Biekorf. Jaargang 9

Gekke Gooris

OVER lange jaren was er een rijke boer en die boer had drie zoons: Volkaart de Vechter, hieten ze, Dikke Doken en Gekke Gooris; hij had ook eene dochter, die Stomme-Stine hiet, immers omdat Stine stom was.

Volkaart de Vechter ging den koning dienen; Dikke Doken ging in stad wonen om koopman te worden; Gekke Gooris bleef stillekens thuis, en zijne zuster met hem.

[p. 73]

Volkaart de Vechter klom algauw tot hooge weerdigheid; hij kreeg een landgoed voor bewezen diensten, en hij trouwde met de dochter van eenen edelman. Zijn inkomen was groot, zijn land wijd uitgestrekt en niettemin en had hij nooit geen geld genoeg, want al dat hij vergaarde, zijne vrouwe verkwistte 't zorgvuldiglijk.

Zoo Volkaart ging naar zijnen toeziender of belooper om geld te slaan. De toeziender zei: ‘'t En is geen blinde duit meer in uwe geldla. Wij en hebben noch allaam, noch peerden meer, noch ossen, noch ploegs. Dat moet eerst al van her gekocht worden, en dan zullen wij van geld spreken.’

Als Volkaart dat vlaamsch hoorde, ging hij naar zijn vader toe: ‘Vader,’ zei hij, ‘ge zijt gij rijke. Geeft mij het deel, dat mij toekomt, 'k zal 't gebruiken en weêr mijn land bedrichten.’

‘Gij en hebt niet in gebracht,’ zei vader, ‘waarom zou ik geven? Dat ware Gooris en mijne dochter nadeel doen.’

‘Hij is gek, en zij is stom,’ antwoordde Volkaart; ‘Wat zouden zij met geld doen?

‘'t Mag zijn dat 't wilt, maar, Gooris, 't zal geschieden zoo als gij 't beslist,’ zei vader.

‘'t Is mij al wel,’ zei Gooris. ‘Geeft hem al dat hij vraagt.’

Zoo Volkaart kreeg zijn deel, gebruikte 't over zijn land en diende opnieuw den koning.

Dikke Doken, Volkaarts broeder, koopmanschapte en won veel geld; hij trouwde eene koopmansdochter maar hij kreeg de geldziekte en hij ging ook naar vader toe: ‘Vader’ zei hij: ‘geeft mij mijn deel.’ De oude man en had geen lust om Doken zoo seffens te geven dat hij vroeg.

‘Gij en hebt niets bij gebracht,’ zei hij. ‘Al dat in 't huis is, komt aan Gooris toe, 'k en mag noch hem noch mijne dochter te kort doen.’

‘Wat kan Gooris met geld doen? Hij is zoo gek: hij en zal nooit geen vrouwe krijgen. En Stomme-Stine, de die en steit ook nievers toe. Geeft mij den helft van 't graan, Gooris; 'k en hebbe geen allaam van doene en, van al 't vee ofte 't kweekenoot en wil 'k maar den grauwen hingst. Hij en deugt aleventwel toch niet om in den ploeg te gaan.’

Gooris begon te lachen en, ‘'t is mij al wel,’ zei hij: En Dikke Doken kreeg ook zijn deel. Hij voerde 't graan naar stad en vertrok op zijnen grauwen hingst. Gooris bleef wederom alleene met een oud peerd, hij bedrichtte 't land en hij onderhield vader en moeder.

II.

Maar nu wierd de duivel, de oude vijand, gram, omdat die drie gebroeders zoo wel overeenkwamen, en hij riep drie jonge duivelingen bij hem: ‘Horkt,’ zei hij, ‘daar zijn drie broêrs,

[p. 74]

Volkaart de Vechter, Dikke Doken en Gekke Gooris. Ze zouden moeten kwalijk overeenkomen, maar ze leven in vriendschap... Gekke Gooris heeft mij dat spel verbrod. Gaat en maakt dat ze vijand worden en dat ze malkaar de oogen uit den kop halen... Kunt ge dat?’

