Biekorf. Jaargang 5

[p. 241]

[Nummer 16]

Blommen en Bietjes

SOMMIGE blommen schijnen daar lijk bijzonder toe geschikt om aan de bietjes dit vervoerwerk te vergemakkelijken, 'k zou zeggen onvermijdbaar te maken. Alzoo, als 't bietje den honing wilt gaan drinken die in den grond van eene salieblomme schuilt, zoo zullen de buidelkens zijnen rugge genaken en er de bloeie op vasthechten; bij de wilde passijntjes genaken ze zijnen snuit; als het bietje nu in eene andere blomme van 't zelfste slag wilt, zoo moet het met zijnen rugge of met zijnen snuit tegen den bussemond van de nieuwe blomme genaken. In vele gevallen dus vergemakkelijken de bietjes het tot stand komen van 't zaad en van de vrucht.

Over tijd las ik een bericht van eenen hovenier en biekweeker: ‘Wilt gij op uwe fruitboomen schoon en veel fruit hebben,’ zei hij, ‘kweekt bie'n in uwen hof.’

Dat en wil ik den braven man niet ontgeven, maar daar valt toch iets op te zeggen.

[p. 242]

Peren, appels, krieken, pruimen enz. geven blommen die alle twee de werk- en wederwerkdeelen te gare hebben, en meer nog zulke die ter zelver tijde open en in leven zijn. Vermits er vele bloeidraadtjes in ieder blomme staan, is er vele, ja, meer als keure genoeg voor ieder blomme, om van 's zelfs bevrucht te geraken.

Ten anderen, moesten nog de helft of de drie vierden van de blommen onbevrucht blijven, op den perelare bij voorbeeld, nog en zou 'k daar geen ongemak in zien, gemerkt dat wij meestendeels nog veel te veel peren op eenen en den zelfsten boom laten staan om groote en goede vruchten te krijgen.

Alleszins en kan hier het bezoek van de bie'n nog geen 't minste kwaad. Wat meer is, men bemerkt dat een bloeikorrelken van eene andere blomme, hier op den mond van de busse geleid, veel zeerder zal werken als een of meer bloeikorrelkens van de zelfste blomme. Daaruit blijkt dat de eenvoudige kruising hier nog zou voordeelig zijn.

Is dat nu al, en doen de bietjes geen ander werk op de blommen?

't Schijnt van ja.

Als gij te zomerwaard gaat wandelen in 't veld of in de weide, dan en hebt ge geen oogen of ge wordt getroffen door de veelverwige kleederdracht der kruidenwereld; groen van wel vijftig slag, blauw en peersch, rood en roosverwig, geluw en wit, al den wisselglans van den regenboge vindt gij er in weder.

Hoe ontstonden al die blommen?

De bietjes zijn het die u dat lief vertoog geschilderd hebben, de bietjes zijn het die ze de eene achter de andere deden worden en voortleven, zeggen sommige leeraars der verwordinge.

't Is mogelijk, maar laat ons eerst hooren en zien hoe dat gebeurd zou zijn, vooraleer wij 't aan veerden.

De geleerde en kundige navorscher van de zeden en de gebruiken der kerfdieren, Heer John Lubbock, verdedigt die leeringe in zijn werk: British wild flowers in their relation to insects. Het getal zijner volgelingen is tamelijk groot.

[p. 243]

Een gewas, zeggen de aanhangers der verwordinge, en bezit niets, dat hem niet ten stoffelijken voordeele en strekt. Waartoe dan die fijne sneê, die teedere en uitgelezene verwen van de blombladeren? 't En is niet mogelijk dat al die kruiden zoo bont en afwisselende zouden geverwd zijn in hunne kroolen, alleenlijk om een liever en aangenamer uitzicht aan het gewasdom te geven, om den mensche zijn koninkrijk aangenamer te maken; dat en kan niet zijn.

Ieder kruideke, zeggen ze, moet een stoffelijk voordeel vinden in zijne verwe en zelfs in de sneê van zijne blombladeren.

Wat mag dat voordeel zijn?

Onze kruiden, zeggen ze, hebben de hulpe van kerfdieren noodig om voort te zetten, en daarom moeten zij die kerfdieren uitnooden, aantrekken en bijhalen.

