Biekorf. Jaargang 5

De Diedrick's sage

DAT is de name van een gedicht in 48 zangen, jongstleden door E.H. Vincent Lefere, onzen ijverigen medewerker, uitgegeven.

De Diedrick's Sage is een ridderroman, zooals er menigvuldige tijdens de middeneeuwen geschreven wierden; ten huidigen dage zijn het zeldzame verschijnsels in de letterwereld.

De ridderroman heeft voor doelwit de lotgevallen der middeneeuwsche helden te beschrijven, hunne wonderdaden, hunne kampen tegen menschen en wangedrochten, hunne steekspelen en al de strijdwerken van hun woelig leven. Het bovennatuurlijke en het wonderbare en is er over 't algemeen niet in gespaard, en de tusschenkomste van God, de Engelen en de Heiligen wisselt erin af met deze van tooveraars, heksen, reuzen, dwergen en andere

[p. 295]

diergelijk. Alhoewel hij zekere gelijkenis heeft met den epos of heldendicht, verschilt de ridderroman er toch dadelijk van en vereischt min kundigheid als hij. Beide beschrijven eenen held: de heldendicht echter stelt hem voren als den held van eene enkele daad, die opperst belangrijk en merkweerdig is, en waarop menigvuldige andere, afwisselend en onderhoorig, te langen laatste uitkomen. De ridderroman integendeel stelt hem voren als den held van menigvuldige daden, die schier al even belangrijk zijn. Daaruit blijkt dat in den ridderroman die strenge eenheid van handelinge niet vereischt en is, noch die ingewikkelde en kunstmatige samenhang van knopen en beletsels. Dit zij ter loops herinnerd, om de beknibbelingen te voorkomen van sommigen, die wellicht in ‘de Diedricks Sage,’ niettegenstaande haren naam, eenen heldendicht zouden willen vinden.

Overigens, iedereen oordeele over den eigen aard van het werk uit den korten inhoud: Diedrick is een vlaamsche ridder die ‘tiegt rond deze aarde en voor 't goed te kampe gaat.’ Hij heeft voor verweer het kruis, zijnen degen ‘Breekstaal’ en zijn wonderpeerd ‘Windsnel.’ De gevaren die hij tegenkomt zijn tweederlei: de helsche, waarover hij met het kruis zegepraalt; de wereldsche, die hij met Breekstaal en Windsnel overwint. In den beginne van zijnen tocht, bekampt Diedrick den duivel en zeven ridderen, twee reuzen en eenen eenhoorn; daarna bevrijdt hij den zoon van koning Lodwig uit de klauwen van den drake Midgard. Als belooninge bekomt hij een schip, met honderd ridders, om naar 't heilig Land te tiegen. Diedrick met zijne ridders maken hen op hunnen tocht meester van Corsica. Zij varen vandaar voort het Oosten in, toen op eens een ongeweerte 't kruis van Diedrick op de golven mederukt; hij verlaat zijne ridders en steekt met Windsnel in zee, op zoek achter zijn kruis. Na eene vreeselijke vaart, vindt hij het weder en wordt, halfdood, op de kusten van Tunis geworpen. De zoon van den Bey neemt er hem in hechtenis en kerkert hem. Na manhaftig getuigenisse gegeven te

[p. 296]

hebben van zijn christen geloof, wordt Diedrick ter dood veroordeeld. Op den oogenblik zelf dat men hem ten slachtbanke leidt, ontsnapt hij wonderlijker wijze op Windsnel. In zijne vluchtvaart, komt hij een betooverend oord tegen, waarvan hij de verleidende bekoorlijkheden overwint. Sterker dan eens, rijdt hij op nieuw naar het Oosten toe, door de zandwoestijne. Hier worden de wonderheden der woestijne opvolgentlijk beschreven: eene zandvlage, eene zandweerspiegelinge, eene oase, de pyramiden en eindelijk de Nyl. Bij Damietta, ontmoet Diedrick zijne honderd ridders. Hij gaat wederom te schepe en vaart met hen naar Palestina. Daar beslist hij door zijnen heldenmoed de zege der Christenen in den slag van Jericho en de inneming van Damascus. Ongedeerd en met roem overladen, komt Diedrick terug naar Vlanderland.

De stoffe is dus heerlijk, treffend, belangrijk. Diedrick en is geen don Quichotte, die op lotgevallen uitgaat, goed kome het uit; hij heeft zijn doel, te weten: strijden voor het heilig Land. Dat doel geeft eene bestemde strekking aan al zijne daden en doet belang hechten aan al zijne gevaarten. 't Is het gedacht dat de eenheid uitmaakt van de Sage, voor zooveel zij erin vereischt wordt. Hier zou men misschien de bemerkinge kunnen maken dat Diedrick slechts zijn besluit neemt van naar het heilig Land te reizen, nadat hij reeds gezeid heeft uit te varen op avonturen, blindelinge, en gestreden heeft tegen den duivel, en de zeven ridders, tegen de twee reuzen en den eenhoorn; zoodanig, dat die voorafgaande gevarenissen buiten de algemeene strekking vallen en de eenheid schenden. Toch daartegen weegt op, vooreerst dat de eenheid hier zoo streng niet vereischt en wordt, zooals hooger gezeid wierd, en ten anderen, wilt gij eenheid, dat zij hoofdzakelijk hierin bestaat: het strijdleven van Diedrick wordt voorgesteld als een beeld van den zielekamp en driftenstrijd des menschen. Welnu, dit verbeelden al de lotgevallen van Diedrick, zoowel deze die zijnen kruistocht voorafgaan, als deze van zijnen kruistocht zelve.

