Biekorf. Jaargang 5

[p. 369]

[Nummer 24]

Tot nut van elkendeen

VAN een handsvol huishoudens of huisgezinnen steke ik nu over naar een geheel volk, en ik vrage:

Wat is de mensch die geen geld en heeft, of die geen geld en wilt hebben?

Een arme verschoveling, die door de woestijn van het leven mag liggen paddebuiken zonder dat er ooit moêr of mensche naar hem ommekijkt.

Maar, hebt gij van den dien, de vriendekens flodderen om u henen, gelijk de bietjes om de zoeten roozestruik die bloeit, en daar ze hunnen heuning uit halen. Wilt gij geld krijgen, dan gaat gij onder de menschen, doet gij niet? omdat gij immers weet dat het op de Hoboker heide noch in eene hut van klei op 't ende van de wereld niet te krijgen en is.

Van één volk stappe ik nu over naar al de volkeren van de wereld, en ik vinde dat ze oorspronkelijk al met geld aan malkaar verbonden zijn geweest, en dat het geld de kommel en de reep is daar ze meê aan malkaar gehoeld, gesloten en gebonden zullen blijven.

[p. 370]

De wijsgeleerden ronken en drollen ja genoeg, over de vereeniginge van geheel ons menschelijk geslachte, over de wederlandsche en de wedervolksche verbroederinge, en wat dies meer is, maar nooit en zullen ze, in hunne philosophische lijnbane, eenen reep of eene touwe kunnen draaien, die de volkeren zoo deun en zoo dichte, zoo voeg en zoo vaste aaneen snoert als het geld.

Zegt mij liever nen keer, mijn' goede lieden, de eerste schippers, die over de spaansche zee zwabberden, deden zij dat uit leute, als of ge zoudt zeggen ik vare de Schelde neerwaards, tot aan Antwerpen, om meivisch te eten.

Pfhwt! zouden zij wel!

Die zeevaarders hadden de goudbergen van luilekkerland, op den overkant van 't water, in de ooge.

Eerst zetten zij 't zeil, om achter het rond goed te varen, naar 't rijk dat naast aan Vlanderen lag; daarna, al was 't wat verder, naar dat werelddeel dat naast bij honk was, zoo de schippers zeggen; dan, nog al een ende voorder en verder, naar den uitersten hoek van den bekenden eerdbodem; en nu tegenwoordig reizen de Americaanders naar Europa, de Europeaanders naar America, de Hollanders naar Japan, de Sinezen naar Batavia, de Engellanders naar Hindostan, niet uit leute, neen-zij, jongen, ik zegge 't nog eens, niet uit leute en om 't vertij, maar enkel ende alleenelijk om malkaar de goudene vliegen af te vangen.

Ik weet wel, die heeren, de philosophen, ze wisten hun levensdagen lang een deel smalle praatjes uit te gaan over die zoo gezeide gadinge en liefhebberije van de menschen voor den gekruist- ende gemunten penning, 't is waar. Maar, ik ga u gaan zeggen, die heeren en hadden 't, deur den band, niet al te breed; ja 't kwam hun voor den meesten deel ellendig schrap en schraal onder de neuze; en, buiten een berdvol boeken of twee, een' kalen zwarten mantel, daar geen luis heur dagelijksch brood op en kreeg, buiten een leêge oliepulle, daar een wortel op zat, in stee van een korken of een glazen stopsel, zoo waren ze meest al zoo arm en zoo ellendig als de ratten in de kerke.

[p. 371]

't Is ook uit die reden, en uit die reden alleene, dat al hun philosophisch gezag, gezeg en gezeever kwam, als van De wijze alleen zijn rijke en zoo voort.

Niet el noch niet anders en was 't of 't en zij hunne eigene, ingeroeste, oude afjunstigheid, omdat ze op hunne beurte ook geen slok uit den bruipot meê en kregen.

Ziende immers dat er doorgaande weg, toen gelijk nu, weinig rijke lieden kwamen te bersten van verstand of van deugdzaamheid, zoo en kosten zij dien onrechtveerdigen staat van zaken over hun philosophisch herte niet krijgen, en alzoo begosten zij eindelinge hunnen moed en hunne scheelziende gramschap te koelen, met vuls arms te derschen en te daveren op het geld, en op het geldwinnen.

Hiermeê, meene ik, is al dat gepreutel en al dat gepraat, tegen het nut van het geld, eens voor goed den mond gestopt, en ik ga van nu voort aan mijn beste doen, om ook de kracht van het geld te bewijzen en goed te maken.

Ja, en wilt gij mij laten beginnen, al en ware 't maar met het oorlogen, het moorden en het branden van 't een volk tegen 't ander:

Waarvan en waardeure komt het al? zegt het mij, in Gods namen.

Is 't niet om en deur het geld?

Als de Rus en de Turk, als de Engellander en de Fransch mallekander in 't haar en om den nekke vliegen, dat er de vodden en de veêren van af stuiven, laat den een' of den anderen zijnen man maar een scheepsladinge of twee rostekoppen zenden, en, eer veertien dagen omme zijn, staat de vrede in de Gazette van Brugge.

Het is zoo als ik 't u zegge.

En, bovendien, neemt nu dat ze van weêrskanten al hun kruid verschoten, en geen rosten duit meer in d' zak en hebben om er nieuw te koopen, zoo zal de kouse al even doppe en zoo seffens af gebreid zijn, en 't oorlogvoeren uit.

Nu, ingezien ende wel verstaan zijnde dat ze niet alleene en oorlogen om, maar ook met het geld, zoo komt

[p. 372]

het al twee kanten waar en duidelijk te blijken, menschen lief, dat geld die ziele van den oorlog is, en geen geld de ziele van den vrede.

Een eeuwige vrede, weet gij wat dat te zeggen is, in de tale van die hoogmogende en hoogmoedige menschen-vleeschveroorlogers?

Dat is te zeggen een, twee, drie jaar, immers zoo lange als ze geen gadinge of geen zin en krijgen om van her te beginnen.

‘Politique,’ zei Jan Van Moen.

‘Dat is alzoo zeggen en anders doen.’

Maar, als 't ooit komt te gebeuren dat de vrede eens een loutere en zuivere eeuwigheid lijdt en aanloopt, dat zal zijn, als ze ne keer den kalen duivel in den geldzak zullen vinden, en als al de geldmannen van de koningen den overanderdaagschen daver in hun lijf krijgen, zoo zaan als ze er maar aan en denken om nog nen stuiver meer te betalen om kruid en lood te koopen.

('t Vervolgt)

Guido Gezelle