Biekorf. Jaargang 9

[p. 328]

De geschiedenis van 's menschen schoeisel

WIJ denken nu een gedacht te hebben gegeven van het schoeisel bij de Joden en de oude Hebreeuwen. Een ander volk dat in de veroude tijden de wet aan de wereld gaf en daarom hier niet en mag vergeten worden, zijn de Roomelingen. Overal, in het Oosten gelijk in het Westen, deden zij hunne machtige hand gevoelen; de volkeren bogen hun hoofd onder hun juk, spraken hunne taal en volgden hen na, in levens- en kleedingswijze. De Grieken, wel is waar, hadden hun in alles voorgegaan, maar met van deze laatste in het bijzonder te handelen, kunnen wij toch niet nieuws zeggen.

De Roomsche schoen sloten overal evenwel, en kwamen ten halfst 't been; van op den wrijf tot boven toe, bevatten zij het been en wierden alvooren toegeregen met rijgkoorden of met linten. Iemand die wel wilde geschoeid zijn, moest schoen dragen die goed spanden.

De oudste Roomelingen droegen schoen van rouw leder, maar met der tijd veranderde dat ook, en het leder wierd gelooid of door de huidevetters gereed gemaakt. Welhaast kwam het geverwd leder op, ja het gebronsd, 't verguld en 't verzilverd, en het ging zoo verre dat de overheden er hun moesten mede moeien om de pracht in te toomen. Deze was zoo verre gekomen dat men, in het verveerdigen van schoen, dunne blaadjes goud dierf bezigen, ja zolen miek van louter goud. De schoemakers hadden de goudsmeden verdrongen, om hen in hunne plaats te stellen. Ook die ambachtslieden en waren de eenigste niet, die te klagen hadden, maar de diamantzetters, tot hunnen grooten spijt, zagen hunne glinsterende kostbare gesteenten tusschen de pekzwarte vingeren van den schoemaker, dia het overleder, ja geheel den schoe ermede versierde. Verkwisting van den eenen, maar ook misbruik van den anderen kant.

De verwijfdheid der zeden bracht meer nieuwigheden in de schoedracht. De mode bracht een slag van grieksche schoen in, die sicyoniae genaamd wierden. Deze waren lichter en fijner als al de voorige. ‘Indien gij mij,’ zegt

[p. 329]

Cicero in zijnen eersten boek des Redenaars, ‘sicyonische schoen gaaft, ik zou mij wel schamen ze te dragen, want zij en zijn maar goed voor het vrouwvolk.’

Binnen in huis droegen de vrouwen het mulleum, een slag van kamerschoe. Perseus, in zijne hekeldichten, doet twee lieden, uit een van Menander's tooneelstukken, te voorschijn komen en toont hoe Davus tot een beleefd vaarwel, een slag krijgt van het mulleum der schoone Chryses. Niet alleen de vrouwen, maar ook hooggeplaatste lieden, droegen het mulleum. Dit was gemaakt van leder, dat eerst door den aluin was getrokken en daarna roodgeverwd. Te dien tijde ook versierden de Roomelingen hunne schoen met halve manen.

‘Waarom,’ vraagt Plutarchus, ‘die wassende manen op de schoen van onze raadsheeren? Zoude men ons daardoor niet willen leeren dat de geesten, eenen keer dat ze onze lichamen verlaten hebben, gaan wonen in streken die hooger als de maan liggen? Aan deze die verblind zijn door de grootheden der wereld, is het geene gedurige vermaning van de vergankelijkheid der aardsche zaken? Die mane immers en is nooit dezelfste, nu vermeerdert ze, dan wederom vermindert ze.’

Een ander slag van schoen waren de cothurni. De hertenjagers van Creta hadden eerst die schoen gedregen, toen Aeschylus die hooge lederen schoen, die ten halfsten 't been met riemen vastgesnoerd wierden, aan de uitvoerders van zijne treurtooneelen gaf.

De Grieken, moet gij weten, speelden hunne tooneelstukken in de opene lucht en voor hunne goden. De tooneelplaats besloeg eene groote ruimte en alles moest van verre kunnen gezien worden. Daarom was het noodzakelijk alles te vergrooten. Het aangezicht wierd met eene groote mom bedekt, waarvan de trekken sterk uitgewrocht waren, zoodanig dat de verst afgelegene aanschouwer de uitdrukking er van kon verstaan. Een vergroot hoofd om niet wanstaltig te schijnen, vroeg dat de overige deelen van het lichaam, ook vermeerderd wierden. Daarom trok men aan armen en handen lange handschoen met armstukken, en wierden de kleederen

[p. 330]

op allerlei wijze opgevuld en verdikt. Daarom ook hadden de schoen der spelers vierdubbele korken zolen, die elk vier vingers dikte hadden. In het begin waren die zolen langwerpig vierkante, maar welhaast kregen zij de gedaante van het platte van den voet. Dit slag van stelteschoen wierd cothurni genaamd, en het treurspel voorbehouden. In de kluchte schoeiden Grieken en Roomelingen den embatetes of den soccus.

De ‘soccus’ was iedereens drag, mannen en vrouwen gingen ermede geschoeid; ook koningen, edelen en rijken droegen de ‘cothurni.’ Soms trokken ook wel vrouwkens van kleine gestalte, om wat grooter te schijnen, deze laatste gereedelijk aan. De koningen van Alba droegen purperen cothurni; Melpomene, de zanggodinne van het treurspel wordt altijd verbeeld met rijke cothurni; en de koningin Cleopatra wordt er mede versierd op een standbeeld dat tot nu toe bewaard is.

Van vele soorten van schoen hebben wij reeds gesproken, maar er waren in dien tijd te Roomen nog wel andere. Alzoo droeg men daar ook schoen met tatsen of nagelen, calceamenta clavata, niet gelijk nu met platte koppen, maar met scherpe punten; ook soldateschoen, ‘crepidae’ genaamd, slag van stampers, die den opkomenden man van verre lieten hooren. De wijsheeren hadden insgelijks de hunne, te weten de ‘baxeae,’ en de postmeesters droegen reeds leerzen of ‘ocreae.’ Zoo eenen man zag Horatius slapen in de sneeuw, en hij sprak hem aan:

Ocreatus in nive dormis.

Boerenschoen zag men ook in de Roomsche gouwen en zij droegen den naam van perones.

Eindelijk, zullen wij nu daar nog de soleae bijvoegen, of de sletsen, die de Roomeling binnen in huis droeg, en die eene enkele zool waren, waarop het onderste van den voet rustte.

Ik geloof dat wij, van al de schoen nu gesproken hebben die de Roomsche schoemaker moest verveerdigen, en waarvan wij den naam nu nog terugvinden bij de oude schrijvers.

[p. 331]

In een naaste schrijven, zullen wij Germanen en Gallen bezoeken, om ook hunne schoen te leeren kennen.

Aug. van Speybrouck