Biekorf. Jaargang 10

[p. 129]

[Nummer 9]

Gewoonworden

ALS er in dagbladen, in volksvergaderingen, in vriendenkringen geklaagd wordt, - en zulks en gebeurt tegenwoordig maar al te veel - over het groot verschil dat er bestaat tusschen de onderscheidene standen der samenleving, dan wordt daarmee bedoeld, dat er een groot verschil is, wat het geluk betreft, tusschen die onderscheidene standen.

Dat verschil en is nochtans op verre na zoo groot niet in de wezenlijkheid als in den schijn. De gerustheid van geweten en de gezondheid, die ongetwijfeld het meest bijdragen tot geluk en genot op de wereld, kan men in alle standen vinden. Geldmacht en eerebedieningen, dat, en dat alleen, maakt inderdaad het verschil uit tusschen de hoogere en de leegere standen der samenleving. Maar geldmacht en eerebedieningen en zijn toch ook zonder last en zonder zorg niet. Spreekwoorden als: geld baart onrust, hoe meerder eer hoe meerder zeer, bestaan bij alle

[p. 130]

volkeren, en zullen immer bestaan, omdat ze immer zullen waar blijven. Doch er is meer.

Eene wondere wet is er, daar alle menschen aan onderworpen zijn, eene wet die de ware gelijkheid, - de gelijkheid van genot - verbazenderwijze bevordert; eene wet die maakt, dat een geldkoning dikwijls min vreugde haalt uit zijne hoopen gouds als een boerenwerkman uit zijn handvol gespaarde stuivers: de onvermijdelijke wet van het gewoonworden.

Wat in den grond het gewoonworden is, zou ik moeilijk kunnen zeggen. Het bestaat niettemin voor het gezicht, voor het gehoor, voor den reuk, voor den smaak, voor alle gevoel.

De Bruggelingen, bij voorbeeld, bewonderen veel min als de vreemdelingen, de kunstige en prachtige gebouwen hunner stad. Ze zien ze wel, maar ze zijn er weinig van aangedaan; ze zijn eraan gewoon geworden.

Wanneer ge iemand boomstil ziet staan voor de schouw van 't Vrije, de oogen wijd open met een stalen onbeweeglijkheid tot het meesterstuk gericht, zegt zonder aarzelen: het is de eerste maal dat die mensch dat gewrocht ziet. Ik zal er bijvoegen: die mensch en ziet het meesterstuk nog maar sedert eenige stonden. De diepe ontroering, het onmeetbaar genot dat men verrukking noemt, is van korten duur. Door die geweldige aandoening heeft het zenuwgestel eene blijvende verandering ondergaan, bij zooverre dat weldra hetzelfde meesterstuk veel min indruk op hem zal maken. Dat kunstgewrocht teekent zijn beeld in de hersenen van den bewonderaar. Welhaast stilt de diepe ontroering; de verrukking houdt op. Ook begint de toeschouwer te bewegen. Hij leeft niet alleenlijk meer door zijne oogen: de andere zintuigen ook worden wederom wakker. Hij begint het gerucht te hooren om hem heen, hij wordt gevoelig aan het gedrom, aan den geur die hem omringt.

Nu zal hij het meesterstuk in al zijn deelen onderzoeken. Toen alle deeltjes en hoedanigheden in hem zullen afgebeeld zijn, dan zal hij daar niets meer vinden dat op hem nog indruk maakt. Niets weerhoudt hem

[p. 131]

nog op die zelfde plaats, waar hij eene halve uur te voren als versteend stond en aan den grond genageld van bewondering! Hij vertrekt. Welke verandering!!

Maar, zult ge zeggen, wat kan het den rijken man wel schillen dat één meesterstuk op hem geen indruk meer en maakt? Zijn er geen andere genoeg om hem alle dagen meer als eene verrukking te verschaffen? En waren er geen kunstgewrochten meer, andere vermaken bestaan in overvloed, en voor geld is alles te bekomen!

Ik moet u antwoorden, goede lezer, dat het ontroerd en verrukt zijn, voor iedereen maar in zekere maat mogelijk is. Het zenuwgestel, zoowel als elk ander deel van het lichaam, verbruikt stoffen door zijne werking. Eens dat deze stoffen uitgebezigd zijn, is het zenuwgestel machteloos geworden, het is om zoo te zeggen verlamd.

