Biekorf. Jaargang 7

De aloude bevolking van Westvlanderen
De Vóórromeinsche Teutonen

DE vóórgeschiedenis dezer volkeren omvat twee tijdstippen: het eerste begint met de verovering van het Noorden van belgisch Galliën door de Germanen, en eindigt met den uitwijkingstocht der Kimbers en der Teutonen, 112 jaar vóór Christus; het tweede tijdstip strekt tot den eersten gallischen veldtocht van Julius-Caesar, 58 jaar vóór onze tijdrekening.

Elk tijdstip zal, in eene afzonderlijke bijdrage, besproken worden.

*^**

De herhaalde krijgstochten die, na eenen tzeventigjarigen strijd, eindigden met de volkomene overweldiging der noordsche landstreken van belgisch Galliën, wierden beraamd en uitgevoerd door de zoogenoemde Heermannen.

Wat mag het woord Heermannen beteekenen? Caesar leert het ons (vi, 23):

‘Toen een der edelingen “- zoo schrijft hij -” in de volksvergadering gezeid heeft, hertog (ducem) te willen zijn, en dezen oproept die hem willen volgen, dan staan allen recht, die èn man èn ontwerp goedkeuren, en zij beloven hunne medewerking onder de toejuichingen der volksmenigte. Alwie niet mede en gaat, wordt als weglooper en verrader aanzien, en 'n zal in niets meer betrouwd worden.’

In deze aanhaling is er sprake van den hertog, van de heermannen en van den oproep tot den krijgstocht: den heerban.

[p. 232]

Het heer was samengesteld uit vrijwillig bijtredende weers - vrije, voljarige Teutonen - die in de volksvergadering (gauding, concilium, mallum, malbergium, placitum) aanwezig waren. Onder de heermannen waren te onderscheiden de leden van 's hertogs lijfwacht (comites, lenden, gezellen) die, na de overwinning, de voornaamste bedieningen rond den opperheer (maarschalk, seneschalk, enz.) uitoefenden; ofwel tot markgraven en andere landoversten vervoorderd wierden. De eenvoudige heermannen wierden, in de latere tijden, de vrijeigenaars onzer landstreken. - Het woord weer, wär, war staat in betrekking met het Latijn vir, het Sanskrit viras, het Krim-gothisch fers, het Grieksch heros, het Keltisch bar; van daar de middeleeuwsche woorden: varo, faro, baro, barus, baron. Voortijds in Galliën sprak de eenvoudigste echtgenoote van ‘son baron,’ zooals hedendaags, te lande, de vrouw gewaagt van ‘haren boer.’

Nog heden vertellen de ouderlingen hoe, tijdens den val van Napoleon den eersten, onze landgenooten beefden bij het naderen der Kozakken, der zoogenoemde ‘Doodshoofden,’ en der andere invallende vreemdelingen. Zóó weerklonk ook voortijds in Galliën de gevreesde naam der over-rhijnsche Heermannen. Sedert eeuwen was deze benaming bij de Teutonen gebruikt; voorzeker en was zij bij de naburige volkeren niet onbekend; maar het is ten gevolge der herhaalde invallen in onze landen, twee eeuwen vóór onze tijdrekening, dat zij volop in zwang is gekomen.

Het blijkt uit de schriften van Caesar, dat de Heermannen in den beginne, tot krijgsoefening, ja tot tijdverdrijf, strooptochten ondernamen bij de vreemde volkeren, bij de andere hoofdstammen, soms ook bij hunne eigene stamgenooten; later, aangelokt door giften en beloften, wierden zij veelal de bondgenooten der strijdvoerende Gallen.

Eens dat de Teutonen de vruchtbaarheid en de andere liefelijke hoedanigheden van Galliën hadden leeren kennen, zochten zij, in stede van naar hun vaderland terug te keeren, op dien aantrekkelijken bodem hun

[p. 233]

verblijf te vestigen. Deze uitwijkingen wierden, zoo men weet, door Caesar onderbroken.

De geschiedenis bewaarde ons het oudste schrift, daar de naam der Heermannen in opgenomen staat. De vermelde gebeurtenis geschiedde in het land van Milanen, ten jaren 531 van Hoornen of 222 jaar vóór Christus, dus iets meer als twintig jaar vóór de eerste invallen der Teutonen in onze landen. De hier bedoelde Marcellus was de beroemde tegenstrever van Annibal.

M. CLAVDIVS. M.F.M.N. MARCELLVS, AN. DXXXI. COS. DE. GALLEIS. INSVBRIBVS. ET. GERMAN. K. MART. ISQVE SPOLIA. OPIMA. RETTVLIT. DVCE. HOSTIVM. VIRDVMARO. AD. CLASTIDIVM. INTERFECTO.

