Biekorf. Jaargang 6

Aan de heeren Opstellers van ‘Biekorf’

Mijne Heeren,

DE heer Lootens deelt in ‘Biekorf’ van den 15den van Koornmaand eenige belangwekkende aanteekeningen mede over eenen penning van Antoninus den Vrome, te Werveke gevonden. Ziehier hoe mogelijk de gegevens van den heer Lootens eenigszins kunnen volledigd worden. Vooreerst, nopens de afbeelding van keizer Antoninus, zegt de heer Lootens het sieraad niet te kunnen onderscheiden dat de vorst op den keelput draagt: 't is waarschijnlijk een klein schild van Pallas, dat men niet zelden op de munten van dien keizer ter plaatse in zake aantreft.

Het beeld op de achterzijde, volgens het algemeen en onbetwist gevoelen der penningkundigen in zulke gevallen, is dit van keizer Antoninus, die, het hoofd met eenen sluier bedekt (wat men menigwerf op munten vindt), in

[p. 248]

de rechter hand een offernapje houdt en op het vuur, op den drievoetigen altaar ontstoken, eene reukofferande opdraagt, zijnde het begin van elk plechtig offer.

De boekstaven VOTASUSCE - PTADEC III lees ik: VOTA SUSCEPTA DECENNALIA III dit is: de tienjaarlijksche offerfeesten voor de derde maal begonnen.

Ik lees dus decennalia, gelijk de penningkundigen in het algemeen, en niet decennii, zooals de heer Lootens, welke vorm ook, als zijnde een zelfstandignaamwoord in de plaats van een naamwoord, min met den geest der latijnsche spraak overeen komt.

Deze decennalia werden ingesteld door keizer Augustus, die alle tien jaar in schijn het bewind wilde verlaten, maar telkens aan de gebeden van raad en volk toegaf.

Vele penningen vindt men in den zelfden aard, 't zij van de zelfde, 't zij van vroegere tienjaarsche feesten van Antoninus. Op de eene staat, als op dien van heer Lootens, VOTA SVSCEPTA; op de andere VOTA SOL(uta) dit is voltrokken feesten; welk verschil tusschen begonnen en voltrokken offerfeesten ook de oude kunstenaar op eene merkweerdige wijze in de afbeelding der ruggezijde des pennings terug geeft. Op de eerste immers staat alleen de keizer-opperpriester de reukofferande opdragende; op de tweede ligt aan de voeten des offeraars ook nog de geslachte stier, wiens dood en verbrand worden de plechtigheid des offers sloot.

Welk eene beeldspraak toch bij de ouden!

Tot daar de beeltenissen en opschriften des pennings. Wanneer werd hij geslagen? Indien de feesten telkens juist tien jaar na de troonbeklimming plaats grepen, is de penning natuurlijk geslagen in 't jaar 158 gelijk de heer Lootens vermoedt. Edoch, die feesten grepen niet altijd regelmatig plaats, en in het onderhavige geval noopt ons de vermelding TR(ibunitia) P(otestate) XXII (voor de twee-en-twintigste maal volksvoogd) het slagen van den penning en bijgevolg de feesten te verschuiven. Ik meen hem dus geslagen 't jaar 159 (919 van Rome).

Bestaan er nog evenbeelden van dien penning?

[p. 249]

Evensoortige, dit is slechts in kleine bijzonderheden of jaartal verschillende penningen, zijn niet zeldzaam.

Juist dezelfde is beschreven onder anderen by Henry Cohen II. 328, die ook een evenbeeldig zilverstuk geeft.

Welke is de weerde van den penning?

Cohen geeft hem als doende in den handel 40 franken. Misschien heeft de grootere zucht naar oude munten en volledige reeksen hem eenigszins doen in weerde klimmen.

Nog een woordje. Volgens den heer Lootens vindt men op geene romeinsche munten de weerden aangeteekend. Daarbij kan ik me niet schikken. Immers op vele zilveren denarii staat eene X, op de quinarii eene V, beteekenende tien of vijf asses, ook wel XVI of VIII sedert dat Fabius Maximus de weerde van den denarius op zestien asses bracht.

De Sestercius is dikwijls geteekend IIS of HS. Sommige keizerlijke koperstukken dragen I of A, andere II, andere nog eene S, wat de penningkundigen uitleggen als beteekenende eene as, twee asses of een dupondius, en eene halve of Semissis. Van al deze heb ik vele voorbeelden gevonden in de muntverzameling van het Groot Seminarie van Mechelen.

Dat de Antoninus echter van den heer Lootens een waar muntstuk is, schijnt mij buiten allen kijf. Hoe valt het niet te betreuren dat heden die bijna oneindige verscheidenheid van ruggestukken die men op de romeinsche en ja ook op onze oude belgische munten aantreft, geheel verdwenen is, om plaats te maken voor den onveranderlijken hedendaagschen stempel, die niet het minste belang meer, noch voor de geschiedenis noch voor de snijkunst, oplevert.

Hierbij groet ik de Heeren van Biekorf, en beloof hun, is het hun welgevallen, eenige algemeene beschouwingen over de romeinsche en ook over de belgische munten en gedenkpenningen.

J. Laenen

Antwerpen, den 30sten van Oogst 1895.