghter.

Charitate semper spiritus ardens.

(Is aLDUs VerVLaeMsCht)

Ons Brandt-Geest t'allen ty', In Liefd' ontsteken zy.

Approbatie: Dit Boecxken van de Vier Uytersten, en eenige By-voeghsels, &c. sal tot profyt der Zielen gedruckt worden. Ghegeven tot Loven, den 12 September 1711.

Hermannus Damen,

Doctor, Regent, Professor Ordinaris in de H. Godtheyt, Deken van S^t Pieters binnen Loven, ende Boeck-keurder.

Goed-keuringhe: Dit Boecxken, verthoonende de vier Uytersten, sal profytelyck gedruckt worden, als zynde de Gedachtenis der zelve, volgens den Wysen Man, d'eenige Remedie om van Sonden te wachten: Actum binnen Brugge desen 11 December 1715.

P.F. Isenbaert

Archip. & Lib. censor.

[p. 79]

Aenroepinge des H. Geest.
(Veni Creator Spiritus.)

Komt Gheest en Schepper metter spoedt:

Besoeckt uw' Dienaers teer Gemoedt;

Vult met een Boven-Grati'-Cracht

De Herten, die g'hebt voort-ghebracht.

Gy die den Trooster wordt geseyt,

Een gaef van d'Hooghste Majesteyt;

Fonteyn die leeft; Vyver; Liefde-soet;

En geestelycken Binne-vloed'.

Gy Zeven-wesig Gifte-Pandt;

De Vinger van Godts Rechte Handt;

Vast toe belooft in 's Vaders Hof,

Verryckende de kêel met Lof.

Ontsteeckt ons Zinnen met uw' licht,

En stort uw' Liefd' in ons Gevricht:

De Slapheyt van ons' Lichaems macht

Versterckende met gansche Cracht.

Den Vyandt verre dryft altyt,

En geeft den Peys met alle vlyt;

Op dat alsoo, als Gy ons leyt,

Wy vlieden alle, Schad'lyckheyt.

Geeft dat den Vader, door U zy

Aen ons bekent; den Soon daer by:

En dat elck t' allen Ty' belydt

Dat gy den Geest van beyde zyt.

Lof Vader zy. en Soon voordaen

(Die van de Doodt is opgestaen)

En aen den Trooster toe-geseyt,

In aller Eeuwen Eeuwigheyt. Amen.

Gebedt.

Sendt uwen Geest, ô Hooghste Goedt
Eu wilt vernieuwen ons Gemoedt;
Opdat de Sonde van ons swicht,
En wy genieten 't Hooghste Licht.
Dus, Vader, Soon en Geest gheseyt
Zy Lof tot in der Eeuwigheyt. Amen.

Leersaeme Minne-Suchten van den H. Bernardus tot Jesum. (Jesu, dulcis memoria).

O Jesu: Soet is uw' Gedacht,

Die waere Vreugd in 't Herte bracht:

Haer, boven Honig-soetigheyt

Is soet uw' Tegenwoordigheyt.

[p. 80]

 

Niet is' er soeter in den choor,

 

Niet aengenaemer in 't Gehoor,

 

Niet Vriendelycker in 't Gepeys,

 

Als Jesum 't hooren elcke reys.

 

 

 

Jesu, de Hôop aen al die klaegt,

 

Hoe lief zyt gy aen die u vraegt?

 

Hoe Goet aen die U soeckt en mindt?

 

Maer wat all' niet, aen die U vindt?

 

 

 

Noyt Tonge sprack hier van een zier,

 

Noyt Letter steld'et op Papier;

 

Hij weet het maer die het beproeft,

 

Hoe soet dat Jesus Liefde toeft.

 

 

 

Jesu, des herten Soetigheyt,

 

Fonteyn en Licht der Zaligheyt,

 

Gy gaet te boven alle Vreugt,

 

En al wat 's Menschens Hert verheugt.

 

 

 

Al wie u smaeckt is onverzaet:

 

Al wie U drinckt, noch drinken gaet.

 

Daer is niet daer men troost in vindt,

 

Als daer men U, ô Jesu, mindt.

 

 

 

O Jesu, opperste Genucht,

 

De Hope van een Ziel die sucht,

 

Tot U verlangt myn teer Gemoedt

 

Gunt my uw' Liefd' in overvloedt.

 

 

 

Jesu, Bloem van een Moeder Maegt,

 

Die stadigh tot ons Liefde draegt,

 

Lof zy aen uwen Naem geseyt,

 

Nu, en in alle Eeuwigheyt. Amen.

J.

O.-L.-Vrouwzwaluwen

J. Vanden Woude, die in Biekorf, (12^de jaar. - t^k 20) over O.-L.-Vrouwdieren en-bloemen schreef, zal wellicht blij zijn te vernemen, dat er in Duitschland ook O.-L.- Vrouwzwaluwen gekend zijn.

Die mij dit vertelde woont al de kanten van Aken en noemde ze: die Mutter-Gottes-Schwalben.

't En is nochtans maar aan één slag van zwaluwen dat men dien naam geeft, d.i. aan deze zwaluwen, die eene roode keel hebben.

Ik sprak dan van de zeisels, die in bedoelde bijdrage vermeld staan, maar men wist mij niet te zeggen of er aldaar zulke zeisels bekend waren.