Die ontroering op ontroering wil stapelen, treedt met rasse schreden naar de gevoelloosheid; en eenmaal zoover gekomen, zal zulk een mensch, zelfs voor een nieuw en prachtig schouwspel, onverschillig blijven. Al het goud van den aardbol is onbekwaam om hem wat genot te verschaffen, al zoo min als het bekwaam is om eenen doode te verwekken. Geen wonder of maken die mannen, wel te verstaan indien ze van godsdienst beroofd zijn, zoo gereedelijk een einde aan hun leven. Onlangs nog heeft heeft een duizendmillioenbezitter van America zijn eigen van 't leven geholpen. Weinig tijd te voren gebeurde een dergelijk schelmstuk ook te Parijs.

Alle geluk op aarde en was hun nochtans niet ontzeid.

De noodige werkstoffen voor de zenuwen, recht gelijk het gebeurt voor de andere geweefsels van het lichaam, worden gestadig geboren zoolang het leven duurt. De uitgedoofde gevoeligheid zou stillekens aan weergekeerd zijn en met wat geduld hadden die rijkaards wederom kunnen genieten; zelfs reeds genoten vermaken hadden hun wederom kunnen aangenaam worden.

Geen enkel afbeeldsel immers, blijft in onze hersenen een oogenblik ongewijzigd. Nauwelijks is het volworden, of het begint al te slijten. 's Anderendaags zal een prachtvertoon dat men wederziet, meer indruk maken als

[p. 132]

een uur na het eerste aanschouwen. Nog later is eene grootere aandoening mogelijk; maar nooit meer en zal er middel zijn om de eerste ontroering te verwekken.

Ja, het gewoonworden is eene wondere wet van den Schepper!

Ik ken eene werkmansgilde van alhier, die alle jaren een speelreisje naar Oostende doet. Wat die menschen daar verzet in vinden, en is niet zeggelijk. Op den spoorweg reeds spreken ze aanhoudend van de leute die hen ginder te wachten staat. Ze zullen mogen duikelen, plasschen, tuimelboomen maken in 't water en malkander poetsen bakken; ze zullen daarna een goed druppeltje drinken, versche geernaarts en versche mossels eten; ze zullen ook eens omzwieren in stad en in de duinen en lachen en grappen vertellen dat het uitneemt. En doen ze dat al? - 'k Geloof het wel. - Het heeft hun zooveel deugd gedaan, dat zij er verscheidene maanden lang weten van te spreken.

Wat verschil bij degenen die reeds sedert weken aan zee verblijven! Die menschen en zien er daar niet gelukkiger uit als in hun huis. Een bad nemen, wat is dat voor hun! Zij zijn meestal blijde als het gedaan is. Die sterke en zuivere lucht schijnt hun zoo verkwikkend niet meer; de breede en machtige golven, de prachtige gezichteinder ontroert ze nog weinig of niet. Hun eten is lekker, hunne dranken fijn, hunne kleeding en spelen uitgezocht, en nog en zien zij er maar weinig te vreden uit. Al de verstrooiingen van het strand zijn om zoo te zeggen dagelijksch brood voor hun: ze zijn er welhaast onverschillig aan geworden. Die onverschilligheid, die zweem van verveling is zelfs een kenmerk van dat slag van menschen. Moest iemand in hun gezelschap groote teekens geven van blijdschap en verwondering, dat zou aanzien worden als kinderachtig.

Bestaat die wet ook voor de onaangename gewaarwordingen?

Goddank, ja.

De Bruggelingen die bij den Hallentorre vernachten, slapen zoowel als 't is gelijk wie van ons, alhoewel alle

[p. 133]

quartier hunne slaapsteê dreunt van het luidruchtig wekkeren van den beiaard. Noch ik, noch gij, goede lezer, zouden daar goed kunnen rusten: tien, twintig keeren zouden wij uit onzen slaap getrokken worden. Het is gekend dat de beste krijgslieden dezulke zijn die meermaals aan gevechten deel genomen hebben. De dood maakt al min en min indruk. Stillekens aan groeit de onverschrokkenheid; ze stijgt eindelijk zoohoog dat zulke mannen, zelfs te midden het grootste gevaar, hunne koelbloedigheid behouden.

Iedereen heeft ondervonden, dat het in zulk of zulk huis niet houdelijk en is, om reden van het kijven van de vrouw of het rullen van den man. Men staat er verbaasd, over, als men bemerkt hoe de vrouw verdraagzaam hoe de man koelbloedig blijft onder die vlagen verwijtingen. Die menschen zijn dat gewoon, en gelukkiglijk voor hen, de gewoonte verhardt.

