Biekorf. Jaargang 10

[p. 337]

[Nummer 22]

Eigennamen in de Aardrijkskunde

‘IN de spelling van geographische namen heerscht (in Zuid-Dietschland) niet minder weifeling. Dat is licht te begrijpen. Onze schrijvers kregen onderwijs in de aardrijkskunde in 't Fransch en alleen de Fransche namen zijn hun over 't algemeen bekend.... Dagelijks zal men in onze dagbladen Audenaarde voor Oudenaarde lezen; de spelling met au is Fransch; onze taal geeft dien klank door ou weer. Abyssinië leest men voor Abessinië.... Onder Franschen invloed komt Araben voor in plaats van Arabieren. Burgondië leest men doorgaans bij Vlaamsche schrijvers voor Bourgondië; verder Hindoustan voor Hindostan; Hongariê voor Hongarije (vgl. Turkije); Japonië in plaats van Japan en de afleiding Japonees, Japoneesch in plaats van Japanner, Japansch, Japanees, Japaneesch. Een Lorreiner prins ontstond naar aanleiding van fr. lorrain; het Nederl. spreekt van een Lotharingschen prins. Nieupoort komt voor in plaats van Nieuwpoort. Ostende leest men wel eens voor Oostende.

[p. 338]

Onder den invloed van het Fransch schrijft de Vlaming Nuremberg in plaats van Neuremberg. Geregeld leest men Portugaal voor Portugal; soms Portugiesch voor Portugeesch. De oorlog tusschen de Vereenigde-Staten en Spanje leerde de Vlaamsche bladen, op 't voorbeeld van de Fransche, spreken van de Philippienen in plaats van de Philippijnen.... Onder den invloed van het Fransch treft men Spartiaten aan voor Spartanen.’

Uit Onkruid onder de Tarwe, door H. Meert.

Gent, 1899. Bladz. 70-71.

Over 't algemeen heeft H. Meert gelijk. Hij hadde er zelfs menig ander voorbeeld kunnen bijvoegen, zooals de Afghanistan, de Breziel, voor Afghanistan, Brazilië, de Congo en ook Congo voor Congoland; Congoleezen voor Congolanders; enz.

Een kleine aanmerking.

H. Meert geeft te verstaan, dat het Vlaamsche Burgondië op Fransche leest geschoeid is en het Nederlandsche Bourgondië niet. Het omgekeerde is waar. De spelling met ou is louter Fransch. Hadde het Nederlandsch den Franschen naam ongewijzigd overgenomen, dan zou daarin ou te wettigen zijn evenals in: Douai, Toulon, Boulogne, enz. Doch Bourgondië en Burgondië komen geenszins van de Fransche woordgedaante Bourgogne, maar wel van de Latijnsche Burgundia. Moeten we nu het eerste deel van dat woord, op zijn Nederlandsch en op zijn Fransch, met den ouden klank van de u uitspreken, daar hebben we niets tegen; maar dan dient men Boergondië te spellen, op zijn Dietsch. Vergelijkt bij Kramers: Fr. Brousse (stad in Klein-Azia) = Nederl. Brusa en (beter) Broessa (waarom hier ss?); Fr. Caboul (hoofdstad van Afghanistan) = Nederl. Kabul en (beter) Kaboel. Daarenboven, vermits het volk van die gouw oorspronkelijk een Germaansch, geen Latijnsch volk is, waarom het woord in onze taal een Latijnschen uitgang geven? We zeggen: in Beieren, in Pruisen, in Saksen; dat is de 3^de naamval meerv. van den naam van de inwoners, dus de 3^de naamval meerv. van: een Beier,

[p. 339]

een Pruis, een Saks. Evenzoo zouden we dienen te zeggen: in Boergonden, d.i. in Boergondenland. Een Bourgondiër is een Boergond of - wil men volstrekt een nieuwere gedaante evenals in Duitscher, Dietscher - een Boergonder; een Bourgondische (vrouw) is een Boergondsche (vrouw). Ge zult tegenwerpen: Dat zegt men niet. Ik antwoord: Dat zou men gemakkelijk leeren zeggen. Zulke woorden toch leert men schier uitsluitend uit de boeken.

