Biekorf. Jaargang 12

Mingelmaren
De Brugsche Godshuizekens

NUTTIG en aantrekkelijk ware't, wilde iemand op godsdienst-, geschied- en huishoudkundig gebied die instelling doen kennen. Heer Soil, een Henegouwer, en de eerste de gereedste niet, heeft een reize gedaan naar 't Oosten. Hij vertelt ze in een boek, dat heet Constantinople (1900, te Antwerpen bij De Backer). En op bl. 83 zegt hij, dat hij in die verre stad Constantinopel gevonden heeft ‘comme à Bruges, les petits hospices’.

Menig nieuws, om waar te zijn, moet van verre komen; doch die dit hier niet gelooft, kan 't onderzoeken.

TE Zande, een klein dorp in de dekenij van Ghistel, is een tamelijk groot stuk van het H. Kruis bewaard, dat vereerd wordt ‘tegen koortsen en allerhande werking des duivels’, zooals vermeld staat boven de Litanie van het H. Kruis, te Zande verkocht, en met 40 dagen aflaten verrijkt. Bloeiend is het Broederschap van het H. Kruis te Zande, en op Goeden-Vrijdag en de Kruisdagen komen bedevaarders in groot getal de H. Relikwie aldaar vereeren. In afwijking van hetgeen men overal elders in Vlaanderen ziet, staat er op

[p. 158]

de kerke een Oostersch kruis, het kruis niet twee dwersbalken, en ook op het kerkhof en zijn er geen andere te vinden. Het dorp zelve wordt dikwijls Kruiszande genoemd.

In de kerke hangen twee stukken uit: Het eene handelt over de wondere aankomst van het H. Kruis te Zande, en staat om zoo te zeggen woordelijk overgedrukt in Biekorf 1^ste jaar, bl. 316, onder de hoofding: ‘Geeraardsbloemtje’. In het tweede stuk wordt er gewag gemaakt van dezelfde Relikwie, te weten van hare wedervoering uit Zeeland naar Zande, na den kettertijd. We drukken hier dat stuk over, zonder iets aan spelling of bewoording te veranderen:

‘Ter eere Godts
heeft d'Heer Charles Witvoet F' Jans Eerachtigh Redenaer van Prosschen tot Brugghe, ghefondeert in dese kercke een eeuwich jaerghetijde met voorgaende vigiliën van 6 lessen commendatie op den voorgaenden Sondagh, het decken van disch met de prouven van 2 brooden en een stuck vleesch weerdich ieder prouve 27 stuyvers. Waarvoor hij heeft ghegheven aan desen disch een Rente van 6 ponden grooten 's jaers 30 pennichen beseth op d'helft van eene hofstede met 24 ghemeten en ander landen west van de kercke beseth ten vrijen den 15 Januarij 1701 alles tot lavenisse van Ziele van fondateur en de syn voorhouders alhier begraven te weten:
Jan Witvoet F' Jans overleden den ii Januarij 1615, door wiens iever dese kercke is begonst terstellen A^o 1608, naar de ruyne vand ketters oock A^o 1613, wederom bhehaelt uit Zeelant, de Relikwie van het H. Kruis ons heeren Jesu-Christi, dat aldaer hadde berust 't sedert 't jaer 1583.
Voorts Carel Witvoet F' Jans voorn. overleden 19 9^bre 1646.
Item Jan Witvoet en Carel gheweest 12 jaer hooftman deser parochie overleden 5^den Januarij 1670.
Bidt voor de Zielen.’

D.L.