Biekorf. Jaargang 9

Rusten is Roesten.

EEN bejaarde en verstandige man, wiens echtgenoote van eene hertziekte gestorven was, zei mij eens, en hij meende 't: ‘Hadden we 't geweten om op onze hofsteê te blijven, nu leefde mijne vrouwe nog.’

Inderdaad, sedert dat die menschen op hun goed gaan leven waren, wel te verstaan in den buiten, was de gezondheid der vrouw stillekens aan verzwakt en vervallen.

‘Mijne vrouw had veel beweging noodig,’ zei hij, ‘dat stilzittend leven heeft ze als 't ware verlamd.’

Die laatste woorden van den fraaien landbouwer zijn mij diep in het geheugen gebleven; dikwijls heb ik er op nagedacht, en 't dunkt mij hoe langer hoe meer, dat ze op eene levenswet gesteund zijn.

Buitenlieden, dezulke vooral wier ouders en voorouders veel arbeid deden, hebben een lijf geërfd dat wel geschikt en begaafd is om te werken en te zwoegen. De lichamen immers ontwikkelen en groeien, van geslacht tot geslacht, langzamerhand naar de lucht en het voedsel, ja, maar ook naar de werkendheid des menschen.

Neemt eenen arbeider, die van arbeidsvolk afstamt; onttrekt hem aan zijne lichamelijke oefeningen, en steekt hem in het stil en roerloos leven; gij zult hem bijna zooveel kwaad doen als aan den Congolander, dien gij in Belgenland zoudt huisvesten.

Gelooft nochtans niet, dat stedelingen, wier voorouders in stad geboren en woonachtig waren, geene beweging noodig en hebben. Ongetwijfeld dat het stilzittend leven min schade toebrengt aan het gestel van zulke lieden; maar doelmatige lijfsbeweging is hun alleszins voordeelig naar lichaam en naar geest.

[p. 263]

Lichamelijke oefening is, om zoo te zeggen, eene noodwendigheid voor alle menschen. Men kan bijzondere gesteltenissen erven, waardoor men gedeeltelijk aan die noodwendigheid ontsnapt; er gansch aan ontsnappen kan niemand. Die bijna geheel stil wil blijven zitten, en schier alle lijfsbeweging derven, leeft tegen de wetten zijner gewordenschap en zal het, zooals altijd, op aarde nog bekoopen.

Hetgeen de louter biddende kloosterzusters, in 't opzicht der gezondheid, door 's lichaams ongenoegzame roer- en werkendheid verliezen, dat winnen zij ten deele wêer door hun zuinig en regelmatig leven. En nochtans, ware 't eene sterke gezondheid en niet een hooger en heiliger doel dat ze beoogen, dan zou ik hun zeggen: Zusters, werkt wat min met den geest en wat meer met het lichaam; alzoo leeft gij langer. Zulk eene kloostergemeente weet ik, daar bijna al de zusters vroegtijdig sterven.

Eenige maanden geleden, kwam lieutenant De Breuck, die onlangs uit Congoland teruggekeerd was, eene voordracht houden hier ter stede. Weet gij welk het beste middel is om doodelijke ziekten te vermijden in die brandende en blakende luchtstreke van Congoland? Stilzitten in de schaduw der boomen hoor ik u zeggen, en den luiaard spelen. Neen, antwoordt mijnheer De Breuck, het beste middel is werken en bewegen.

Moet men het volk gelooven, dan zijn er veel werklieden die hun zelven doodwerken. Over 't algemeen is dat onwaar. Het meerendeel van die zoogezeid doodgewrochte menschen zouden veel vroeger in 't graf gedaald zijn, hadden zij door werken en bewegen hun week gestel niet versterkt en van allerhande ziekten gevrijwaard.

Natuurlijk moet men met mate werken. De buitensporigheden daarin, evenzoowel als in iets anders, zijn den mensch rampzalig. Die, bij voorbeeld, ten grooten deele de nachtrust door het werk vervangen, doen hun zelven veel kwaad. Doch men mag zeggen, zonder vrees van te missen, dat in 't algemeen genomen, onder bloedverwanten, de werkers langer leven als de stilzitters.

[p. 264]

Hetzelfde ondervindt men bij de dieren: de trekhonden, bij voorbeeld, leven veel langer als de huishonden; het schilt bijna de helft.

Hebt gij nog hooren spreken van Lionnet? Lionnet was, nu een goed honderd jaar geleden, woonachtig te Parijs en, om aan zijn brood te geraken, deed hij het vak van hondenscheerder. Te dien tijde waren de groote mevrouwen van aldaar voor 't minste zot-en-half achter kleene waterhondtjes. Die diertjes kregen lekker eten en wierden bezorgd en bedorven buiten alle mate. Ook wierden zij slekkevet, hielden al min en min van loopen en springen en... vielen langzamerhand aan 't kwijnen. De parijsche mevrouwen kloegen putten in de eerde over den ongelukkigen toestand van hunne geliefkoosde waterhondtjes. Lionnet, die een doorslepend kerel was, wist daar algauw middel toe. Rusten is roesten, dacht hij bij zijn eigen, maar en zei het aan niemand. En wat deed hij? Hij nam die ziekelijke hondjes mede naar zijn huis, sloot ze op zijnen scheerzolder, en gaf hun niets anders als bruin brood en water, en deed ze dagelijks drie of vier uren lang in volle vlucht ringsom den zolder loopen met de zweep op hun hielen. Na weinige dagen waren de lieve diertjes glad genezen, tot groote vreugde der parijsche edelvrouwen. Ondertusschen zweeg Lionnet lijk een graf. Niemand en kende het geheem zijner wonderbare kunst. Zooveel te meer wierd zijn naam seffens vermond en vermaard door geheel de stad. En de slimme hondenscheerder, nu hondendocter ofte hondengeizer geworden, schepte het geld met volle ruifels.