Ja, zij zouden 't aangaan, zeiden ze.

‘Hoe zult ge 't aan boord leggen?’

‘Wij zullen ze eerst zoo verre brengen dat ze noch te eten noch te breken en hebben; wij zullen ze alsdan samen doen komen en 't spel zal aan den gang zijn.’

‘'t Is wel. Ik zie dat ge de zake verstaat.

Vertrekt nu, en dat ik geen een van u weêre en zie, vooraleer mij de broers in twist en in tweedracht liggen, anders moet gij 't vel af.’

De duivelingen wipten weêr in hunne helle zompe om de zake te bespreken. Ze 'n streên maar lijvelijk strijên, en elk wilde 't moeilijkste eerst aangaan. Ze trokken eindelinge strootje, en ze zeiden, die eerst gedaan had moest de andere gaan helpen.

Ze zouden ook op gestelden dag vergâren en zien wat er verricht was en wat er nog te doene bleef.

Op den gestelden dag waren de hellewichten bijeen. Het eerste duiveling sprak:

‘Mijn werk is bij Volkaart op goeden weg,’ zei het: ‘morgen komt hij naar zijn vader. Ik hebbe hem zooveel hoogmoed ingeblazen, dat hij aan den koning beloofd heeft baas van geheel de wereld te worden. De koning heeft hem een groot leger gegeven en hij is gaan oorlog voeren tegen den koning van Indenland. Ja maar, ik was er bij, en 's nachts, als de twee legers rechtover malkaar stonden, goot ik water in 't buskruid van Volkaarts' krijgslieden. Daarna vertrok ik naar het leger van den Indischen koning en ik veranderde daar al 't koorn dat ik krijgen kon in krijgsvolk.

Als Volkaarts mannen zagen dat de vijand van alle kanten opkwam, waren ze verschrikt. Ze wilden schieten, maar noch geweren noch groef geschut en gingen af, en de Indische koning kapte Volkaarts leger al in worstenvleesch. Hij wierd zijn goed afgenomen en morgen schieten ze hem voor den kop. 'k Moete hem nu even nog uit het gevang zien te halen en hem naar huis laten gaan. Morgen zal ik gedaan hebben. Zegt, wien moete ik nu helpen.’

Het tweede duiveling sprak:

‘'k Ben ook op goeden weg,’ zei het, ‘en 'k en hebbe geene hulpe van doen. Onthier acht dagen zal Dokens spel gespeeld zijn. Ik hebbe hem wat geest van gierigheid ingegeven, en hij is seffens aan 't koopen gevallen, eerst met zijn eigen geld, dan met geleende penningen. Hij zit zoo vol schulden dat hij moet bezwij-

[p. 75]

ken. Binnen acht dagen is 't valdag; ik hebbe al zijne koopwaren in eerde veranderd; hij en zal geen geld kunnen slaan en naar zijnen vader om hulpe moeten.’

Ze vroegen nu aan 't derde hellewichtje hoe het met zijne zaken stond.

‘Wat zal ik zeggen,’ antwoordde 't: ‘'t en gaat niet! Ik hebbe Gekke Gooris eerst wat duivelsspog in zijnen kom gespogen, om hem de maagzwere te doen krijgen. Daarna versteende ik zijn land, opdat hij 't niet en zou kunnen ploegen. Ja, maar Gooris ploegde al even gelijk! Dan brak ik zijnen ploeg, maar hij ging naar huis en hij herbegon met eenen anderen. Ik kroop dan in de eerde en 'k schoorde mij tegen 't ploegijzer. Maar, 'k en kon het niet uitzien. Hij dwong zijnen ploeg slinks en rechts, tot dat de scharre mijn lijf en mijne handen al ten bloede geploegd hadde. Hij heeft nu bijna al zijn land ommegedaan en 't en blijft maar eene kleene striepe meer over. Komt mij toch helpen, want, als wij Gekken Gooris geen baas en kunnen, is 't al moeite voor niet; immers de andere en zullen nooit geene armoede lijden: Gekke Gooris zal ze onderhouden.’

