Biekorf. Jaargang 7

Meunikenreede

EEN laatste woord, en dat van de openbare gebouwen van Meunikenreede te weten:

Het Poort-, Schepen- of Stedehuys, het Vleeschhuys, de vyf Gods Hameren en het Gasthuys, de Vischmarkt en den Waterpit.

Het stadhuis stond op den hoek der Kerk- en Hoogstraten, als blijkt uit het XIV^e begin van den ommelooper der kerkwatering van Oostkerke.

‘N^o 19 (xiv). De selve aen de noordzyde van den haecke strekkende van de hoogstraete totten haecke mette noordzyde aen de kercke straete, en is de plaetse metten stadhuyse daerop staende.’

De stadsrekeningen spreken ons eerst van dit gebouw in 1393-94.

[p. 133]

‘Item betaelt Jan Romboude, houtbrekere te Brucghe, van achterstellen die men tachter bleef van houte dat ghebesicht was an den poorthuus int viij jaer binnen Pieter Plumus burchmeesterscepe......’

In dien tijd wierd het bijkans, om niet te zeggen geheel en gansch, vernieuwd. In het zelfste jaar wierd de schelle vermaakt, die diende om de markt aan te kondigen en de poorters bijeen te roepen.

‘Betaelt van der scelle te Brucghe te voerne ende weder te haelne, - van der scelle te doen bindene, - van een steen twee pannen in te lecghen daer der portclocke in hangt, - van een leder daer de clepel an der stedeclocke in hanghet, en van den vleil, die in de vors, clocke es en van eene line om mede te ludene.’

De stadskiste, daar de voorrechten en belangrijke oorkonden in lagen, wierd verzekerd.

‘Betaelt van een slote te maken aen der poortscrine.’

In 1394-95. ‘Andere costen van temeragien, maetselerien, en van stoffen gebruukt......’

In 1397-98. ‘Betaelt den baliu, van houte daer of den stegher gemaect es an 't stedenhuus, - van stegherbalken en van trappen te zaghen, - van naghels die ghebesicht zyn an de stedenhuus, dit jaer, omme de zolders te luckene, de zydweeghe, de deuren, banken, vierscare en den steger van den huus, - van een ysere daer de stegerdeure mede luukt, een cramme ende een haec daer t'yser in valt, - van drie sloten ende ringhe ande stedehuus, - twee paar ganghen, daer an ghehangen zyn de middeldeuren,’

In 1404-1405 vermaakte men nog altijd het strooiendak van het stadhuis, als Brugge reeds sedert 1331 twee ‘teghelhoven’ in 't gebuurte in volle werking had, te weten te Ramscapelle.

‘Betaelt van iij^c gleyen scoven, daer de stedehuus mede ghedect gheweest was, - van teen en roeden - betaelt Pieter Yden, den strodecker, van vier dagen dat hi deckede de stedehuus.’

In 1462 wierd het stadhuis van Meunikenreede door den brand vernield en toen wierd er aan gedacht om het met ‘teghelen’ te dekken.

‘1462. Up den xxiⁿ dach van meije ware beide burchmeesters te Brugge tot meester Pauwels van Over t' Feit, bailiu van Brugghe, ende ghaven hem te kennen en baden hem te vercopen

[p. 134]

steenen vander steden huus, 't welc tanderen tijde verbernt heeft en gaf ons consent......’

‘1463. Betaelt Jan Willebroot, dat hi der stede huus deckede met sine medeplegers, ende van latten, calcke ende teghelen die hi ghelevert heeft, daer de stedehuus mede ghedect es over al, alst blyct by quittancie van hem de somme van xix lb. xviij s.p.’

‘Betaelt eenen houtbreker, die men heet Anthonis Boornaert, ter Sluus, van twee goten xxxvj voet lanc, coste vij enghelsche de voet, als 't blyct by quittancie.’

In den brand van 't stadhuis moest alles vernield zijn, want tot de strafsteenen toe, die door de kwaadwillige vrouwen tot uitboeting rond de stede gedregen wierden, waren verdwenen.

‘Betaelt van twee steenen die hanghen voor de stedenhuus metten ketene die daer aen vast es. xxxvi s.p.

Die over een veertigtal jaren Damme bezocht hebben, moeten herinneren dat er ook twee groote steenen voor het stadhuis hingen en dat men te dien tijde op honderd verschillige wijzen er van vertelde. De straf was afgeschaft en met de straf was het vergeten waar toe die steenen gediend hadden. Het oude strafwetboek in Vlanderen, uitgegeven door Cannaert, spreekt er nochtans op de duidelijkste wijze van: blz. 166.

