Biekorf. Jaargang 13

Oude bijgeloovigheid in Veurne-Ambacht

IN de oorkondenkamer van 't Seminarie te Brugge is er een boekske, van een halven vinger dikte, en met de hand geschreven. Op 't eerste blad staat er: Ex libris G.B. Bollaert, 1717, en verder dezelfde name en daaronder: Pastoor in Bulscamp. Te midden van allerhande aanteekeningen, dichtjes, raadsels, enz., vinden we eenige bijgeloovige gebruiken uit dien tijd. We drukken ze hier over.

_**_*

Op den eersten Reghel van de Superstitiën in het Sermoen van de Missiën van Père le jeune, torn. 3^o, serm. 3^o, dienen de Cassen die volgen, de w. syn in gebruick in Veurne-Ambacht:

[p. 70]

1.	Van te gebruicken sekere onbekende woorden ende die te bynden aen den hals van die men wilt genesen, ofte den siecken, gequetsten ofte gewonden persoon selfs te doen seggen, ofte die over hem te seggen met sekere omstandigheden in 't liggen ofte staen.
2.	Een stucxken broodt boven de deure leggen om de honden, die verloren zyn, te doen wederkeeren; alsoock omdat de katten niet en souden deure loopen.
3.	Een velleken swynen vleesch stelen en leggen in elsen blaederen tegen de cortse op sekere platse.
4.	Een stroij-bant te binden aan den boom ende al heiselen deurloopen sonder omme te sien.
5.	Item de vensters en de deure opendoen, als oock alle de sloten ontsluiten van g'heel het huis, als iemant in doodsnoot light, om haest verlost te worden, opdat de siele niet en soude besloten syn.
6.	Als iemant doodt is in het huis, dat moet in d'oore vande peerden ende andere beesten geseydt syn, omdat sy niet en souden ongemack hebben; insgelyks de byen te wecken.
7.	Den meester van het huis overleden synde en magh niet gevoert syn naer de kerke van syne eygene peirden, want daer soundender noch sterven ofte onghemack kommen aen de peirden.

_**_*

Op den tweeden Reghel dienen de volgende:

1.	De koeyen laeten drooge gaen op sondaegen, om op den dagh te calveren van vrese de onruste 's nachts te hebben.
2.	Item niet in dienst te gaen op vrydaeghen ofte particuliere daegen van vrese van deur te loopen.
3.	D'asschen niet op te scheppen op vrydaghen ofte andere particuliere daegen van vrese van brandt.
4.	Sommige daegen te vluchten in het kerckgaen van de vrauwen.

[p. 71]

5.	Om het wilde vier te verdryven, moet afgeteeckent worden met een meldtrynck ofte trauwrynck die moet gehouden worden tegen de sonne, ende moet gestreecken worden met het bloedt van iemant die daermede geinfecteert heeft geweest.
	Divinatien.
6.	Het is ongeluck seggen, als sy 's morgens uitgaen en eerst eene vrauwe rencontreren, en geluck als sy eerst een man te gemoet commen.
7.	De droomen selfs gelooven ende daarop syne wercken te reguleren.

_**_*

Op den derden Reghel worden gereduceert de naer volgende:

1.	Om de cortsen te verliesen neghen daegen te lesen negen onse vaders en weestgegroets alle dage een min: als den eersten negen, den tweeden 8, ende soo voorts; als oock het aflesen van de doorne steecke ende peerle op de ooghe.
2.	Wywater in een vynger-hoet mede brengen als de vrauwe te kerke gaet, omdat de kynders niet en souden quylen.
3.	Als de stoppe die gebruyckt is om de h. olie af te vaegen claer brandt seggen te wesen teecken van gesontheyt ofte erstellinge der siecken; ende als sy duister brandt, teecken van de doodt.
4.	Een stuck houdt ofte alderhande groensel gesneden ofte gepluckt op St Jansdagh seggen te wesen dienstegh tegen tooverien en ander quaet.
5.	Item op Ste Laureynsdagh tegen het vier: een ander abuys.
6.	Dat sy oordeelen dat de vrauwen die niet en syn gekerck-ganckt gelyck syn aan de ongedoopte kynders.
7.	De eyeren geleyt op goeden vrydag seggen te wesen beter; ofte te sayen, ofte iet dat men op andere daegen doet seggen beter te syn.

[p. 72]

8.	Als de boter gekeyrent op S. Barthol. dagh.
9.	Als loock te eten op den eersten Vrydagh van maerte.

_**_*

Vervolgh van de superstitien:

