Biekorf. Jaargang 11

Mingelmaren

OVER eenige maanden gaf de geleerde handvestwaarder van Brugge eenige inlichtingen, in een welgekend dagblad van Brugge, nopens de uitgaven van Mare Gheeraerts grondteekening over Brugge, die meene ik bij de liefhebbers zullen willekom zijn. Ik vertaal: ‘Gheeraerts dreef zijne kaarte op het bevel en voor de rekening van de stad, hij ontving voor dat werk 10 pond groote in 1560-61, en evenveel het volgende jaar; dat is 20 pond te gader.

Het werk bestond uit 10 koperen platen, waarvan er 8 van de zelfste grootte 38ⁿ op 49, en twee mindere 24ⁿ lang en 49 breed. Dit werk wierd afgetrokken in 1562 en twee afdruksels ervan, blijven in stads handvesten bewaard.

[p. 62]

Drukker de Sloovere, die, den 21sten in Nieuwjaarmaand 1751, drukker van stad wierd, vroeg, den 18sten in Koornmaand 1750, aan den schepenraad, de toelatinge om Gheeraerts grondteekeninge te mogen uitgeven, en den 29sten in Koornmaand bood hij een voordruk aan van het werk dat hij had doen verbeteren door Heelbrouck, den drijver van de munte, die geheel voordeelig aangeteekend staat bij de kenners van munten, en wiens werk 9 schellingen kostte. De schepenraad was erover voldaan en liet er hem 76 afdruksels van maken, waarvan er 40 voor den schepenraad, 14 voor de gerechtschrijfkamer die hem tegen 10 schellingen vergoed wierden; de 12 andere afdruksels mocht hij houden tot loon van zijn werk.

Op den 26sten in Koornmaand 1762 deed drukker de Sloovere eene tweede aanvraag voor eene nieuwe trekking, en deze wierd hem toegestaan, mits hij 24 afdruksels aan de stad ten geschenke gaf. Dus zijn er in 't geheele drie trekkingen van Gheeraerts werk. Men kan ze uiteen scheiden door de volgende kenteekens: De uitgave van 1562, en geeft den naam der straten niet, de twee rollen (cartouches) rechts zijn wit gebleven, maar Gheeraerts had de verzendcijfers aangeteekend, die moesten overeenkomen met deze die in de groote rolle gedrukt stonden.

De uitgave van 1750 en draagt de namen der straten niet, en is onderteekend ‘Tot Brugghe bij Pieter de Sloovere in de Predickhere straete in den Braemberch.’ In de kleine rolle heeft men met het drukgetouw ‘Breve brugarum encomium’ in zes reken gedrukt, en, in de groote, stelde men de opgave van de openbare plaatsen en van de praalgebouwen in 89 tal merken in 't vlaamsch en in 't latijn, onder ééne hoofdinge ‘Catalogus locorum celebrium.’

Ten laatste, de uitgave van 1762 geeft de namen der straten en in een langrond ter rechter hand de ‘renvoy sestendeelen’ en dat was waarschijnlijk de verbetering die Heelbrouck eraan toegebracht had. De opschriften in de rollen zijn ook veranderd; al boven, met het uittreksel van Barland van 1542, in 't latijn en 't fransch; al onder, met de opgave, volgens de talmerken die op de grondteekening stonden, van de bijzonderste plaatsen uit den tijd van 1562, in 't vlaamsch en in 't fransch onder de 89 numeros.

Met deze inlichtingen kunnen al deze die een oud afdruksel van de grondteekening van Mare Gheeraarts hebben gemakkelijk het jaar der uitgave en de weerde ervan kennen.

L. Gilliodts-van Severen

_**_*

Bovenstaande mingelmare wierd aan den opsteller getoond die er de volgende ophelderingen heeft willen bijdoen:

Mijn getrouwe vertaler zal mij wel toelaten hier eene kleine inlichting bij te voegen.

[p. 63]

Bij de drie uitgaven waarvan hierboven spraak is, zoude men misschien van eene vierde behooren te spreken.

