Biekorf. Jaargang 9

Gekke Gooris
(Vervolg van bladz. 127).

XII.

ALS de oude duivel zag, dat hij er niet in en kon gelukken om Gekken Gooris ten onderen te brengen met hulpe van krijgers, vond hij iets anders uit.

Hij ging naar Gekke Gooris'ens, onder de gedaante van eenen heere en met het inzicht van er te handelen, gelijk bij Dikken Doken, te weten met de macht van 't geld.

‘Ik wille u wel doen,’ zei hij, ‘u merkweerdige dingen leeren en mij een huis bouwen in uw land.’

‘'t Is mij al wel,’ zei Gekke Gooris, ‘blijft bij ons.’

's Anderendags 's morgens ging de heere naar de mart met

[p. 139]

veel goudengeld en met een blad papier: ‘Gij leeft hier gelijk de verkens,’ zei hij, ‘ik zal u leeren leven. Bouwt mij een huis naar die grondteekeninge. Ik zal u rijkelijk betalen.’

De Gekken stonden geheel verwonderd, zij en hadden nog nooit geen munte gezien.

Zoo, zij verwisselden hunnen arbeid tegen die blinkende goudstukken. De duivel betaalde rijkelijk zoo den arbeid zoo de koopwaren. ‘Dat lukt beter,’ dacht hij. ‘Ik zal Gekken Gooris wel hebben.’

Maar, als de Gekken elk eenige goudstukken verdiend hadden, gaven zij die aan hunne vrouwen om er halssnoeren van te maken De jonge meisens droegen er in hun haar en de jongens speelden ermeê achter strate. En, als de gekken genoeg zulk speelgoed hadden en wilden ze geen meer aanveerden noch verdienen.

De heer zijn huis en was maar half gemaakt en hij en had maar half graan en vee genoeg. Zoo, hij liet weten dat hij nog werkvolk en graan en vee van doene had en dat hij rijkelijk zou betalen. Maar niemand en wrocht er nog een slag, niemand en bood iets te koope. Nauwelijks was er nu en dan een jongen of een meisen, die nog nen appel of een ei zou gegeven hebben voor een goudstuk twee-drie.

Hij kreeg honger, die schoone heere, en hij ging voedsel koopen. In een hof, bood hij een goudstuk voor een kieken, maar de vrouwe en wilde 't goudstuk niet.

‘'k Hebbe er genoeg zulke,’ zei ze.

Eene andere vrouwe zei: ‘'k en hebbe geen van doene: 'k en hebbe geene kinders om daarmeê te spelen’.

Hij ging bij eenen boer om brood te koopen.

‘'k En moete uw goud niet hebben,’ zei de boer, ‘maar wilt gij eenen boterham, mijn vrouwe zal u een snijden en hem u geven in Gods name.’

Op dat zeggen begon de duivel te schudden en te beven, en hij schoer weg zoo rap als hij maar en kon.

En alzoo en kreeg hij zelfs geen stuk broods. Overal daar hij ging en wilden de lieden geen geld en ze zeiden: ‘Legt hand aan 't werk of aanveerdt uw eten in Gods name.’

Maar de duivel en had niet anders als geld. Werken en wilde hij niet, en in Gods name aanveerden en kost hij niet.

‘Wat kunt ge meer vragen?’ zei hij: ‘Met goud kunt gij koopen wat gij wilt en gij kunt anderen voor u doen arbeiden.’

De Gekken en horkten naar hem niet.

‘Neen-wij,’ zeiden ze, ‘wij en hebben geen geld van doene,’ en dien avond moest de duivel zonder eten naar bedde gaan.

De zake kwam aan Gooris'ens ooren en de Gekken gingen hem raad vragen.

‘Wat zullen wij doen?’ zeiden ze: ‘Een rijke heere, die geerne wel eet en drinkt en schoone gekleed gaat, is bij ons komen

[p. 140]

wonen. Hij en wilt niet werken noch iets aanveerden in Gods name. Overal komt hij voor den dag met goudstukken. Zoo lange wij zijne goudstukken begeerden, gaven wij hem al dat hij vroeg en nu en krijgt hij niets meer. Wat zullen wij doen, opdat hij niet van honger en sterve?’ Zei Gekke Gooris, ‘horkt,’ zei hij: ‘Hij en moet maar gaan bedelen.’

Alzoo kwam de oude duivel ook bij Gooris, met den bedelzak, en hij vroeg een stuk brood aan zijne stomme zuster Stine, die bezig was met het middageten gereed te doen. Met gestadig en altijd te doen te hebben met lui volk, dat kwam om te eten zonder gearbeid te hebben, was zij rap geworden om de lieden te kennen aan hunne handen, zoo dat al die eeltige werkhanden hadden, mochten bijzitten en dat de anderen maar de blevelingen en kregen.