Volkaart's duiveling beloofde 's anderendags terug te zijn, en zoo gingen ze elk zijnen weg.

III.

Gekke-Gooris had zijn land geploegd, op eene striepe na, en hij ging nu zijn werk voleinden. Zijn mage deed zeer, maar ploegen zoude hij. En hij begon eene nieuwe vore. Maar nauwelijks was hij een schree of twee vooruit of hij zat op eenen wortel. 't Was 't duivelke, dat in de eerde gekropen was en dat den ploeg vasthield.

‘Dat is wonder,’ zei Gooris. ‘'t En waren hier vroeger noch boomen noch wortels, dat ik wete.’

Hij greep in de vore en hij trok al dat hij trekken kon. 't Was een zwart dingen dat meêkwam, 't geleek eenen wortel, maar 't verroerde, hadde men gezeid.

‘Wat! hebt ge dat nog van uw leven gezien! Een levende hellespook! Beziet mij dat vuil dingen!’

En Gooris ging 't duivelingske de hersens in de kele stampen.

‘En doet mij niet dood!’ riep het: ‘'k zal al doen dat ge wilt.’

‘Ja, en wat kunt ge doen?’

‘Al dat ge wilt. Ge 'n moet maar spreken.’

Gooris schartte in zijn haar.

‘Mijn mage doet zeer, kunt ge mij niet helpen?’

‘Ja-ik, gewis.’

‘Nu goed, geneest mij van de maagpijne, stap-aan-steê.’

't Duivelke kroop in de vore, het trok er een wortelken uit, met drie tuiten, en 't gaf het aan Gekken Gooris.

[p. 76]

‘Hier zi',’ zei het, ‘ge 'n moet maar zulk een tuitjen opeten en uwe maagzwere zal genezen zijn.’

Gooris at een tuitje wortel op en hij was genezen.

't Duivelke begon nu van her schoone te spreken.

‘Laat mij nu gaan,’ zei het, ‘ik zal in den grond kruipen en daar nooit meer uitkomen.’

‘'t Is mij al wel,’ zei Gooris, ‘God beware u.’

Maar Gooris en had nog maar effen den name Gods uitgesproken, of het duiveling schopte den grond in en 't en bleef maar een hol meer over.

Gooris stak dan de twee andere tuitjes wortel onder zijne klakke, hij ploegde zijn striepe lands omme en hij keerde naar huis. Als hij thuis kwam spande hij uit, ging in de keuken en vond daar zijnen oudsten broêre, Volkaart den Vechter, aan tafel zitten en zijn vrouwe daarbij. Hij was 't gevang ontloopen en naar vaders gekomen.

Als Volkaart Gooris zag: ‘'k Ben gekomen om bij u te wonen,’ zei hij, ‘onderhoudt mij en mijne vrouwe, tot dat ik ievers eenen toevlucht gevonden hebbe.’

‘'t Is mij al wel,’ zei Gooris, ‘leeft in vrede.’

Maar, als Gooris wilde gaan eten, zoo gerook Volkaart's vrouwe de stalreuke die aan hem hing, en ze zei tegen heuren man:

‘Ik en kan niet eten met een bij mij die naar den stal riekt.’

‘Mijne vrouwe klaagt over eenen slechten geur, “zei Volkaart tegen Gooris:” gij zoudet beter in de voorkamer eten.’

‘'t Is mij al wel,’ antwoordde Gooris, ‘'t donkert en 't wordt tijd dat ik mijn peerd bestelle.’ Zoo hij nam zijnen kant brood en zijnen mantel en hij vertrok.

('t Vervolgt)