Dit beteekent:

Marcus Claudius, Marcus' zoon, Marcus' kleenzoon, (gezeid) Marcellus, ten jare 531 consul, heeft over de Gallen-Insuberen en de Germanen gezegepraald den lsten van Maarte. Hij heeft ook 's veldheers wapenrusting afgenomen, na den aanleider der vijanden Virdumarus bij Clastidium gedood te hebben.

Iedereen zal bemerken dat, terwijl de woorden Galleis Insubribus verbogen worden, het woord German 1^o met eene G, 2^o zonder latijnschen of germaanschen uitgang geschreven staat.

Waarom eene G in stede van H?

Omdat de sterke H, beginletter van Heermannen, in het Latijn ontbreekt. Veelal in het Fransch, gewonelijk in het Spaansch, is de ingaande H stom; in het Italiaansch is de H van het begin der woorden òf afgesleten: in Umberto, bij voorbeeld; òf niet uigesproken: ho, hai, ha, hanno. In het Latijn geschiedde het ook; zelfs de hoogere taalkunde leert ons, dat de indo-europeesche woorden die in 't Grieksch met de sterke H (esprit rude) uitgebracht worden, in 't Latijn gewonelijk bij middel van een ander letterteeken geschreven staan: hepta zeven, hals zout, hekuros schoonvader, hezomai ik zit, hule woud, enz. komen in 't Latijn voor als septem, sal, socer, sedeo, sylva.

[p. 234]

Welnu, om de aanwezige moeilijkheid te ontwijken, vervingen de oude Romeinen door G de ingaande H, die hun ontbrak.

Waarom wordt German geschreven zonder uitgang?

Zonder latijnschen uitgang: omdat het woord in de latijnsche tale nog geen burgerrecht en had verworven; het was weinig gebruikt, bij velen nog onbekend.

Zonder teutoonschen uitgang: omdat de noodige letterteekens insgelijks ontbraken, want het Latijn en bezit noch de stomme E, noch de geneuzelde N; het werkwoord convenire, bij voorbeeld, wierd uitgesproken conne-véniré, met den stemdruk (accent) op de i.

Het woord German moest in 't Oud-Latijn omtrent uitgesproken worden als Heermanne (met sterke H en en afgebeten slot-N), zooals het nog hedendaags door vele Germanen zou uitgebracht worden.

*^**

Hoe stond het te dien tijde met de overrhijnsche volkeren?

Vroeger, zoo men weet, waren de zuidersche Kimbers in Galliën gevallen, terwijl de midlandsche en de noordsche Kimbers langs den Rhijn en de Noordzee, ja, tot op de westkust van het kimbersch Schiereiland gevestigd bleven; intusschen waren de Istaevones - wij zullen voortaan zeggen Istaevonen - tot aan den Rhijn gedrongen.

‘Ten zuiden der Istaevonen, ook langst den Rhijn, woonden er Kelto-Kimberen, waaronder de vaderen der Helvetiers.

Ten noorden der Istaevonen, tusschen de Kimberen van westen en de Elve van oosten, bleven er verscheide teutoonsche - vooral ingaevonische - volkeren te onderscheiden:

1.	Nabij de midlandsche Kimbers woonden de eburoonsche en de morinische bondgenooten, - waarover onmiddellijk zal gehandeld worden.
2.	Meer noordwaarts trof men de zoogenoemde ‘Teutoonen,’ die wat later de uitwijkende Kimbers zouden vergezellen.

[p. 235]

3.	Op den slinkeren oever der Elve waren de Friesen gevestigd, benevens - ten zuiden - de Ambivariten en de Menapiers.
	(Op den rechteren oever der Elve en verder oostwaarts langs de zee, verbleven de volksstammen der Chauken).
4.	Eene verdere volkenlage, insgelijks benoorden de Istaevonen, bestond uit den machtigen volkstam der Ubiers.
5.	Tusschen deze laatsten en de Elve waren de Hermionen ingedrongen.

Kortom, tusschen den Rhijn van westen en de Elve van oosten, gaande van het zuiden naar het noorden, ontmoette men:

Eerste volkenlage: a/ Helvetiers en andere Kelto-Kimberen, b/ Istaevonen (de vaderen der Nerviers), c/ de Midlandsche Kimbers, d/ de Zeekimbers.

Tweede volkenlage: a/ Kelto-Kimberen, b/ Istaevonen (de vaderen der Treviren), c/ Ingaevonen (Eburoonsche en Morinische bondgenooten), d/ de uitwijkende ‘Teutonen,’ e/ de Friesen met de Ambivariten en de Menapiers (Ingaevonen).

Derde volkenlage: a/ Kelto-Kimbers, b/ Istaevonen c/ de Ubiers (Ingaevonen).

Vierde volkenlage: ingedrongene Hermionen.

De volkeren die over de Elve woonden zullen in onze eerstvolgende bijdrage besproken worden.

('t Vervolgt)

D^r. J. Blancke