De oude duivel kroop dus ook dievelings aan tafel, maar stomme Stine bezag zijne handen: 't en waren geen werkhanden en hij had bovendien schrikkelijk lange nagels.

Zij begon te knoteren en ze joeg den duivel buiten.

‘En neemt het niet kwalijk,’ zei vrouw Gooris: ‘Stine, mijne zwagerinne, ontzegt de tafel aan al die geene werkhanden en hebben. Wacht een bitje, en gij zult de blevelingen krijgen.’

De oude duivel was daar heel kleene van, en hij zei tegen Gooris:

‘Dat is eene domme wet, dat elk hier met zijne handen moet werken. En werkt een mensch maar met zijne handen alleene? Hoe meent gij dat de verstandige lieden werken?’

‘Hoe kunnen wij, gekken, dat weten,’ antwoordde Gooris: ‘wij en werken maar met onze handen en met ons lijf.’

‘Ja, omdat ge gekken zijt: ik,’ zei de duivel, ‘ik zal u leeren met uw hoofd werken, en gij zult zien dat 't alzoo beter gaat.’

Gekke Gooris stond verbaasd.

‘Nog nieuws!’ zei hij. ‘Ja, 't en is niet zonder reden dat wij gekken heeten!’

En de oude duivel antwoordde:

‘Veel beter is 't met uw hoofd te werken. Gij en geeft mij geen eten omdat ik geene werkhanden en hebbe, en ge 'n weet niet dat men nog sterker met zijn hoofd kan werken; ja 't zijnder die hun hoofd in tween werken.’

‘Ja,’ zei Gooris, ‘zijn hoofd in tween werken! Ik werke dan liever met mijne vuisten als met mijn hoofd.’

‘Als ik u daarvan spreke,’ zei de duivel, ‘'t is dat ik medelijden hebbe met u, gekken; zonder mij, zoudt ge gekken blijven, geheel uw leven lang. Ik werke met mijn hoofd en 'k wille 't u ook leeren.’

Gekke Gooris was overhaald.

‘Ja, leert ons dat,’ zei hij: ‘want ten langen laatsten wordt

[p. 141]

men moê en wij zullen nu, om te veranderen, eens leeren met ons hoofd werken.’

Koning Gooris liet dus afkondigen dat er een geleerd man gekomen was, die al zijn volk ging leeren arbeiden met hun hoofd, en dat elkendeen behoorde daarin onderwezen te worden.

Zoo, in Gooris'ens land stond er een torre en in dien torre stond er een steeger en Gooris deed den wijzen man, langs dien steeger, tot boven op dien torre klimmen, opdat al het volk hem zou kunnen zien.

Maar de duivel, 't is immers zijn ambacht, leerde al de menschen leven zonder werken.

De Gekken en zeiden niets, maar ze bezagen malkaâr en ze gingen weêr elk naar zijne bezigheid.

De oude duivel leeraarde eenen dag lang, van op den torre, en dan nog een, en hij sprak gestadig en geweldig, bij zooverre dat hij nog eens honger kreeg. De Gekken en waren zoo gek niet van hem eten te geven. En alzoo bleef de duivel nog eenen dag lang den leeraar spelen. Het volk kwam horken en kijken en elk ging dan wederom zijnen gang. Gooris vroeg:

‘Enwel,’ heeft de wijze man nu al beginnen met zijn hoofd werken?’

‘Neen-hij, nog niet,’ zeiden ze, ‘maar hij leeraart gestadig.’

De oude duivel hield het nog eenen dag uit, op den torre, maar hij wierd van langs om zwakker, tot dat hij al met eenen keer op zijne beenen begon te wakelen en dat hij met zijn hoofd tegen den wand botste.

‘Komt kijkt,’ zei vrouw Gooris, ‘de wijze man begint met zijn hoofd te werken!’

Gekke Gooris kwam en stond verbaasd.

‘Inderdaad,’ zei hij, als hij den ouden duivel zag den steeger afkomen, met zijn hoofd nederwaards: ‘de wijze man heeft zijn hoofd in tween gewrocht!’

Daar lag de oude duivel nu, en Gekke Gooris ging tot bij hem, om te zien of hij veel werk afgeleid had, maar, al met eenen keer, was hij weg en 't en bleef maar een hol.

XIII.

Gekke Gooris leeft nog. Het volk stroomt naar zijn land toe. Zijne broers zijn ook bij hem en hij onderhoudt ze. Aan ieder die komt en vraagt: ‘Onderhoudt mij’ zoo antwoordt hij. ‘'t Is mij al wel! Wij hebben meer als 't gene wij van doen hebben.’

't En is maar één wet, in dat land, en maar een gebod: aan al die werkhanden hebben zegt de wet: ‘Zit bij!’ en aan al de andere: ‘Eet van de blevelingen!’

Zoo vertelt ievers, in 't Russensch, de zuuratige Heer Loo, grave Tolstoï.

Jooris Beyaert