[p. 297]

Doch iets wat onder dit opzicht min te verrechtveerdigen ware, is het bijverdichtsel of de episode van de bekeering van Ali, den lijfknape van Osman-Hamed. Deze immers, daargelaten dat zij misschien natuurlijker had kunnen bijgebracht worden, en kan als geen beeld doorgaan van den strijd van 's menschen leven.

De ridderroman is gemeenlijk rijk in bovennatuurlijke verschijnsels. In de Diedric's Sage is het bovennatuurlijke deels christelijk, deels niet: Windsnel immers doet evenveel wonderen als het kruis. Die mengelinge van fabelachtige gedachten met christelijke en heeft hier niets dat zeer aanstootend is. Dit deel van het gedicht wordt hier slechts aangeroerd, om te doen bemerken dat er in die aanwending van het bovennatuurlijke iets is dat de verwondering van den aandachtigen lezer opwekt, te weten: waarom moet Diedrick, die zoo gemakkelijk, door bovennatuurlijke tusschenkomste, aan alle slag van gevaren ontkomen is, zoolange in den kerker van Tunis smachten, vooraleer er hem bovennatuurlijke hulpe komt?

Daar hebt gij eene meeninge, hoe zij ook weze, over het gedicht in zijn geheel beschouwd en in den samenhang zijner bestanddeelen. Het en valt in den aard niet van eene beknopte beoordeelinge, zooals deze, de verschillige zangen afzonderlijk te bespreken.

Maar in 't algemeen mag men, zonder aarzelen, ervan zeggen dat zij, onder opzicht zoo van opvatting als van bewoording, heerlijk verhandeld zijn. Altijd natuurlijke, soms oorspronkelijke gedachten; vooral, verzen die zuiver, ongekunsteld, vloeiend en zwierig zijn. Hier en daar, schijnt de trant van Weber door in ‘Dreizehnlinden,’ en meest in 't begin der zangen: bedoele verzen, zooals:

Stille nacht op land en zeeën......
Wilde bergen, Atlaskinderen......
Weder 't blikkren van de zanden......
Felle stormloop langs de muren......

Afzonderlijk beschouwd, is ieder zang boeiend en aantrekkelijk om lezen. Meer dan éen zou den jongen

[p. 298]

letterkundige tot voorbeeld kunnen strekken, en, ontbrak ons de plaatse niet, wij zouden er geern van aanhalen.

Of de Diedrick's Sage geern zal gelezen worden?

Binst de middeneeuwen, wierden de ridderromans met grooten geer gelezen, omdat zij de zeden en gewenten van den tijd weerspiegelden, en omdat de wonderbare en eenvoudige gevarenissen ervan overeenstemden met den nog eenvoudigen, lichtgeloovigen geest van den tijd.

Voor ons en bestaat de riddertijd maar als historische gedenkenisse meer; late varen dat de hedendaagsche geest, zijne kinderlijke eenvoudigheid verloren hebbende, ook dien smaak niet meer en vindt in wondervertelsels van reuzen, eenhoorns, draken enz. En onder dat opzicht zal de Diedrick's Sage het lot ondergaan van alle historische verdichtsels. Zij hebben min bijval als andere, die den tegenwoordigen tijd en den tegenwoordigen mensch afschilderen. Maar, daarvan afgezien, zelfs een gewrocht, waarvan de omstandigheden van tijd en van karakters vreemd zijn aan den lezer, kan grooten bijval genieten, te weten: als het den mensch subjectif, dat is onderwerpelijk afschildert, met zijne driften van haat, van liefde, van wanhoop enz. Want onder dat opzicht, is de mensch altijd dezelfde en behoort niet meer aan den verleden als aan den tegenwoordigen tijd. Van daar de ongeloovelijke bijval, om maar twee voorbeelden aan te halen, van Conscience's ‘Leeuw van Vlaanderen,’ en van Weber's ‘Dreizehnlinden’ beide nochtans historische gewrochten.

Nu, de Diedrick's Sage stelt een uitgestorven ras van menschen voor, uit eenen lang verleden tijd, en, hetgeen meest ter zake doet, hare strekking is door en door objectif of voorwerpelijk. Buiten den heldenmoed van Diederick, en komt daar niet eene doorslaande beschrijving in te voorschijn van karakter, niet eene beschrijving van gevoelens, niets dat den mensch als subjectif vorenstelt: het is eene reke beschrijvingen van kampen en van strijden.

Is het een gebrek? Neen 't, met de ooge op het doel van den dichter, die wilde eene riddersage schrijven. De eenige gevolgtrekking die wij er uit willen ontleenen, is

[p. 299]

dat de Diedrick's Sage, om die redens, min aantrekkelijkheid zal hebben voor den lezer die ze in eenen adem wil uitlezen. Dit laatste voegen wij erbij, om reden dat de verschillige zangen, afzonderlijk en elk op zijn eigen gelezen, zonder twijfel in den smaak zullen vallen. Zelfs ‘den lezer’ zeggen, is nog te algemeen gesproken. Want de jonge lezers, de leerende jeugd, zullen de Diedrick's Sage, en met pit van reden, zelfs in eenen trek, geern lezen. Want hun geest, eenvoudiger als deze van den bejaarden lezer, vindt nog smake in toover- en wondervertellingen; en daar hij meer met de uitwendige wereld als met den inwendigen mensch bekommerd is, heeft hij evenveel of nog meer gadinge voor objective of voorwerpelijke dan voor subjective of onderwerpelijke beschrijvingen.

Wat er ook zij van den bijval dien de Diedrick's Sage te gemoet gaat, zij is een verdienstelijk werk, en zij geeft getuigenisse van de belezenheid des schrijvers en van zijne bedrevenheid in het dichten. Haar zij welkom gezeid in de vlaamsche letterkunde.

L.B.