Biekorf. Jaargang 9

[p. 65]

[Nummer 5]

Emelghem

DE benamingen Loo en Laar zijn gedenkenissen uit den oortijd van de geschiedenis der Germanen.

De beeknamen vergezelden de Franken toen ze aan 't uitzwermen waren naar de gewesten van het vervallen Roomsch keizerrijk.

De heimnamen vertoonen ons de vestiging en de allereerste ontwikkeling der frankische stammen in onze streek.

_**_*

De naam Emelghem is een levend en kenschetsend overblijfsel uit het frankisch tijdvak der geschiedenis van ons vaderland.

Diergelijke namen, die meest in onze streken gevonden worden en den rijksten schat van oorbeeldige Germaansche eigennamen vertoonen, verzenden ons naar het frankisch tijdvak en de ruwe bepalingen van de wet der Saalfranken gunnen ons een kijkje in 't leven en de beschavinge onzer frankische voorouders.

[p. 66]

Zij maken eene landelijke bevolkinge uit, die in dorpen woont en met den veekweek bezig is.

't Bijzonderste dier is het zwijn, dat het gewoon voedsel verschaft.

De wet spreekt van kudden van meer dan vijftig koppen en voorziet nauwkeurig al de mogelijke dieften van het speenverken, van den beer die aan 't hoofd der kuddc stapt en van het meizwijn dat ter slachtofferande bestemd is.

De kalvers, de koeien, de ossen, de stieren, de schapen, de geiten, de peerden, de hofhonden en de schapershonden staan elk met hunne eigene weerde bekend.

Onder 't vedergedierte worden de gans, de haan, de hen, de aande, de zwane, de duif en de krane vermeld.

Bij de frankische hofsteden staan er biehallen. De valke zit op heuren stok, den jager af te beiden en de temme herten worden gebezigd om 't wild aan te lokken; 't jachtwapen is de boge. Ter vischvangst bestaan er alle slag van netten; de booten liggen ter bewaringe in een kot.

De huizen zijn van hout en stroo gemaakt; ze rusten op vier staken en branden dikwijls af. Men kan steenen door het dak werpen.

De huisvloer is een den. In huis ziet ge bedden, tafels, stoelen, banken, kleederen, keukengerief, de spinrokke, de mooikens der vrouw en de wapens van den man.

Een onderaardsch verblijf, screuna of donk genoemd, is voor de vrouwen bestemd; daar werken de meiden en wonen de dochters.

't Hooi staat in oppers. Stallen, schuren en afdaken, bergen koorn, vee en boerallaam.

Rondom ieders huis is er een boomgaard, waar ooftboomen groeien; eene dichte haag met wissen gebonden, beschermt het boerenhof.

Op de velden wassen koorn, erweten, boonen en rapen; in de weiden grazen koeien met bellen aan en peerden met kluisters aan hunne pooten.

't Koorn wordt in den watermeulen van het dorp gemalen.

_**_*

[p. 67]

Door klankwijziging verzwakt de naam Amo tot Emo en in verkleinende gedaanten loopt hij tot Emko en Emilo over.

Al die naamgedaanten worden in de onschatbare namenboeken van Förstemann en Johan Winkler veroorkond.

Bij de Friesen zijn Amo en Amele, Emo en Emko als voornamen, Ameling, Eminga en Emkema als geslachtsnamen, Ameland en Emingastate als oordnamen in zwang.

De Duitsche weêrsplete van ons frankisch Emelingaheim vinden wij in de sassensche naamgedaante van 't oord Emelshausen in Hessenland, het huis van den Germaan die den naam droeg van Emilo.

Een frankische naamgenoot van den stichter van Emelshausen was de stamvader onzer Emilinga.

_**_*

Hoe zijn de Franken naar onze streken overgevaren?

Uitwijking kunnen wij ons op twee wijzen verbeelden.

Een man met zijn gezin of een aantal huisgezinnen trekken naar een vreemd land om daar hun bestaan te zoeken. Dat zien wij dagelijks gebeuren.

Gansche zwermen verlaten hunne streek om te verlanden en een nieuw gewest te bezetten.

‘In de gouwen van Belgenland die zuiver Germaansch gebleven zijn,’ zegt Leo Vander Kindere, ‘kan de tegenwoordigheid van dichte drommen frankische veroveraars niet geloochend worden.’

't Is in menigvuldige scharen dat de Franken van hun nieuw vaderland bezit genomen hebben.

De heimnamen zijn kenmerkend frankisch: alhoewel die uitgang bij de Sassen, de Friesen, de Allemannen en andere germaansche volkeren ook bekend is, was hij toch vooral en ten overvloede bij de Franken in zwang en mag hij dus als eigenfrankisch aanzien worden.

Het naamdeel Emilinga vertoont eene frankische sibbe, de bewoners eener gemeene marke, en bevestigt ons hetgene de Duitsche geleerden houden staan, dat de Franken in gouwen, honderdschappen en geslachten

[p. 68]

verland zijn en op den nieuwen bodem de zelfste eigene verdeeling van hun stamland bleven bewaren.

_**_*

Twee slag van dorpen hadden in ons land hun ontstaan aan frankische zeden en geplogentheden te danken en hebben eenig spoor in de oorkonden en vooral in de oordnamen nagelaten.

Ge hebt vooreerst de woonoorden, die afhingen van eenen heer, wier mansa of gronden, en casata, of hutten, in verband stonden met het erfgoed en de sala van den heer. Ze wierden meest door de pachters, laten en slaven bewoond en beboerd.

De oordnaam bewaart gewoonlijk de gedachtenis van den stichter, zoo Odilo in Odelheim, Oedelem, en Hrok in Roxem.

Zulke namen zijn meest in andere Dietsche gouwen verneembaar.

Daar bestonden ook vrije dorpen.

In West-Vlanderen bezitten wij een aantal merkweerdige heimnamen, waarin de uitgang, van den naam van een geslacht op -inga is voorafgegaan.

Uit allerhande bijzonderheden in oorkonden verneembaar, uit het gemeen gebruik van bosschen en weiden, uit zekere aanduidingen van de wet der Saalfranken, vermoedt L. Vander Kindere 't bestaan der vrije dorpen.

De benamingen, als Emelingaheim, welke de gedachtenis eener frankische sibbe bewaard hebben, zijn voor ons een bewijs van 't bestaan dier vrije dorpen, door de leden van de sibbe, de deelgenooten van de marke bewoond en beboerd.

Zoo spreken heden nog onze eenvoudige dorpsnamen; zoo openbaren zij ons het verleden dat vol geheimnissen zit.

_**_*

Zullen onze lezers niet glimlachen en al die navorschingen over 't duister en onbekend verleden, als loutere inbeeldingen beschouwen?

Verlangen ze naar een tastbaar bewijs.

[p. 69]

Welnu, die begeerte kan voldoening geschonken worden.

De Franken die te Emelingaheim woonden en zijn niet spoorloos verdwenen.

Voor wie de naam niet spreekt, spreekt de grond. Van alle beschavinge schiet het stof der grafsteden over.

De Franken van Emelghem liggen daar in 't zand begraven met hunne kenmerkende wapens nevens de aschvaten van den Belgo-Roomschen stam, dien zij verdreven en wiens zate zij tot een frankisch, tot een vlaamsch dorp herschiepen.

Dank aan de kundige nasporingen van Vrijheer Karel Gilles de Pelichy, komen hunne grafsteden met onze eigennamen en onze taal bewijzen, dat wij de afstammelingen zijn van het roemweerdig volk der Franken.

J. Claerhout