Biekorf. Jaargang 6

Traneeuw

IN het Bijblad van Biekorf, 1894, blz. xxxiii en vlg. meenen wij met zekerheid vastgesteld te hebben dat de dietsche geslachtsnamen uitgaande op -eeuw, sedert de late middeleeuwen of het vroege nieuwdietsche tijdvak, beantwoorden aan de fransche namen uitgaande op -eau (vlandersch-henegouwsch -iau), en ons eene jongere ontwikkeling voorstellen van de fransche namen op -el (vl. hen. -iel), wier dietsche weergade uitgaat op -eel. Een name, die mij sedert dien onder de oogen gevallen is, moet bij de lijste gevoegd worden, die ter vermelde plaatse aangegeven is: te weten Traneeuw, met zijne,

[p. 117]

door mij insgelijks aan getroffen, bijvormen Trannel en Tranneel.

Dezen name zullen wij hier zoeken uit te leggen.

De latijnsche klankgroep m'l, die overigens in niet vele woorden te voorschijn komt, wordt in het Picardisch, waaronder het Vlandersch-Henegouwsch, anders behandeld dan in het gemeen Fransch: in het gemeen Fransch immers ontwikkelt deze groep tot mbl, in het Picardisch integendeel tot nl, waaruit later nn (of n). In de middeleeuwen worden de laatstgenoemde vormen nog de eene nevens de andere gebruikt. Zoo vind ik bij Gillon le Muisit, abt van Sint-Maartens te Doornijk, die leefde op het einde der 13de en in het begin der 14de eeuw, de volgende vormen: assanler, assenner, asanner, assaner, rassanner, resanler = assembler, rassembler, ressembler, assenlée = assemblée, ensanle = emsemble, sanlans = semblable, sanler = sembler, tranler = trembler (z. Poésies de Gilles li Muisis, uitgave van den heer Kervyn de Lettenhove). In de tegenwoordige tale heerscht uitsluitelijk nn, of beter n, want, hoedanig de vroegere uitsprake moge geweest zijn, hedendaags wordt de n in allen gevalle enkel gesproken. Het bewijs daarvan vind ik bij A.J. Hécart, Dictionnaire Rouchi - Français. Rouchi noemt men de tale van het grootste deel van het huidige (Belgisch) en voormalige (nu fransch) Henegouwen. Welnu, in het vermelde woordenboek staan de volgende woorden opgenomen: Assaner, rassaner, ersaner = assembler, rassembler, ressembler, ensanne = ensemble, sanan = semblant, saner = sembler, tranant = tremblant, traner = trembler, en trane = tremble. populus tremula.

Hier hebben 't wij vaste. Dit slag van populieren, dat populus tremula, in 't Fransch tremble genoemd wordt, voert in de Vlandersch-henegouwsche streken, en dat regelmatig, volgens de daar heerschende klankwetten, den name van trane; voegt daarbij den verkleeningsuitgang -ellu, die bij de boomnamen zoo gemeen is, en gij bekomt tran(n)el, tran(n)iel, later tran(n)eau, tran(n)iau: al vormen die moeten bestaan hebben of nog bestaan, die ik echter niet tegen gekomen en heb.

[p. 118]

Dat een boomname, en wel niet het minst onder zijne verkleengedaante, geslachtsnaam worde, heeft niets dat ons kan verwonderen. Wij hebben deze toepassing opgemerkt bij Aubel, en met waarschijnlijkheid besloten bij Annel, met hunne bijvormen; het zelfste kunt gij bemerken bij camel (van vl.-hen. carne = fr. charme), quesnel (van vl.-hen. quesne, later quenne = fr. chesne, later chêne), enz., enz., want het ware gemakkelijk deze lijste met menige voorbeelden te verrijken. Uit dit alles zullen wij wel het recht hebben onzen geslachtsnaam Traneeuw, Tranneel, Trannel te aanzien als eene verkleengedaante van den picardischen boomnaam trane, fr. tremble.

Nog eene bemerking, die, hoop ik, deze gevolgtrekking zal komen staven. Van boomnamen zijn, door middel van het achtervoegsel -etu, heel dikwijls naamwoorden gevormd, die de plaats aanduiden waar het bedoelde slag van boomen in eene zekere hoeveelheid geplant zijn. In het oudste Fransch had het genoemde achtervoegsel den vorm -eit, later oi(t); in het tegenwoordig Fransch hebben wij -aie. Zulke naamwoorden zijn, zooals uit den aard der zake gemakkelijk te begrijpen is, dikwijls tot den rang van gehuchtenamen, ja, dorpsen stadsnamen verheven; als geslachtsnamen, of als bestanddeelen van geslachtsnamen, zijn zij ook veelvuldig in gebruik. Nevens Annel, met zijne bijvormen, hebben wij Delannoy, Delanois, Delaunay, enz.; nevens Camel hebben wij Carnoy; nevens Quesnel hebben wij Duquesnoy, Duquenois, enz., enz. En zoo ook nevens Trannel vind ik, Trannoy, Detrannoy, Dutranois, Dutrannoit.

Deze waarneming schijnt mij niet weinig geschikt om aan de bovenstaande gissinge, wegens den oorprong van Traneeuw, Tranneel, Trannel, eene hooge waarschijnlijkheid bij te zetten. Ja, mijns inziens, is het noodzakelijk den gegeven uitleg als zeker te aanveerden, zoolange niet nieuwe en doorslaande bewijzen hem en komen aan 't wankelen brengen of omverre werpen.

A. Dassonville