‘Wat wive die een ander wyf slage...... si moest geketende steenen dragen......’

Voorts in de Audenaarsche Mengelingen lezen wij: I. 246:

‘Woube ende Griele, van quader becke, elcken een jaar ofte den steen te draghen......’

De heer Gilliodts, in zijnen ‘Inventaire des archives’ toont ons hoe die straf te Brugge ook bestond: vi. 344 (1490).

‘Dat gheene vrauwen of meyssins van wilde ende onreyne levene, by avonde achter strate te ghane...vp...den steene te draghene’.

Ibid. 342. ‘Dat de voorseide Margriete, ter causen voorscreven, den steen gheordonneirt ende ghecostumeirt dragen zoude, in exemplen van andren, van den Burch tote......’

Er kwam ook op het stadhuis een nieuwe klokke. - Zoude het nu geen schelle meer zijn?

[p. 135]

‘Betaelt vander clocke upter stedenhuus te hanghen’. - ‘Van de zagers die de cassinen hebben gezaagd’. - enz. enz.

In het jaar 1565 stond de stad Meunikenreede nog eenen keer zonder stadhuis, maar het was nu de wind, die 't ‘onder de voeten’ gedaan hadde.

‘Betaelt V^a Jan Simoens, van dat die van den collegie haer huys gebruyct hebben om heurlyder justitie ende vergadering dyt voorleden jaer inne te doen, myts dat het stedenhuus onder de voeten ghewaeyt es......’ (1466).

Eindelijk in 1497-98 wierd het stadhuis voor de laatste maal herbouwd.

- Cope van oud hout, dat van den stedehuus gebroken was. - Betaelt den maetsenaere, die de stede huus ghenomen heeft te matsen in taswerc. - Betaelt de temmerman dye dit voors. huus ghenomen heeft te temmeren in taswerc, enz.’

Van nu af begint Meunikenreede zeere te verminderen, en, in min als honderd jaar, is het op een niet gekomen. In 1557 belast de stad meester Philips van Belle

‘Aen de camer van Brugge... te vertoghene de groote armoede ende scamelheyt van der stede.... hemlieden biddende om assystencie ende heurlieder goet avis.’

‘Betaelt Gillis Verdonck, burchmeestere ende Jacob Biels, van gheweest te hebben den 11 in wedumaent, van te consulteerne of de college wel ghefondeert zouden wesen dat zy requeste stellen zouden an die van Brugge, huerlieder hooft, hemlieden supplyeren dat zy de voornoemde stede zouden willen adresseeren an des sconincs majesteet, dat hem believe zoude die vander steede te ontslaene van eenighe wet ofte justitie te admistreerene ende meest al leven up de almoesen van den goeden lieden ende dichs van Oostkerke, maer dat zy te kerke zouden staen voor die van Damme ofte Houcke, aldaer sconinx majesteit believen zouden.’

In 1594 en had Meunikenreede geen stadhuis meer noodig: door bevel van Philips II wierd het vereenigd met Houcke en Damme, om maar eene wet te samen te bezitten vertegenwoordigd door eenen baliu, eenen burgmeester en zes schepenen, alsook door eenen geldmeester en eenen stedelijken schrijver. Een van die schepenen moest inwoner zijn van Houcke, een ander van Meunikenreede, de overigen van Damme.

De rekeningen bewijzen ons ook het bestaan van het Vleeschhuis’. 1407-1408.

[p. 136]

‘Ontfanghen van Coppin Datien, van ene camere die hi gehouden heeft dit jaer in het vleeschhuus.’

1408-9. Ontfanghen van Coppin, van ene stalle twelcke hi heeft in het vleeschuus.

1421-22. Ontfanghen van Clais uten Steenhuse, ome dieswille dat hi heeft een stal int vleeschhuus.

Ontfanghen van Jan de vleeschhauwere, omme dieswille dat hi heeft een stal int vleeschhuus.

Ontfanghen Quintin Budde, omme dieswille dat hi heeft een stal int vleeschhuus.’

Het Gasthuys stond, volgens den Paelbouck van Meunikenreede, in het II^e Begin, art. 14.

‘Metten noortwestzijde aen de Hooghstrate en aen voornoomde strate (een verdonkerde calsijde straet.)’

‘IV^e Begin, art. 41. 't Gasthuis van Munckereede ant' noordsyde daeraen, tusschen den Meulenwegh ende den dyck.’

In den zelfsten Paelboek vinden wy waer de vyf Gods Cameren waren.

