Biekorf. Jaargang 6

[p. 321]

[Nummer 21]

Oude Gebruiken

ALS er te lande iemand om sterven ligt, en als de omstaanders geware worden dat hij allichte zijnen geest zal geven: ‘'t Is gang!’ zeggen ze, en ze vluchten den toebak, en al de eetwaren, uit het huis, opdat ze nieten zouden bereeuwen: trouwens, bereeuwde toebak en veust niet en bereeuwd graan en komt niet uit.

Men prijst het ook niet andere eetware te laten bereeuwen, omdat ze daardoor vermindert van weerde en op rijsche loopt van te bederven.

Als de sterveling den ademe, of den âme uit is: ‘Menschen, hij is overleden’, zegt deze die hem bijgestaan heeft: ‘God verleene zijn ziele de eeuwige ruste!’ En men loopt om den barbier, den scheerder, die alles uit zijn handen smijt om den overledene te komen zijnen baard afdoen.

Is de overledene van zijne ronde, de scheerder wordt voortbetaald tot Allerheiligen, en is hij er niet van, of schoer hij hem zelven, dan krijgt hij veertien stuivers en nen dreupel.

[p. 322]

De afleggers zijn lieden van den hoek, die bekend zijn dat ze aan doo' menschen kunnen werken. Als ze in huis komen krijgen ze nen dreupel, en beginnen zij met den overledene zijn aanzichte en zijn handen te wasschen; ze doen hem een versche slaapmutse en een versch hemde aan; daarna spreiden ze een versch slaaplaken op den grond, en leggen ze den doode daarop, met zijne handen overkruise, de rechtere over de slinkere; het slaaplaken wordt rond het lijk gewonden en toegevest of toegehicht, de kafzak wordt opgeschud en de doode erop geleid. De afleggers krijgen dan warm water om hunne handen te wasschen en nog nen dreupel.

Als de gestorvene tot den liederlijken of burgerlijken stand behoort, krijgen de afleggers voor loon elk veertien stuivers; en de kleederen, die zij den overledene afgedaan hebben, mogen ze deelen; was hij maar een werkman, dan krijgen ze de kleederen; en, was hij arm, ze doen hun werk om Gods wille, zelfs zonder dreupels, is 't dat de menschen in den grooten nood zijn.

Het lijk afgeleid zijnde, zet men een tafelke bij 't bedde, op dat tafelke een kruis tusschen twee brandende keersen, en een glas wijwater met een taksche bossemboom. Bij de geheel arme menschen vervangt men de keersen door de brandende lante.

De gebuurs worden ontvangen, om bij den overleden te bidden, en, eer zij weggaan, nemen ze het taksche bossemboom, doppen het in 't wijwater en besproeien er het lijk mêe.

De doode wordt 's nachts gewaakt door de gebuurs en uit gebuurschap; de wakers krijgen nen halven pot geniver en te middernacht caffee met boterammen.

Die den laatsten nacht waken moeten de kruiskes maken.

Deze kruiskes worden gemaakt van twee bandekes stroo, die vaste toegebonden zijn en die omtrent eenen voet lang en eenen bezemsteel dikke zijn; in 't midden en op de tuiten van 't kruiske zit er een takske bossemboom. Men legt die kruiskes aan al de hoeken, kruisstraten, capellen en kruisen, die men op den kerkweg tegenkomt.

[p. 323]

Aan 't hofgat of aan 't mengat, als 't hofgat langs de bane niet en komt, legt men twee handsvollen stroo overkruise; met eenen geheelen baksteen erop, als de doode boven de eerste communie is, en met nen halven, als hij zijn eerste communie nog niet gedaan en heeft.

Al 't Rousselaarsche maakt men het kruis aan 't hofgat van vier gleien, die met de toppen naar malkander liggen en met nen steen of nen halven steen in 't midden.

's Avonds voor de begravinge komt de timmerman om te kisten; hij moet zelve voor eene hulpe zorgen; voor en na het kisten krijgt ieder man nen dreupel.

's Nuchtens, voor de begravinge, gaander twee gebuurs om de lijkbare en om den pelder:

De dragers worden gebeên onder 't volk van den hoek; men vraagt er zoo vele als men er krijgen kan. Getrouwde mans dragen huns gelijken en de wijfs; daar het gebruik bestaat van de dooden tot aan 't dorp te voeren, daar dragen de wijfs huns gelijken, op 't dorp; de jonge dochters dragen huns gelijken.

In 't noorden, van aan Ardoye en Meulebeke te beginnen, voert men, te lande, de dooden op nen boerenwagen, die met eene blauwe of witte wijte overspannen is; deze wagen wordt getrokken door twee peerden. De boeren doen dat onvergolden, en ze 'n weigeren 't nooit, zelfs niet in den verlaânsten bot van 't werk.

De kiste staat te midden den wagen, en aan de vier hoeken zitten de vier naaste vrouwennamen, de allernaaste vriendinnen van vooren; de boever zit op het handpeerd. Op de kiste ligt er een wollen bedlaken; men neemt daartoe nooit het schoonste, want het is onmogelijk van het nog zuiver te wasschen. Tot zulk gebruik een wollen bedlaken uitleenen, dat en doet niemand.

De boever moet 's avonds te vooren zijne peerden vermanen, en in hunne oore zeggen: ‘Morgen moet ge nen doôn voeren, anders zouden ze weigeren te trekken of langs den weg verstellen; de lijkwagen en wordt nooit door een enkel peerd getrokken, en nochtans zweeten ze altijd.

Daar het gebruik niet en bestaat van de dooden te voe-

[p. 324]

ren, worden ze tot aan 't dorp gedregen door twee man, met den schou'erband; deze twee man worden af gelost van knok tot knok, en ieder doet zijn stekke.

De gebuurs halen de kiste uit en zetten ze op de lijkbare of op den wagen, iedereen knielt toen en leest een kruisgebed; men besproeit de kiste met wijwater en een van de dragers zegt tot den naastbestaande: ‘Is het met uwen dank dat we ermêe voortgaan?’ Op de antwoorde van: ‘Ja-'et gaat in Gods gelee'’! neemt men de kiste op.

Men staat stille aan al de knokken, kruisstraten, capellekes of kruisen, en men leest daar, geknield op den grond, eenen Onze Vader. Waar het lijk gevoerd wordt, houdt de boever zijne peerden in, doet zijne klakke af, en de menschen bidden zoolange alsdat de boever zijne klakke niet wêer aan en doet; die de kruiskes draagt legt een af, en men gaat voorts.

Een kleene jongen of een kleen meiske gaat voorenop, met het kruiske, dat op het graf moet gezet zijn.

Na de begravinge volgt iedereen de naastbestaanden naar de herberge.

Is het volk van stand, zijn 't koeieboeren bijvoorbeeld, ze houden rouwmaaltijd; deze bestaat uit koekestuiten met bier, of voor die hooger willen gaan, hespe met brood, en koekestuiten met bier. Groote boeren geven nu gemeenlijk eene volle maaltijd ten besten.

Na de begravinge van de werkmenschen gaat er iemand rond met zijn klakke, en ieder legt den gestelden penning in, om de stoopen van 't gelage te betalen; de verwanten betalen nevens de andere.

Heeft het volk armoê, dan drinken ze kosteloos meê, en men zou allichte ne keer te hunnen voordeele rondgaan.

Men legt ook altijd in, om een dragersmesse te doen zingen. De twee stoutsten gaan die messe aan den pastor vragen en leggen geld op stake.

Inghelmunster.