Wel te verstaan, de genezing en was maar kortstondig. De diertjes wierden wederom veel te goed of liever veel te slecht bezorgd, en hervielen in hunne oude kwale.

Die weinig vallen en hervallen zijn onze arbeiders, dezulke ten minste die in geen bedorven lucht verkeeren en genoegzaam voedsel en bekwame rust hebben. In dat geval zijn het meerendeel der aardewerkers. Ook wat prachtige manskerels! De goedendag onzer voorvaderen zou in hunne handen niet zwaarder wegen als een gastok in de handen van het grootste getal der stilzitters. Wordt

[p. 265]

hun zwoegen misschien niet altijd genoeg door hunnen evenmensch betaald, onze rechtveerdige moeder, Gods nature, beloont ze tienvoudig. Uitgelezen spijzen hebben zij niet vandoen om smakelijk te eten: hunne maag zou keien teren! Een deugdelijke en geruste slaap komt dagelijks hunne krachten verkwikken. Bij het zien hunner jeugdige kinderen, stralen hunne oogen van blijden trots, en zij zeggen: Zoo God mijne kinderen gezond laat, dan geraken ze later zonder veel erfgoed toch goed door de wereld; hunne handen zullen, gelijk de mijne, hun brood weerd zijn; gezondheid is beter als geld en goed.

Eene latijnsche spreuk zegt: mens sana in corpore sano. Dat is: een gezonde geest bezielt een gezond lichaam.

Is dat zeggen waar, en ik meen dat het waar is, dan moeten lichamelijke oefeningen den geest zoowel als de gezondheid voordeelig zijn. Veel groote verstanden waren daarvan overtuigd en schikten er hun leven naar. Wij hebben allen in de nieuwsbladen gelezen hoe de hooggeleerde Gladstone geern handwerk deed om zijnen geest uit te rusten en te scherpen. De dikste boomen velde hij met zooveel behendigheid dat ge zoudt gezeid hebben: hij is de beste man van 't vak. Onze beroemde landschepen Malou zaliger was zijn leven lang groote liefhebber en beoefenaar van 't beitelen en 't schaven.

Dat en belette die mannen niet merkweerdige wetten voor te stellen en in de boekenwereld bekend te zijn.

Meer als ooit zijn lichamelijke oefeningen noodig in de groeijaren. Dan vooral zijn scheikundige bindingen en ontbindingen in bloed en geweefsels aan 't worden. Om te volworden zoo 't behoort, hebben ze veel beweging noodig. Het stilzitten bevoordeeligt het ontstaan van onvolmaakte stoffen en benadeeligt het ontdoen van den afval, die een waar vergif is voor het lichaam. Hersenen en zenuwgestel zijn daar vooral gevoelig aan. De geest verstompt; ziekelijke en onredelijke inbeeldingen en begeerten kwellen stilzittende jonge lieden.

Meer als eenig ander volk van Europa zoeken de Engelschen bovengezegde levenswet na te komen. Het spel maakt in Engelland, veel meer als elders, deel uit

[p. 266]

van de opvoeding. Desniettemin is er bij dat volk geleerdheid, vernuftigheid zoowel als bij andere volkeren. Wat handel en nijverheid aangaat, daarin is dat land al de andere verre vooruit.

Wil dat nu zeggen dat wij, Vlamingen, de Engelschen moeten gaan nadoen en onze leerknapen leeren vuisten en voetballen gelijk hunne geburen van over zee? Neen't toch. Een Vlaming en is geen Engelschman. In de vlaamsche leergestichten, ten anderen, hebben de jongens meer en meer oefening voor het lichaam.

Misschien ware er wel middel om die lichaamsoefeningen nog te vermenigvuldigen, zonder eigentlijk den leertijd te verminderen. Nu mogen de leerlingen somtijds een stuk land gaan meten, gaan kruiden lezen en kleene diertjes opzoeken. Dat zou kunnen meer gedaan worden. En liete men eenige knapen hun verstand thoope leggen om eenen spreekdraad of een ander kunstwerktuig te verveerdigen, ware dat tijd verloren? Eene wandeling in den velde, onder 't geleide van eenen behendigen leeraar, kan meer de opmerkzaamheid en het verstand ontwikkelen als acht dagen boekoefening. De uitsluitend verzettende bewegingen, zooals lijfkunsten doen, loopen, zwemmen, schieten, en moet men niet verwaarloozen, alleenlijk zouden alle slag van zulke lijfsbewegingen daar kunnen bijgevoegd worden, die terzelfder tijde nuttige oefeningen zijn voor den geest.

D^r. A.S.

Uit Moscroen, den 29 VII, 1898.