Biekorf. Jaargang 7

[p. 191]

Mingelmaren
Matroos

DIT woord werd in de 17^e eeuw aan 't fransch matelot ontleend. Doch van waar matelot? Stoett verwerpt al de voorgestelde uitleggingen. Hij bespreekt inzonder die van Brugge (matroos zou Noorsch mötunautr, matunautr zijn) en die van Diez (matroos is latijn mattarius). Doch in een opzicht heeft laatstgenoemde gelijk, namentlijk dat wij in matelot eene afleidinge moeten zien van 't Latijnsch matta.

De middennederlandsche gedaante mattennoet is eene samenstelling van matte + genoot dus: ‘mattegenoot’ is iemand die met een ander zijne matte, dat is eigentlijk zijn ‘bed’ later zijne ‘kooi, deelt’. Met dit middennederlandsch mattennoet komen in vorm en beteekenis 't fransch matenot en matelot volmaakt overeen. Het nederlandsch woord is uit de 16^e eeuw, uit denzelfden tijd ook matelot (matenot).

De Fransche die hebben het waarschijnlijk van de onze overgenomen zooals zij, bij het handelsverkeer in dien tijd, andere benamingen betreffende de scheepsvaart overnamen (louvoyer, pilote, beaupré enz.). Onze mattenoot dat een gewone benaminge moet geweest zijn, is verloren gegaan, doch later in den verfranschten vorm matroos in de 17^e eeuw op nieuw overgenomen.

Naar Leuvensche Bijdragen, 1^e jaargang, 1^e afl., bl. 86.

TEN jare 1578, op den 31sten Meimaand waren er te Romen eenige O werklieden bezig met zand of puzzolana op te delven langs den weg Salaria. Al delven deden zij al met eens een gewel^f invallen en bemerkten daaronder alle slag van schilderingen, opschriften en beeldhouwwerk, verder zagen zij luchtgaten en nauwe gangen die uitkwamen op breedere kamers. Zij hadden eigentlijk een onderaardsch kerkhof of Catacombe ontdekt, die toegewijd was aan den H. Alexander. De geleerden die ten tijde te Romen waren en die meenden dat er maar drie Catacomben meer en bestonden, kwamen welhaast nieuwsgierig dit nieuw kerkhof onderzoeken en onder de geheel eersten kwam een E.V. preekheer Ciacconio, met zijnen vriend Philip de Winghe, een jonge edelman uit Vlaanderen. Die vlaming met zijnen gezel zijn de eerste geweest die hen sedert vele eeuwen bezig gehouden hebben met opsporen en ontdekken der schilderingen, teekeningen en beeldhouwwerk der Catacomben. Ongelukkiglijk is Philips de Winghe jong gestorven, ten jare 1592, vooraleer hij iets hadde kunnen doen drukken. Men en wist zelfs sedert lange niet meer wat er geworden was van zijne menigvuldige

[p. 192]

teekeningen die eerstwaards berustende waren bij zijnen broeder te Doornijk. Onlangs heeft men er een deel van weder gevonden in een handschrift van Claude Ménétrier, en dat handschrift was laatst in bezit van den beroemden ridder de Rossi, oudheidskundige te Romen. Na de dood van Ph. De Winghe is er een andere vlaming Jan L'Heureux, gekend onder den name van Macarius, die het werk van zijnen stamgenoot voortgezet heeft. Hij bereidde over de catacomben een groot werk dat hij nooit zelve en heeft kunnen uitgeven en dat over eenige jaren uitgegeven wierd door E.V. Garrucci.

(Uit ‘Les Catacombes de Rome, par H. de l'Epinois, page 25. Gedrukt bij A. Vromants, Brussel, 1896.

DE vieren van Sint Jan, Sinte Pietersavond, Sinte Maartens en den eersten zondag van den Vasten zijn overblijfsels van de brandoffers waarmede onze heidensche voormenschen den evennachttijd van de lente en den herfst en de zomerzonne wende plachten te vieren.

Te Dranoutre is borellezondag nog in zwang, zooals hij in DeBo beschreven staat.

Te Denderwindeke legt men heden nog groote vieren aan op de eene of de andere hoogte. Dit heet men walmen branden.

In 't Walenland was dit gebruik op denzelfden eersten zondag van den vasten, nog overal onderhouden omtrent 1850.

Deze vieren, fouwâs, wierden op de hoogten ontstoken.

Die overoude geplogentheid en is nog niet overal uitgestorven.

Te Grand-Halleux zet men eene lange stake, makral, tooverheks genoemd, te midden het vier.

Te Morlanwelz werpt men eenen strooien man te midden de laaiende vlammen.

Te Ensival krijgt men nadien zooveel paascheiers als dat men vieren gezien heeft.

J. Cl.

IN de 14^e eeuw waren er in Kent talrijke minstreelen of vinders die de gastvrije burchten van den edeldom afliepen.

't En zijn echter maar twee Kentische heldensagen van die tijden bewaard en namentlijk een gedicht over den Zegepraal der vlaamsche Bondgenooten bij Kortrijk, ten jare 1302.

Wie doet dat gedicht eens kennen in Biekorf?

J. Cl.