Biekorf. Jaargang 12

[p. 349]

Wangeloove en volkszeg.
Uit vroegere jaren.

IN eene van onze brugsche godshuizen stierf, over eenige weken, in den gezegenden ouderdom van bij de negentig jaar, eene brave en eenvoudige vrouw.

Wondere dingen en zeisels wist dit oud moederken te vertellen: 't waren buitengewone gevarenissen, die haar overgekomen waren ten tijde dat ze nog jong en thuis was, of aardige gebeurtenissen, die ze door vader of moeder had hooren vertellen.

Ze sprak er niet geern over, want 't waren meest al vreeslijke voorvallen, en men zag dat ze nog ten deele dien zelfden angst gevoelde, dien ze geleden had bij 't gebeuren of bij 't hooren vertellen van al die wondere dingen. Zij, die altijd beefde, ze beefde dan nog veel meer; ze sprak altijd traag, maar dan kwamen hare woorden wel nog zoo traag.

Een en ander heb ik van haar vertellen afgeluisterd, en 'k deel het hier mede zoo eenvoudig en zoo getrouw mogelijk.

‘'t Gebeurde eens, - zoo vertelde ze, - dat ik ievers op eene gestelde uur moest zijn. Er kwam daar een heer gewandeld en 'k vroeg hem hoe laat het was.

Met de eene hand nam hij zijn uurwerk, en met de andere greep hij mij bij mijnen mantel.

“Waar moet ge zijn?.... Hoe laat?.... Ge hebt nog tijd, dochtertje”, zei hij, en hij keek mij zoo aardig in mijne oogen!

Ik was blij van weg te zijn, en eenige stappen verder keek ik nog een keer om.

De heer was den hoek omgeslegen, maar daar kwam een leelijke groote hond op mij gevlogen, en hij sprong gedurig op en tegen mij.

Ik wilde loopen, maar 'k en kon niet; 'k wilde roepen maar 't en ging niet; 'k wilde mijn kruis maken, maar mijn hand sloeg gedurig van mijn herte weg.

[p. 350]

Gelukkiglijk kwam daar een oud vrouwken voorbij.

“Wat scheelt er?” vroeg ze.

Ik sprak niet, maar die vrouw bezag me, en ze bezag den hond. “Ja, zei ze, 'k weet al wat het is.” En ze nam haren scapulier van haren hals, lei hem op mijne schouders, en.... loopen, loopen dat de hond deed, den hoek om, van waar hij gekomen was!’

En dat was waar gebeurd! 't Was voor die oude vrouw, of ware 't nog maar gisteren voorgevallen.

Zij zelve, ten anderen, heeft eens achtervolgd geweest door eenen waterduivel. 't Was langs de vaart van de buitenvesten. Die waterduivel was met musselschelpen bedekt, en langzaam kwam hij achter haar. Maar langs den weg stond er ievers een O.-L.-Vrouwebeeldje, en de duivel kon daar niet voorbij geraken.

Ge moet weten, dat duivels voorbij geene beelden van den gekruisten Godmensch, of van O.L. Vrouw, of wellicht ook niet van andere heiligen kunnen gaan. Hetzelfde is waar voor tooveraars, terwijl ze in hunne boeken lezen. Dat zal u door het volgende bewezen worden.

Het oud moederken, gelijk alle brugsche werkvrouwen, kon ook spellewerken. Ze wist zelfs te vertellen, dat ze zeker was van nieuws te ontvangen, als er een spellewerkstok van haar kussen viel: rolde hij lang af, 't nieuws kwam van verre; rolde hij kort af, 't was dichter nieuws; viel hij rechts, 't was goê nieuws, maar viel hij links, 't was slecht. Binst hun werk nemen de spellewerksters van tijd tot tijd hunne stokken bijeen, en ze brengen ze in eenen hoop: stond er nu in dezen hoop een stok recht, 't was een teeken, dat ze het bezoek van eenen vreemdeling zou ontvangen.