Araben en Arabieren zijn beide, dat spreekt vanzelf, uitheemsche woorden. Arabieren evenals Batavieren is een misbaksel uit Arabië en Batavië. Arabië en Batavië, uit de Latijnsche woordgedaante Arabia en Batavia, hebben den nadruk op ra en ta. Van rechtswege dus moest de naam van de landzaten Arabiërs en Bataviërs zijn, met den nadruk op ra, ta. Vergel. Armeniërs, Assyriërs, Bourgondiërs, enz. En zoo is het ook een tijdlang geweest. Naderhand is men die woorden heel verkeerdelijk gaan uitspreken met den nadruk op i, en alzoo kwam men aan het wanstaltige en Franschklinkende Arabieren, Batavieren. Naast die woordgedaanten, die uit den landnaam Arabië, Batavië (lat. Arabia, Batavia) gemaakt zijn, ontstond, uit den Latijnschen volknaam Arabus, Batavus - gewis onder den invloed van den Franschen volknaam Arabe, Batave - een andere en betere woordgedaante, te weten Araab, Bataaf, meerv. Araben, Bataven, hoedanigheidsw. Araabsch, Bataafsch. Terecht laten de Nederlanders de woorden Batavier, Batavieren, Batavisch meer en meer in het vergeetboek. Ze zouden wijs handelen, deden ze, lijk de Vlamingen, hetzelfde met Arabier, Arabieren, Arabisch. Wie zou willen zeggen de Belgieren (uit: België, Belgiër, Belgier), als hij het veel taalmatiger woord de Belgen aan de hand heeft? Ten anderen, de naamgedaante Araben is geenszins nieuw: ze bestaat op zijn minst sedert de jaren 1500.

Zoo ook mogen Japanees en Japaneesch achterwege blijven: met het veel betere Japanner en Japansch kunnen we voort.

De Zuiddietschers zeggen Hongarië, met den nadruk

[p. 340]

op ga, de Noorddietschers Hongarije, met den nadruk op ij. 't Een is slecht, en 't ander is niet goed. Laat ons het verschil deelen en zeggen Hongaren. Vgl. Boergonden en het Duitsche Ungarn. Nevens België, met zijn ondietschen uitgang, bestaat het betere Belgenland en, in de volkstaal, ook Belgen. We spreken van Griekenland, Kabylenland, Zwitserland, Kafferland, Rusland, Ierland, Schotland, Friesland, enz. Sedert eenige weken staan de nieuwsbladen vol Zuidafrikaansche namen zooals: Zoeloeland, Swaziland, Bazoetoland, enz. Dát zijn landbenamingen op zijn Germaansch en op zijn Dietsch. Hoe jammer, dat de Nederlanders ons ook niet leeren zeggen hebben Turkenland, Brittenland, Perzenland en, zoo mogelijk, nog andere dusdanige benamingen! Is het te laat?

Ostende voor Oostende zal H. Meert waarschijnlijk bij een franschelaar tegengekomen zijn; misschien eveneens in het werk van een al te volgzieken Vlaming, die Ostende in Kramers' woordenboek tot driemaal toe door Ostende verdietscht vindende, zal gezegd hebben bij zijn eigen: De Nederlanders zullen 't wel het best weten.

Dat we naar 't Noorden in de leer moeten, ook wat de vaktaal van de aardrijkskunde betreft, staat onbetwistbaar vast; maar, dat de Nederlanders zouden wel doen met op hun beurt eens bij de Vlamingen in de leer te komen, is even stellig.

In Vlaamsche boeken en bladen is dikwijls sprake van Congoland, Congolandsch, de Congolanders, Elzaten, een Elzaat, een Elzatin, Elzaatsch. Daarvoor zeggen de Nederlanders, onder Franschen invloed, Congo, Congoleesch, de Congoleezen; en, onder Duitschen invloed, Elzas, een Elzasser, een Elzasserin, Elzassisch.

Waarom heet La Crimée in 't Nederlandsch De Krim, op zijn Fransch, en niet Krimland, op zijn Germaansch? Waarom De Weichsel (Lat. Vistula), en niet De Wijsel?

Ook in 't verbeelden van sommige klanken is de Nederlandsche spelling nog veel te weifelend. Zoo geeft Kramers Brusa, met de uitheemsche u, en Broesa, met de Dietsche oe; Beloedschistan, met de Duitsche sch, en

[p. 341]

Beloedsjistan, met de Dietsche sj; enz. enz. In 't Latijn zetten ze ‘Sinarum imperium’. Kramers heeft Sina en China. Over 't algemeen spellen de Nederlanders China en spreken het woord uit met de Fransche ch. Of die uitspraak de beste is, weet ik niet. Zoo ja, dan zou 't moeten Sjina zijn; het woord is immers geen Fransch en het land behoort ook niet toe aan Frankrijk. De spelling China bewijst dus alleszins, bij de Nederlanders, noodeloozen Franschen invloed.

Als de eene hand de andere wascht, worden ze beide schoon.

Uit Moescroen, den 25sten van Slachtmaand '99.

J. Craeynest