1.	Twee nieuwe brycken die men heeft gestolen cruyswys in den stal boven de peirden hanghen om die te bevryden van quaede sieckten ende andere ongevallen; ofte maere-stocken boven de deure van den stal steecken opdat de peirden van de maere niet en souden bereden worden.
2.	In eene k(er)ke, daer men noyt en heeft geweest syn handt in het wy-water steecken om de worten te doen weghgaen.
3.	Op den goeden Vrydagh een cruys maecken op een boom daer d'exters hunne nesten op maecken, opdat se geene jongen en souden voortbrengen.
4.	Om muysen en ratten te verjaegen, om peirels en doorens af te lesen, om de vyfve ofte vycke te helpen, eenige gebeden te lesen ofte woorden uyt de h. scrifture.
5.	Het ey van den goeden Vrydagh bewaeren tegen donder en blixem, St. Janscruydt gelyck ofte men het noemt nuchteren trecken, en in het dack van 't huys steecken om bevrydt te syn van brandt.
6.	Als d'exters styf clappen ten tyde van den oorloghe, oordelen datter soldaeten sullen commen, als er een uyl op het huys sit, ofte eene raeve daer over vliegt en schreeuwen, als er een houdt uylt daervoren, vastelick oordelen dat er in dat huys haest iemant sal sterven, ofte isser iemant doodt, en dat hij huylt in het gebeurte, datter noch meer sullen volgen.
7.	D'aenmerckinge van de planete daer iemant onder geboren is, als men uyt sulcke constitutie ofte gesteltenisse van de sterren ofte planeten besluyt dat desen ofte dien mensch sal goedt ofte quaedt syn, geluckigh ofte ongeluckig, ende soo voorts van andere dyngen.

[p. 73]

8.	Verschil maeken tusschen daegen, maenden ende jaeren, houdende eenige voor geluckigh, andere voor ongeluckigh, gelyck doen die op eenen maendagh ofte vrydagh niet en durven trauwen ofte in hunnen dienst gaen, meynende dat hunnen dienst ofte hun houwelick niet voorspoedigh en soude syn; die den dagh van S^te-Maria Magdalena ofte eenige andere daeghen: als syn de hondtsdaegen, ongeluckig houden om te reysen, die de schrickeljaeren meynen niet goedt te syn om te planten, en diergelycke dwaesheden.
9.	Acht nemen op de droomen en daeruyt eenige dyngen besluiten, daer sy noch uyt hun selve, noch door Godts ingeven, noch oock door d'instellinge van de h. kke eenige gemeenschap mede hebben. B.E., als men droomt datter eenen tandt uytvalt, daer uyt besluiten datter een van onse beste vrienden gestorven is ofte haest sal sterven.
10.	Vasten ofte eenigh ander goedt werk doen precys op dien ofte desen dagh, een anderen en soude niet goedt syn; en precys soo veele keeren, meer of min en soude niet deughen; seker getal van keirsen ontsteken min noch meer en precys onpaer; een seker soorte van geldt opofferen: B.E. een silveren penninck, 't en magh geen anderen syn.
11.	Een sekeren brief over hem altoos draegen, in wat noodt dat hy is. Godt sal hem altydt bystaen.

Sulcken seggen sy te wesen den brief die den paus leo den 3en aen keyser Carel soude gegeven hebben, als hy naer den strydt soude ryden, om hem daer mede te beschermen tegen syne vyanden.

Item, een gebedt dat sy seggen gevonden te syn op 't graf van de h. maghet Maria en dat van soo groot eene cracht is dat soo wat mensch dit leest ofte doet lesen alle daeghe eens, ofte die het over hem draeght met eene goede intentie en sal van geene haestige doodt sterven, noch int' water, noch int' vier, noch in den strijdt; - die hetselve alle daegen leest sal voor syne doodt drie reysen de gebenedyde maghet Maria sien; - die eenigh ongemack heeft

[p. 74]

sal terstont genesen worden; - en oock die het uyt devotie over hem draeght, ende men sal voor en naer het selve gebedt lesen het gelove ofte Credo.

Item, een ander gebedt die sy seggen seer goedt te wesen voor reysenden man; 't is een gebedt van het cruys Christi, in hetwelcke datter menighvuldige cruicen worden gemaeckt.

Item, een anderen mirakeleusen brief die sy seggen gevonden te syn in een steenplaetse in de kke binnen keulen onder eenen blauwen serck-steen, geschreven met het dierbaer bloedt van Christus Jesus, waerdoor hij ons te kennen geeft dat hij de weirelt sal straffen met eene groote straffe, soo breeder verstaen wordt uit den brief.

Item, eene schoone openbaeringe die sy seggen van Godt selve gedaen ofte veropenbaert te syn aen drie hh. vrauwen, maer princepaelick aen de h. vrauwe birgitta, princesse uyt Sweden, welcke openbaeringe iemant by sigh hebbende bevrydt wort van alle de bovenschreven quaelen ende noch meer, met een goedt betrauwen op Godt.

Souvereyne remedie tegen het bloen seggen seer goedt te wesen een cruys van het selve te maecken op het voorhooft, seggende eenige hooghe woorden B.E. Consummatum est, ofte andere die van niemant anders als van den duyvel geinventeert syn, etc.

daer synder op sekere tyden,
die d'hh. was toewyden
met wat hayr daer ingedaen,
van die is met sieckt belaen.

ander die den siecken leyden,
drie, vier daegen te vermeyden,
voor de claere sonne ryst;
wat dat Satan al bewyst!

maer moeten gekeert syn naer den Oosten, met d'handen gecruist uytgereckt, etc.

[p. 75]

Als oock om van sieckte bevrydt te syn, kruyden snyden met een heel nieuw mes dat geen saecke heeft aengeraekt.

_**_*

Daer syn noch duisent andere duyvelrien die ick de moeyte niet en vermagh van op te schryven.

_**_*