Nu tot daar. Als het oud moederken nog jong was, zat het eens met andere uit het gebeurte aan hare deur te spellewerken. Ze zongen en ze vertelden en 't was er leute. Maar daar kwam een man, die mismaakt was, en die meende dat ze met hem loegen.

‘'k Zal u wel vinden!’ zei hij.

[p. 351]

's Anderendaags zat ze nog eens aan hare deur, en die man was daar weder al lezen in een boek..... En al met eens zat ze daar te midden eene bende muizen; van waar ze al uitkwamen, ze weet het niet. Maar 't waren al muizen, dat ze hoorde en zag. Ze smijt haar kussen weg, ze springt recht: ze wist niet waar haar hoofd stond.

Ja maar; wat verder hong er aan de muur een kruisken, en als de man daar rechtover kwam, kon hij niet meer voort lezen. Weg waren de muizen en alles was gedaan.

Dat is nu toch wel tooverij en zwarte kunst; en voorzeker noemde de oude vrouw dit ook alzoo in hare jonge jaren. Maar later had ze dit anders leeren noemen naar eene meer hedendaagsche wijze; en ze zei dat dit farcen waren. Van iemand, die de zwarte kunst kende, zei ze dat hij kon farcen bakken of spelen.

Op het einde van iedere, vertelling, volgde er altijd eene zalige vermaning. Als iemand bij u komt en u zegt: ‘'k zal u eene farce spelen’; dan moogt ge nooit antwoorden: ‘Doe maar wat ge kunt!’ Dit ware hem ophitsen, en ge zoudt er leelijk van afkomen. Zeg liever: ‘'k en wil niet!’. Ze kunnen niets, als ge niet toestemt.

't En gebeuren nu ten anderen zooveel geen farcen meer, omdat de pastors (al de priesters zijn voor de Bruggelingen pastors,) de boeken van de tooveraars afhalen.

Zulke en andere wondere dingen wist dit vrouwken te vertellen, en dat had ze zelve ondervonden en tegengekomen. Andere aardigheden had ze door vader of moeder hooren vertellen. Onder andere:

't Is lang geleden dat er in de H. Magdalenakerk alle nachten om 12 uren licht te zien was, maar na een half uur was het lichtje weg en verdwenen. Dit duurde nu al redelijk lang, maar niemand dorst het wagen in de kerk te gaan. De pastor nochtans besloot eens op Gods genade in de kerke te blijven.

's Middernachts kwam uit het sakristij een priester, geheel gereed en gekleed om de heilige Mis te doen. De

[p. 352]

pastor kwam bij den altaar staan, en daar de vreemde priester de woorden van de Mis begon te zeggen, antwoordde de pastor en bleef alzoo voort de Mis dienen.

En wat is er dan gebeurd? Na de Mis werd de pastor door den onbekende bedankt. 't Was een priester, die eens Mis gelezen had zonder dienaar, en die tot straf alle nachten moest wederkeeren. Nu was hij vrij en verlost, en nooit sedertdien was er in de kerk nog licht te zien.

't Vrouwken had ook eene eigenaardige wijze om met kinders om te gaan, en hun lessen van beleefdheid te geven.

Als de kinders ongerust waren in huis en op hun hielen aan 't draaien gingen, vermaande ze hen om stil te blijven; want, zei ze, als de kinders alzoo ronddraaien, staat er in iederen hoek een duivel. - De kinders, die zwart kijken naar hunne ouders, zijn weerdig hunne oogen uitgehaald te worden door de kraaien. - Jongens, zei ze nog, zijt gij niet beschaamd alzoo uw tong naar malkander uit te steken; de duivels in de hel doen het ook alzoo. - Da 'k (dat ik) zeggen aan zijne ouders is een vloek. - Volgens haar betaamde het ook niet dat meiskens schuifelen: O.L. Vrouw heeft dit niet geern en ze kijkt zwart naar zulke meiskens; enz. enz..

Eenvoudig en brave was deze oude vrouw, en wellicht heeft ze reeds van God hare belooning ontvangen voor de lessen, die ze op hare welgemeende, doch verkeerde wijze aan de kinderen gaf.

L.