Oversten en ouders, wilt ge dat uwe berispingen baten, maakt er zoo weinig mogelijk gebruik van. De moeders vooral dienden zulks te onthouden. Meestendeels hebben ze te weinig gezag op hunne kinders; en 't is hun eigen schuld; ze berispen tienmaal te veel, en hunne vermaningen maken geen indruk meer.

Men mag zeggen, dat rampen en tegenslagen den mensch voorbereiden tot meerder genot; niet alleenlijk omdat ze de afwezigheid zijnde van het genot, van 't genot ontwennen en het alzoo weder mogelijk maken, maar ook omdat ze, het tegendeel zijnde van 't genot, te inniger doen gevoelen.

Die nooit ziek geweest en is, kent maar half de weerde van de gezondheid: hij is er aangewoon. Maar die mensch wordt ziek en moet te bed blijven. Nu eerst acht hij de gezondheid naar behooren, en, komt hij eindelijk te genezen, welke vreugde! Hij zou het aan de boomen vertellen!

In sommige streken van Vlanderen eten boeren en werklieden 's wekedags roggebrood. Ons tarwebrood is voor hun zondagkost en smaakt hun zoo goed als aan ons het beste koekebrood.

[p. 134]

Hoe dikwijls klagen wij niet over den winter, ik zoowel als een ander. Wij denken niet eens, dat rechts de winter ons een waar genot van den zomer mogelijk maakt. Ja, hoe harder de winter is hoe zoeter de zomer ons zal schijnen.

Deze waarheid geeft den sleuter van het geheim, voor welvarende menschen, om hun voorspoed nooit zoodanig gewend te worden, dat zij er geen genot meer in vinden. Wat moeten ze daarvoor doen? - Ongelukken zoeken? - Neen toch, dat en is niet menschelijk en ook niet noodig; maar ongelukkigen bezoeken, helpen en vertroosten.

Eene schatrijke hertogin van ons land ontvangt wekelijks op haar slot arme menschen die zeere armen of zeere beenen hebben. Met eigen handen onder het toezicht van eenen geneesheer, wascht en verbindt zij hun dikwijls zoo walgelijke wonden. Ongetwijfd doet die mevrouw dat uit christelijke liefde en voor den hemel; doch vast is het ook, dat ze daarvoor reeds op aarde overvloedig beloond wordt. Als wanneer ze van tusschen al die ellende komt, moet hare eigene gezondheid dierbaarder schijnen, haar slot rijker, haar hof en hare wandeldreven aangenamer.

Gij die door ongelukken overvallen zijt, wanhoopt niet. Moeten deze nog een tijd lang aanslepen, zoo zult gij er al min en min gevoelig aan worden en onderwijl allerbest bereid zijn om zelfs in klein geluk groot genot te vinden.

Twee goede middelen bestaan er, om den last van den tegenspoed te verlichten.

Zijn ongeluk vergelijken met dat van menschen die nog meer te lijden hebben, is een eerste middel. Zieken en ongelukkigen bezoeken is aanbevelensweerdig zoowel voor beproefde menschen als voor welvarende.

Het tweede middel is het werk.

Werken is een verzet dat weinig of niet en verveelt, het eenigste dat ik kenne met die hoedanigheid. Wel is waar het ontroert weinig of niet, maar het verschaft eene stille voldoening die een mensch noodig heeft om in zijnen haak te zijn. Die voldoening mag vergeleken worden met deze die men gevoelt bij het inademen van zuivere lucht.

[p. 135]

Dat ook en is geen ontroerend verzet, maar die ervan beroofd is, en is toch niet wel.

Het werk dient eene groote plaats in het leven van den mensch te bekleeden. Gelukkigen en ongelukkigen zullen er veel voordeel uit trekken. Het doet niet alleenlijk ramp en smert vergeten, maar het maakt ook het genot mogelijk, dat de welvarende menschen verwachten van allerhande verstrooiïngen verzet.

In deze bijdrage en heb ik geenszins zoeken te bewijzen dat alleman even gelukkig is op de wereld. Zulks ware ten anderen ondoenlijk. Dit echter heb ik willen duidelijker maken: dat geld en goed niet altijd en niet uitsluitend samengaan met geluk en genot. Zooveel is vast en gewis, dat het gewoonworden wonderwel het groot verschil vereffent tusschen de hoogere en de leegere standen der samenleving. Het draagt meer bij tot de gelijkheid onder de menschen tot de goede, de ware gelijkheid, de gelijkheid van genot als al de wetten van de bewindmannen te zamen.

Uit Moscroen, den 11ⁿ van Bloeimaand 1899.

D.A.S.