Biekorf. Jaargang 6

Eenheid

SEDERT jaren hoort men gestadig in de Vlaamsche taalwereld: ‘Daar moet eenheid zijn.’

De zoogezeide westvlamingen worden in andere gouwen aanzien als hardnekkige vijanden dier bedoelde eenheid, en toch 'n verdienen zij dat verwijt niet; enkel hun gedacht verschilt nopens die eenheid.

1^o	De woorden, uitdrukkingen, enz. van één streke of liever van de boekgeleerden, zullen aleen taalrecht hebben.
	Ofwel
2^o	De woorden, uitdrukkingen, die overal gebruikt en verstaan zijn, hebben zulk recht;
	Ofwel
3^o	De woorden en uitdrukkingen die in ieder gouwe leven, en als echte tale kunnen gewettigd worden.

De eerste eenheid is dwang en willekeur; zij eischt hetgeen heur niet uitsluitend toe 'n komt. De andere gouwen hebben gelijk van ook hun plekke te vragen in de algemeene verbeelding hunner eigene gedachten en gevoelens. Zulke eenheid geeft den godsklop aan al dat de eere niet 'n heeft, het merk te krijgen op het aanbeeld der officieele smisse; 't is beulenwerk, en onmenschelijke

[p. 21]

miskenninge van een anders recht; 't is 't versmachten en 't dooddoen van al dat groeit en bloeit buiten den ge wij den omtrek van die gespannen touwe.

De tweede eenheid is redelijker, maar brengt de eeuwige armoede in de algemeene tale.

De derde eenheid is de ware, en 't is die eenheid daar wij moeten naar trachten. Zij erkent allemans recht, en is eene bronne van levende water dat vei en gulzig over onzen uitgedroogden taalakker zou vloeien. Wilden deze die hun met tale bezig houden die eenheid aanveerden, 't ware uit en effen met al die nuttelooze twisten, die tot hiertoe zoo weinig eerde aan den dijk hebben gebrocht. Laat elke gouwe heurs zelfs blijven, met heure eigenaardigheden en levende verruwpracht in woord en beeld.

Alzoo, en anders niet, kunnen wij de vlaamsche letterkunde beschouwen, als de echte weêrsplete van den vlaamschen volksgeest.

Het zoo lang gedoemde particularismus zou als bij tooverslag verdwijnen, omdat het als bestanddeel burgerrecht zou vinden in de aangenomen tale. Ons tale moet leven en machtig zijn, vol zwier en vol eigenweerde, rijke en zingende in woord en in wending, 't goede gezonde volkswoord moet zijn recht hebben benevens en boven het boekewoord; het goede boekewoord nochtans 'n mogen mij niet uitsluiten, en 't volk mag ook in zijn lezingen nieuwe woorden leeren. Wat geeft het dat wij uit andere gouwen levende woorden en uitdrukkingen tegenkomen die wij niet 'n kenden: is 't eene reden om ze te verwerpen? Laat ons liever blijde zijn, 't is winste en 't is weelde.

Gingen de Westvlamingen zoo kleengeestig te werke, zij zouden de vlaamsche boeken en dagbladen moeten buiten gooien van als er een woord inkomt dat hun niet aan 'n staat, dat hun eigen taalgevoel kwetst, of dat hun vreemde onder de oogen valt.

'k Late varen die bedrukte taalkemels, die gedwee onder het staal van den denker, ah! zoo dikwijls, met hunnen afgrijzelijken bulte de reken komen ontsieren.

Waarom 'n zou men tot die gewenschte eenheid niet kunnen geraken?

[p. 22]

De groote moeilijkheid, zegt men, ligt in 't verschil der verbeeldinge.

Nu, aanveerdt men paard en peerd, star en ster, hart en hert, enz. Waarom zou men zooveel andere gedaanten doemen, die even veel recht hebben?

Voor de spellinge, volgen de westvlamingen de nieuwe wet, voor zooveel die spellinge het behouden van hunne eigene woorden niet 'n hindert.

Uit de verschillige gedaanten, kiezen de westvlamingen geern hun gedaante, zonder daarom de andere te weêrzien, of zelfs uit te sluiten; zij wikken en wegen, zien wat beter voegt, hooren wat beter slaat, en, verkiezen zij het hunne, 't is omdat het doorgaans het beste is.

Och dat onverstaanbaar, dat onhebbelijk westvlaamsch!!

Hoe dikwijls 'n is dat vooroordeel niet gevallen na 't lezen van zoogezeide westvlaamsche boeken. Ik vrage't in voller minne: wie, onder de verstandige lieden, zal vijand blijven van recht en van waarheid?

De eenheid 'n sluit de veelvuldigheid niet uit.

In Gods scheppinge is er éénheid en verscheidenheid. Waarom ook als goede en gangbare tale niet aannemen, 't gene in iedere gouwe met verschil van verwe, uit den zelfsten dietschen stam gesproten is? Waarom moeten de westvlamingen altijd en in alles toegeven? zij hebben hun al genoeg laten binden. Maar, 't schoonste van al, hoe dikwijls 'n houdt men niet voor westvlaamsch, voor particularismus, 't gene met lijf en ziele aan de algemeene levende volkstale toe behoort?

Is 't willewerk, of is 't onwetendheid?

Menigmaal hoorde ik, na eenen uitval tegen sommige westvlaamsche gedaanten, de Oostvlamingen, de Antwerpenaars en de Brabanders geheel verwonderd bekennen dat de zelfste gedaanten in hun eigene streke mondsgemeene waren! en dat zij bijgevolg, in vele gevallen ook, en zonder weten, zoogezeid westvlaamsch spraken: wij willen waarheid en leven, in gedacht en in gevoel, wij vragen die gezonde vrijheid, dat los en sierlijk kleed van echte vlaamsche snêe, waarin de tale gemakkelijk roert, en deftig haren gang gaat, verkend en bemind van 't eigen

[p. 23]

volk, geacht en vereerd bij al deze die, van over de grenzen, Vlaanderens heropkomste gadeslaan.

In mijn verhaal van Gasten heb ik met opzet veel levende en bijna algemeene taalgedaanten in acht genomen, die men tot hiertoe nooit gebruikt 'n heeft.

Le ‘Bien Public’ die Gusten gekeurd en bestempeld heeft met: plat westflamand légèrement adouci, 'n heeft stellig niet verre genoeg gedacht; ook 'n heeft hij er niet aan gehouden, zijne beoordeeling taalkundig te staven. Andere 'n konden niet begrijpen, hoe het Gods mogelijk was, van zulke particularismen zoo als, den beer, den boek, (eerste naamval), e kind, en vrouwe, in beschaafde tale te durven mengen.

Bemerkt wel, ik 'n heb nog het inzicht, noch het recht die gedaanten op te leggen; ik wille enkel 't gedacht trekken op iets dat tot hiertoe onopgemerkt in onze levende tale lag.

In de naaste bijdrage, zal ik die aardigheden met hunne algemeene en vaste wetten uiteen doen, en menigeen 'n zal ze niet meer aardig vinden.

A. Mervillie

Uit Dudzeele, in Nieuwjaarmaand, 1895.