Biekorf. Jaargang 7

Over Brugsche Boekschildering

DE Brugsche bouw- en schilderkunst is de wijde wereld rond gekend en hare meesters zijn naar weerde geloofd en hooggeschat; maar hoe vele en zijn er niet, ja zelfs geleerde in Vlanderen, die niets of bijna niets en weten van die andere kunstenaars die hier leefden op het einde van de jaren veertien- en in het begin van vijftien honderd, en die door het schrijven, het teekenen en schilderen van gebeden- en getijdenboeken, kunstwerken voortbrachten, die te recht de bewondering van vreemde kunstenaars, in zoo ruime mate, wisten te verwerven. Ten einde die kunstenaars en hun werk, bij ons volk wat beter te doen kennen, zal men hier eenige aanteekeningen laten volgen, die de meening wedergeven van James Weale, in zijnen opstel over David Geerard in The Portfolio.

Boven de prachtige handschriften waarin de boekschilderingen van Geeraard David en zijne vrouwe voortkomen (ziet Biekorf 1896, bl. 97) bestaat er een groot getal zulke merkweerdige stukken met prachtige boekschilderingen (miniatures) en heerlijke randteekeningen (enluminures) die te Brugge verveerdigd wierden, omtrent het begin der 15^e eeuw.

't Is waar, in het geschrifte kan men Spaansche en Italiaansche handen verkennen, en 't is daarom dat er

[p. 359]

vele schrijvers zijn die meenen dat talrijke handschriften uit dien tijd, in Spanjen of in Italiën geschreven en naderhand naar Vlanderen gezonden wierden om alhier door rand- en boekschilders versierd te worden.

Deze bewering strijdt tegen de waarheid.

Het schoon vel waaruit deze boeken verveerdigd wierden is van eigen Vlaamsch maaksel.

Ten anderen, het staat bewezen dat er in Brugge, te dien tijde, Fransche, Noord Italiaansche en Spaansche kunstschrijvers, van beroep, gestadig aan het werken waren om Messe-, getijden- en Uurboeken te verveerdigen. Deze mannen stonden ten dienste van al wie ze wilde betalen, en hun kunstwerk was bestemd om ook in den vreemde zijnen gang te gaan.

Men vond hier ook een groot getal randteekenaars die hun brood verdienden met de beginletters en de versierde randen te schilderen, en tot de boekschilders toe waaronder er eenige kunstschilders waren en ontbraken er niet.

Is het dan noodig te veronderstellen dat die handschriften in den vreemde geschreven wierden; en is het niet redelijker te aanveerden dat zij in Vlanderen, wel is waar somtijds door vreemde kunstenaars die hier bestaan en roem kwamen zoeken, verveerdigd wierden, daar men hier in Brugge al de kunstenaars die aan zulke gewrochten moeten medehelpen te zamen kon aantreffen.

Eenige kunstenaars, van dit vak, die in de jaren 1400 tot 1530 te Brugge de kunste vereerden, en wier naam weerdig is in het geheugen der Vlamingen heerlijk te blijven voortleven, zijn:

1.) Disdier de la Rivière, die geboren wierd te Langres, in het hertogdom van Burgondenland; te Brugge kwam wonen, en er den 8sten in Slachtmaand 1475 het burgerrecht bekwam. Hij wierd in 's heiligen Jans Gilde als randschilder aanveerd in 't jaar 1476, en als meester schilder in 's heiligen Lucas en Elooi's Gilde in Herfstmaand 1506. Hij stierf ten jare 1509.

2.) Adriaan de Raet, bijgenoemd Vrelant, een leerling van den welbekenden boekschilder Willem Vrelant. Hij wierd in 's heiligen Jans Gilde aanveerd in 1475, en tot

[p. 360]

meester schilder in 's heiligen Luca's den 11sten in Koornmaand 1511. Hij stierf in 1534.

3.) Adriaan Fabiaen, zoon van den schilder Jan Fabiaen, wierd meester schilder den 17sten in Hooimaand 1519, als randschilder wierd hij in 1536 in 's heiligen Jans Gilde aangenomen, en hij stierf in Wintermaand 1545. Zijne vrouw oefende het randschilderen uit en wierd als dusdanig in de Gilde aanveerd in 1533.

4.) Willem Wallinc, zoon van den schilder Michiel Wallinc die in 1506 als meester schilder, in 1527 als boekschilder in 's heiligen Jans Gilde werd aanveerd. Hij stierf in Lentemaand in 't jaar 1553.

5.) Fabiaen de Manière, die den 23sten in Koornmaand 1500 meester schilder wierd uitgeroepen, ten jare 1519 in 's heiligen Jans Gilde als boekschilder wierd aanveerd en stierf in 't jaar 1556.

6.) Simon Bynnynck of Benninc, zoon van Alexander en Katheline van der Goes, die geboren wierd te Antwerpen, en rand- en boekschilder was. In de jaren 1508, 1512 en 1516 kwam hij Brugge, van tijd tot tijd, bezoeken. Hij vestigde aldaar zijne woonstede in 1518, en verwierf er burgerrecht in 1519. Frans van Holland, in zijnen opstel over boekschilders, spreekt over hem als volgt (Les Arts en Portugal, bl. 55): ‘Meester Simon was onder al de Vlamingen de liefelijkste verwlegger, en had de knepe om boomen en 't verschiet te schilderen beter als gelijk wien.’

Guicciardiny en Vasari geven hem ook op onder de boekschilders die in de eerste helft der 16^e eeuwe leefden. Hij stierf in 1561.

De eenige gewrochten die men stellig weet dat ze van hem komen zijn: ten eerste, eene boekschilderinge die de kruisiging voorstelt in eenen messeboek die in de oorkonden van Diksmude berustende is, en door onzen kunstenaar in 1530 geschilderd wierd; ten tweede, de geslachtboom van het koninklijk huis van Portugaal, waarvan er elf bladen in 't Britisch Museum (Hs. 12531) bewaard gebleven zijn. Dit kunstgewrocht wierd begonnen in 1530, op bevel van Jongvorst Don Fernando, maar het bleef onvoltooid bij de dood van den vorst in 1534.

[p. 361]

Deze mannen zijn de scheppers van de schoonste boekschilderingen die te Brugge tusschen 1500 en 1530 verveerdigd wierden. Maar daar tot nu toe nog geen een gewrocht en is, waarvan men met zekerheid den schilder kent, buiten deze van David, zijne vrouwe en van Simon Bennynck, zal men genoodzaakt zijn op verder bescheid te wachten, tot dat de geleerden er in gelukken, nieuwe oorkonden te ontgraven.

('t Slot volgt).

C. Delaere