In de stadsrekening immers, over het jaar 1641-42, op de keerzijde van blad 116 t^k 2, leest men:

‘(Betaelt) an dheer ende m^e Olivier de Wree de somme van neghenentwyntich ponden vij s. viij d. over soo vele by hem verschoten ende becosticht van door syne druckerie te doen drucken de caerte van de stadt van Brugghe, daer van dat ghemaect syn hondert ende lxxxiiij exemplairen, by ordonnancie ende quyctancie syn xxix lb. vij s. viij d. gr.’

Zoo ik van deze uitgave niet gesproken en heb, 't is vooreerst omdat ik, in bovenvermelde aanteekening, enkel voor doel had de ‘beschrij ving’ van de uitgaven vóór deze eeuw, en dan, omdat ik, nooit eenen afdruk met een zeker ken- of handteeken tegengekomen hebbende, hem niet en kon beschrijven; 't en ware wij aan de Wree eenen afdruk zouden moeten toekennen die hier in de oorkonden berust, en die gelijkvormig is aan de uitgaaf van de Sloovere in 1750, tenzij dat het geen handteeken en draagt, en dat het Encomium en de Catalogus, die op hun eigen gedrukt wierden, er naderhand opgeplakt zijn. De boekstaven gelijken wel aan deze die gebruikt zijn in de tafels van La généalogie des contes de Flandre door de Wree, en die te Brugge gedrukt wierden ten jare 1642, ter hooge straat, in den Bibel, door Jan-Baptiste en Lucas van de Kerchove.

Deze drukkers waren de pachters van den roemweerdigen schrijver en zijne zaakgelastigden, voor alles wat drukken en boekhandel aanging.

Deze laatste bijzonderheid kan doen verstaan hoe dat de stadsrekening over 1641-42 zoude gewagen van syne druckerie. In de stadsrekening over het jaar 1639-40, blad 125 t^k 2, staat er eene uitgave voor het reinigen der koperen platen van Mare Gheeraerts in de volgende bewoording:

‘An Franchois Schellavere, goudsmit, over het suveren ende schoone maecken van de thien copere platen daer mede men druct de stadt van Brugghe soo die was in voorleden tyden, by ordonancie ende quyctancie iiij lb. xij s. gr.’

Had dit suveren ende schoone maecken eenig betrek met den druk van Olivier de Wree?

Dat kunnen wij niet verzekeren.

L.G.

Te Parijs in een tijdschrift: Le bibliographe moderne, 1899, III^e jaargang, is eene bijdrage verschenen van H. Stein. L'origine flamande de Chrétien Wechel, imprimeur à Paris. Zijn oorsprong

[p. 64]

was onbekend: nu, hij is van Herenthals in 't Antwerpsche. Daarbij nog 't een en 't ander van zijn leven, en eene reke boeken die uit zijnen winkel kwamen.

Op een scheerbekken in eerdewerk:

De vrome zal zich eens verblijden
Godt zal voor Oranje strijden,

en de afbeeldingen van vorst Willem V en zijne vrouw.

Op Tabakdoozen

1. Als de Landman ging uit zajen

Volgde hem de bonte krajen,

De mossen en de vinken

Pikken meer als zij drinken.

Dan komt de jager met zijn hond

Die trapt het koren in den grond.

Dat moet de Landman al toestaan

En noch geduldig henen gaan.

_**_*

2. Hierop eene voorstelling van boerenarbeid met het opschrift:

Ick hou het land

Met veel verstand

En groot plaisier

Bij mijn vrouwtje fier.

_**_*

3. Onder 't beeld van prins Maurits:

Den Prins Mauritii daaden, worden verhaalt
Van daar de Son opgaat, tot dat sy nederdaalt;
Geen Prins zo getrouw
Als die van Orangien, van Nassouw.

_**_*

4. Tabak is goet

Het hier is zoet

De wijn is fleur.

Aug. van Speybrouck