Biekorf. Jaargang 12

Over Guido Gezelle

IN de verslagen en mededeelingen der koninklijke Vlaamsche Taalvroedschap van Bloei- en Zomermaand 1901, geeft de achtbare Heer De Flou ons eene verhandelinge over Guido Gezelle.

Vele ja van wat er in aangehaald wordt, is ons reeds bekend uit hetgene eerweerde Heer De Quidt en anderen over den afgestorven schald geboekt hebben; toch vinden we er menige bijzonderheden in, die getuigen hoe de steller Guido Gezelle van nabij gekend heeft, vooral nadat Gezelle uit Rousselaere naar Brugge was teruggekomen.

Zoo laten we onverlet wat er ons over den leerknaap en den leeraar vermeld wordt en stippen aan wat er over den onder-rector van het Engelsch Seminarie binnen Brugge, geboekt staat: ‘Het heugt mij nog zoo goed, zegt H. De Flou, dat ik den dichter in zijne groote voorkamer dikwijls zag zitten te studeeren en te schrijven, en dat hij vele malen op een dag door het opgeschoven vensterraam aan de straatjongens uit de buurt allerlei op kleine bladjes gedrukte Kleingedichtjes uitdeelde.’

In 1865 wierd Gezelle onderherder op Sinte-Walburge. Twee bijzonderheden vinden wij bij Heer De Flou, te weten hoe zelfs als boeksteller, Gezelle dacht de noodlijdenden te kunnen helpen en daartoe een boekje liet herdrukken waarvan de hoofdinge luidde:

[p. 263]

‘Advertissement. Touwe waerschouwinge ende instructie welke de burgemeesters, schepenen ende raed der stede van Brugge, by rade ende advise van medecyns doen, ende geven aen alle poorteren ende inwoonderen der zelver stede; zonderlinge aen alle jonge aenkomende pestmeesters, hoe zy hun in het cureeren van de tegenwoordelyke regneerende pestillentsche cortse, mitsgaders eenige voorneemste symptomen ofte toevallen der zelver, als daer zyn de botse ende de cole, voort aen zullen hebben te regieren ende te gedragen.’

Ook een ander oud boekje wierd herdrukt bij het invoeren van het vieren der Mariamaand in de parochiekerke van Sinte-Walburge ten jare 1866. Het droeg tot hoofdinge:

‘De groote Eere ende Lof toegeeygent aen de H. Maget Maria (geseyt O.L. Vrouwe van den Thuyn), met diversche geschiedenissen dan het beeldt van deze H. Maegt ten jae re 1567 devotelijck wierdt aensocht in de Kercke van S. Walburghe; vertoont door R. Maes, Docteur in de vermaerde stadt Brugghe.’

Nog verschenen van hem in het dagblad 't jaer 30: Sint Gilles blomkes en Een mandeke blommen, en een boekje, Sint Franciscus en de Capucijntjes te Brugge, dat op zijn eigen uitgegeven wierd.

Dit alles weliswaar is nieuws voor ons; toch is 't van minder belang dan dat wat Heer De Flou ons leert over Gezelle's werkinge, toen omtrent de jaren '60 het bewindschappelijk leven te Brugge in ruime mate was opgewekt; daarin ten anderen vindt hij de reden der sporen van overhaastinge die in Gezelle's werken uit dien tijd te achterhalen zijn.

‘... Beide gezindheden voerden scherpe pennetwisten, waarbij persoonlijke aanvallen, beschimping en vaak grove lastertaal geheel de plaats innamen, die voor het bespreken van meeningen en beginselen had moeten openstaan.

Met 1ⁿ Januari 1860 was Burgerwelzijn, de toenmalige tolk der liberalen, opeens van richting veranderd: van

[p. 264]

een liberaal strijdblad werd het een onpartijdig nieuwspapier; doch kort daarop hadden de liberalen den Westvlaming tot stand weten te brengen, wiens opstellers den vroegeren trant van Burgerwelzijn volgden en zelfs terdege verscherpten. De katholieken hadden niets, althans in dien aard, daar tegenover te stellen, totdat van hoogerhand aan Gezelle den last werd opgedragen om, in den volkstoon, het liberaal hekelblad te woord te staan. - Eerst geschiedde dit in het Kiesgazetje, dat eenige malen, ter gelegenheid der kamerverkiezingen van 1863, het licht zag. Toon en stijl waren wel iets beter dan wat de herbergpolitiekers gewoon waren onder de oogen te krijgen, maar niets kwam er in voor, dat men, vooral heden ten dage, zou herkennen als uit de pen van Guido Gezelle gevloeid. Een polemist was Gezelle niet, en zou hij nimmer worden, zelfs niet onder het uitgeven van 't Jaar 30, dat, enkele weken na het Kiesgazetje, om de acht dagen verscheen en waarvan hij, zooniet bij name, althans metterdaad, de beheerder was. - 't Jaar 30 nu volgde den Westvlawing op den voet, en wat al grofheid en platheid in die beide bladen jarenlang uitgekraamd werd, is waarlijk niet te beschrijven. - Alleen de “Argus” en andere hekelschriften van J. Campo Weyerman, komen die soort het meest nabij.

Toch zou men zich vergissen met aan te nemen, dat Gezelle zijne pen aan lasterartikels bevuilde: wat van hem kwam droeg steeds een didactisch kleedje als het in proza werd opgesteld, en was in den naïeven volkstrant als het op dichtmaat stond; want veel rijmwerk van Gezelle ligt in de nummers van 't Jaar 30 verspreid al zij het dan ook altemaal van weinig beduiden als letterkundig werk. Als toongever van het weekbladje kon hij zijne medewerkers veelal geen meester en hij liet ze dan ook in de polemiek veel verder doorijlen dan geraden en voorzichtig was: hij bleek voor anderen te gedoogzaam en bereidde zich zelven bittere ervaringen voor.’

Na 's Vinders bedrijvigheid te Kortrijk en na zijne

[p. 265]

tweede terugkomste in Brugge, en vernemen wij anders niets dan wat ons van te vooren reeds bekend was; niet lange ten anderen en mocht Brugge 't geluk genieten zijnen Vinder wederom te bezitten.

‘Een gezwel aan den rechterarm, zegt De Flou, verhinderde hem in het schrijven - hij verzocht eene heelkundige bewerking die goed gelukte maar nadeelige gevolgen op zijn gestel zou hebben. Toen ik den 15 November 1899 met hem voor de laatste maal uit Brugge vertrok om de zitting der Vlaamsche Academie te gaan bijwonen, kloeg hij mij zijn leed: de koorts liet hem geene rust en hij was mismoedig geworden, al sprak hij nog van eene verzameling volksspreuken aan te leggen; wij koutten over de muziek en den ritueelen dans bij Chaldeërs, Assyriërs en Hebreën, en het scheen dat hij inlichtingen bijeengaarde om eene studie daarover te schrijven. - Te Gent verliet hij de Academiezaal nog vóór de zitting om was, en wij hebben hem niet meer levend weergezien. - Hij stierf op 30 November 1899.’

God hebbe zijn ziele!

J. Wagenaere