Biekorf. Jaargang 5

Van de Mare bereden

MENSCHEN, dieren en gewassen, 't kan al van de mare bereden zijn, en, volgens den volkszeg, is er daar altijd een slag van tooverije bij voor handen.

‘Oorspronkelijk,’ zegt H^r Van den Bergh, in zijne Proeve van een kritisch woordenboek der Nederlandsche Mythologie, ‘was de nachtmerrie of de mare aanzien als een witte luchtalf die 's nachts ronddwaalde, den mensch kwelde met zich op zijne borst te zetten, de manen van de peerden kamde in het keerselicht en ze dan in een vlocht. Allengskens werd dat vermogen overgebracht op den duivel en op zijne dienaressen, de heksen.’

Nu nog vertelt ons volk, als gij van de mare bereden zijt, dat het een tooveresse is, die op u kruipt en u schier

[p. 300]

versmacht. Zij komt al 't hoofdeinde of al 't voeteinde van uw bedde, en gij kunt ze gemakkelijk hooren komen. Slaat er achter, als zij komt, en zij en zal aan u niet kunnen.

Wilt gij het klaarder zien dat het eene tooveresse is, legt een mes, met de snede omhooge, op uwe borst; ofwel eenen hekel, met de tanden omhooge, dan en kunt gij er niet van gevat worden; en, wat meer is, zoo de mare komt, zij zal haar kwetsen en 's anderdaags zult gij gemakkelijk kunnen vinden wie dat het is die u wilde overvallen en beheksen.

Anderen beweren nog dat de mare iemands geest is, die over u vaart.

Middels zijn er genoeg om van de mare bevrijd te blijven: zet uwe kloefen onder uw bedde, met de toppen innewaards, dan en kan er de mare niet over. In Engeland, waar ze de mare verbeelden als eenen ruigen aap, met groote uitpuilende oogen, korten hals en dikken kop, zeggen ze dat gij uwe schoen moet onder uw bedde zetten, met de hielen binnenwaards; den zelfsten middel gebruiken ze in Denemark, waar de mare de gedaante heeft van eene vrouwe met eenen driedubbelen, gouden ring aan haren vinger.

Legt een elzentakske, dat van de mare bereden is, 't is te zeggen dat langs den grond groeide in stede van omhoogewaards, onder uw bedde, en gij zijt scheutevrij.

Ofwel maakt eenen ring van marentakken, dat is van mistel of viscum album. L., maar let wel op dat gij er de schorse aan laat, en doet hem rond uwen nekke. Trouwens, van over ouds hadden die marentakken de macht van de heksen te verjagen, en de oude heidensche priesters of godelieden van Galliën plachten ermede de toekomste te voorspellen.

Vijftien of zestien zwarte zaadtjes van een pioene, zegt Dodoens, in zijn Herbarius ofte cruydtboeck, met wijn of anderen drank, is zeer goed tegen die zware droomen ofte overvallingen der dampen die de hersenen plegen te bezwaren en die men ‘maere’ heet.

Dodoens zegt wel die zware droomen, immers elk weet

[p. 301]

dat bij nachte eene of andere werkinge op de zintuigen, eene ongesteldheid van de mage, of iets anders, eenen droom kan doen ontstaan; dat de droom gelijk het gedacht bij dage op zijne beurt rapperen of trageren omloop van bloed, eene lichamelijke ontsteltenisse, kan verwekken.

En dat is de mare.

Peerden zijn ook dikwijls van de mare bereden, zegt het volk; 'k hoorde zelfs van koeien, die van de mare bereden waren. Is er een peerd zieketierig, en vermagert het, zonder dat men wel wete waar het aan toegeschreven: 't is de mare.

Weêrom is er hier tooverije in 't spel.

Uw peerd blijft bij nachte op stal staan, zoudt gij meenen; 't en doet: eene tooveresse rijdt erop, zonder dat gij het ziet, geheele nachten meê uit, naar hare verre streken. Dat getuigt het zweeten van het dier. Daarvan is het verflauwd en uitgeput, uw peerd en is in zijn haar niet meer, trouwens, gij ziet dat haar in slappe vlokken hangen, gelijk bij een ziek mensch. De mane ligt vernesteld, 't is de mare die ze ineen gevlochten heeft, en hier en daar vindt ge er kleene bollekens aan: dat zijn de wasdruppeltjes die afvielen van de wassenkeerse of van het tooveressenlicht.

Met die mare wisten ze over tijd middel in Gelderland, en in andere germaansche streken; 't was genoeg als gij 't geraamte van eenen peerdekop boven den stal hongt, om al uwe peerden te bevrijden.

Maar in Vlanderen weten ze nog een ander middel:

Gij moet de mare afgieten, 't is te zeggen ge moet al stillekens bachten uw peerd gaan, met eenen vollen eemer water en hem onverwachts op den rugge van het dier gieten, en 't is gedaan.

Alzoo verging het, over vele jaren misschien, op het lang koeistal, te Leffinghe; ten minsten alzoo hoorde 'k het vertellen van menschen in 't noorden, die er geen den minsten twijfel aan en hadden: geheel onverwachts wierd daar alzoo de mare afgegoten, en, op den zelfsten oogenblik, stond zij daar zuipende nat, op den dam voor

[p. 302]

de peerdestaldeure. 't Was, moet ge weten, een oud vrouwmensch die over geheel de streke gekend was voor eene tooveresse.

't Ware wel wonder zouden de gewassen aan die mare ontsnappen. Meest nochtans hoort men, van terwe, rogge en gerste, dat zij er van bezocht zijn.

Die vruchten worden in hunne jonkheid gerold of getoold, later soms door den storm of regen plat geslegen, en toch staan zij wederom rechte, als dit gebeurt tijdens de groeite. Trouwens de blâren hebben eene bijzondere macht onder de werkinge van de zwaarte; zij vluchten de aantrekstede, het middenstip, het hertekoorntje der aarde; en, al zoolange als gij ze aan de werkinge van de zwaarte niet en ontrekt zullen zij hunnen bladsteel rechten zooveel mogelijk van de aarde weg. Nu, op die gewassen ligt er een knoop bij den inzet van ieder blad, het blad wilt weder recht omhooge en voert den stam meê, dien het omslaat, 't komt een elleboge aan den knoop, die nu herbegint te groeien, op de onderste zijde, die bolde wordt en niet op de bovenste, die holde groeit, en door 't buigen inkrimpt.

Die kracht is groot genoeg om geheel den langen stam met de auwe rechte te houden.

Gebeurt het nu, door de eene of de andere oorzake, dat een van die gewassen nog in zijnen groeitijd is, en niet meer op en staat, het is van de mare bereden.

Het is eene tooveresse die erop gerust heeft, of die door den koornakker gewandeld heeft, om den boer te benadeeligen in zijne vruchten: 't en kan van geen mensch gedaan zijn, immers de stammen en zijn niet gekraakt.

Vandaar ook, groeit er een tak van heester of boom langs den grond, waar hij zou behooren omhooge te gaan, hij is van de mare bereden, zeggen de lieden, al en ware het maar omdat hij langs dien weg meer licht en lucht zocht en vond; al had hij in zijne jonkheid geknakt geweest en met der tijd zoowel hersteld, dat gij de oude wonde niet meer geware en wordt.

Menige lezer weet misschien meer over die mare te

[p. 303]

vermonden, of kan ons andere nieuwmaren zenden, daarom zeg ik om te eindigen: Hand aan 't werk en... houdt u op de beenen, dat gij van de mare niet bereên en wordt.

Juliaan Fové