‘VIII. 77. De aermen van Oostkercke in 't selve stuck (in den houck van beide straten) mette oostz^e aen de Roo straete, strekkende metten suythende ant visschers straetje, ende verhaekt opt suythende westwaerts, in den noortwesthouck besloten, daer de vyf Gods cameren staen, strekkende met den noordhende an de kerkstrate.’

Eene visschersstad zonder vischmarkt dat ware geheel en gansch ongehoord; nochtans en hebben wij maar één bewijs van 't bestaan dier openbare plaats gevonden, en wel in de stadsrekening van 1431-32.

‘Ontfaen van der calceide en van der vischmaert, de welke dit jaer gepacht heeft Jan Broghe.’

Dweers door de stad was er een waterloop, het is zeker daarvan dat kannunik Tanghe gewag maakt wanneer hij het ‘plakkaet’ aanhaalt van den jare 1266, verleend door gravin Margareta aan de Dammenaars en waarbij het verboden was aan die van Meunikenreede eene bevaarbare vaart door hunne stad te bezitten. Ten dien gevolge, zegt de geleerde schrijver, beloofden de Meunikreedenaars hunne wateringen zoo nauw te maken dat er niet een schipken, hoe kleen ook, daarop zou kunnen varen naar den zeeboezem. Dit was zeker

[p. 137]

het ‘waterschip’ waarvan sprake is in den ligger van 1764, beschrijvende de eigendommen van prins de Croy:

‘Grondt van oude tijden, daer het waterschip in light an zuythende deselve stadts, grondt daer het huys op stondt, an de noortzyde strekkende metten oosthende ande hoogstrate ende met de westhende ande roo straete, ende verhaekt ande noordzyde by twesthende noortwaert in, langhs de roo straete tot aen de kerke straete, die van der hoogstraete naer Oostkerke loopt, blyckende by den cheinsbrief, in daten van viii 7ber 1482.’

De stadsrekening van Meunikenreede over de jaren 1403-4, maakt ook gewag van het ‘waterschip.’

‘Betaelt Lowis de Smet ende Poppe f^s Gillis...... ome der stede waterscip scoen te maken.’

Drinkbaar water wierd aan de stadsbewoners verschaft door den ‘Stede drincpit ofte tunnepitte.’

‘1401-2. Betaelt Piet Hughemans, van den tunnepitte te hooghene, verderike ende te calcidene.

1410-11. Den leveraers, van den stede drincpit scone te maken.

1434-35. Betaelt van vive brackoenen⁽¹⁾ daer men de stede pit maken sal iij lb. p.

Betaelt van dacheuren, den vors, pit te delvene en te onthaerdene vi. s.p. daechs.’

_**_*

Ziet dus hoe de oude oorkonden ons een gedacht van het verdwenen steedtje weergeven, hoe ze het ons nog kunnen toonen, met zijne openbare plaatsen en straten, met zijne kerkelijke en burgerlijke gebouwen. Eene lichtteekeningen zou 't ons niet beter voor oogen brengen, het oude stadhuis met zijn strooien dak, het vleeschhuis met zijne kameren en stallen, het gasthuis voor de vreemde lieden, en de vijf Gods kameren voor oude en zieke stadsbewoners, ja tot de casteelen toe van Lembeke en Oostkerke, en daar in de verte de hooge plompe toren van de parochiekerk, dat godgewijde gebouw, dat den

(1) Gailliard, Glossaire. V^o Braccoen. Dit woord schijnt soms te beteekenen balk, dik stuk hout. Rek. Damme. 1421. ‘Middehouten geheeten groote brancoenen.’

[p. 138]

Meunikreedenaars zoo dierbaar was en wiens heiligdommen zij zoo dikwijls in tijden van onruste en oorlog in veiligheid droegen binnen de vestingen van de wel versterkte stad Damme. Alzoo in 1400-1401, wanneer er wederom ruste was, blij en welgemoed droegen zij dien schat weêr naar Oostkerke:

‘Op den xxiij dach in pietmaend, so waren wi gemoeit omme Heiligdom van Sint Guthago ende andre heiligdommen, twelke gehaelt was ten Dam met processien, bi her Jan Ondanc den dekin van Kerstenede ende andere personen, dien omme ghesendt ende ghebracht te Oostkerke. Waren ten coste by der wet van den Dame ende Monekereede. Ghepresenteert den voorseiden heeren boven iiij cannen wijns.’

Het wezentlijke Meunikenreede, staat ons daar nu als voor de oogen, en toch was 't misschien aangenamer al droomende die verre en langvoorledene eeuwen te doorpeilen en de prachtige en schoone zeestad ingebeeld te ontwaren!

Aug. van Speybrouck