De blommen zijn de uitsteekberden, die, door hunne verwe, door hunne sneê zelve, zegt heer Lubbock, de bie'n wijs maken waar er honing schuilt, zeggende, in hunne beeldsprake: ‘Komt hem halen!’

Wat meer is, die blommen zijn wat zij zijn op den dag van vandage omdat zij 't beter als andere ruchtbaar mieken en lieten weten dat zij zeem te verkoopen hadden; want de eerste blommen, zeggen ze, waren verwloos. Als er nu eene van die verwlooze blommen die zeem op hare zate liggen hadde, bij toeval een weinig geverfd wierd, dan kwamen de bie'n er bij voorkeur naartoe. Door hunne tusschenkomste wierd dit kruideke bevrucht en bracht menigvuldig zaad voort. Uit die zaadtjes sproten nieuwe kruiden, die, de eene meer de audere min, die erfelijke gave behielden van geverfde blommen voort te brengen. Nog eens, de best geverfde wierden meest bezocht, best bevrucht en alzoo, overmits die ingeschapen uitlezinge, hebben de levendig geverfde kroolen in dien strijd voor't leven de bovenhand gehouden en om zoo te zeggen de andere, de min begaafde, uit de wereld gedreven.

Als gij nu langs eenen gras- of heuvelkant in bewonderinge staat bij 't zien van hunne schoonheid, dan zoudt

[p. 244]

gij moeten zeggen: 't zijn de bietjes die mij dat aanschouwen geschilderd hebben.

Is dat onmogelijk? Waarom neen? Waarom ja? 't Is waar, bietjes en andere kerfdieren kunnen, met de bloeie van de eene blomme naar de andere te dragen, verscheidenheden van verwe doen ontstaan; dat kunt gij bemerken in uwen hof, zoo gij er bij voorbeeld petuniazaad in zaait. Maar daaruit besluiten dat al de verwen alzoo ontstaan zijn, dat schijnt wat al te stout gesproken.

Ik zou eerst vragen: van waar kwam de eerste verwe die bij toeval in de blomme ontstond? 't En zijn dus de bietjes niet die ze voortbrachten; en van waar had die verwe de macht om levendiger en hooger te worden? Dat onze kerfdieren soms twee bestaande verwen kunnen mengelen en alzoo verscheidenheden voortbrengen, daar is al wat wij zien; zij en zijn dus daar niets anders als werktuigen.

Maar nu, dat de bie'n eenen voorkeur hebben voor verruwdragende kruiden, dat zij onder de verschillige verwen het blauw voorentrekken, gelijk heer Lubbock het bewijst in een ander werk over Mieren, Bie'n en Wespen, dat kan zijn. Als hij daaruit besluit dat dit de reden is waarom er zoovele blauwe blommetjes zijn, dan schijnt hij ons daar ten minsten één blauw blomtje te willen op de mouwe vesten.

Trouwens, als de bie'n de blauwe blommen verkozen en ze dus beter deden voortzetten, 't moet zijn dat er daar meer zeem te vinden was. Jamaar, 't is er te minsten al zoovele te vinden in de schier ongeverfde blomme van de réséda, in de bleekroode blomme van de heide en in de geluwe blomme van 't koolzaad als in de blauwe gelipte blommen.

Wij zouden dus ook wel moeten besluiten dat de schitterendste blommen meest bie'n moeten aantrekken; en nochtans daar zijn er weinig die min ziende zijn en meer bie'n aantrekken als de réséda.

De eerste grondstellinge van die leeringe was: de blommen hebben de hulpe van de kerfdieren noodig om voort te zetten; daarom moesten zij die dierkens aanlokken, en die daarin best gelukten hebben ook best gelukt in den strijd om het leven.

[p. 245]

En wat gezeid dan van de kruiden die van 's zelfs bevruchten, gelijk meest al de kruiswendige; van de grasaardige, die bevrucht worden zonder de minste tusschenkomste van een kerfdier? daartoe is immers de wind alleene mansch genoeg, en die kruiden en sterven nochtans niet uit, verre zij van daar.

Dat de blinkende blommen en verwen maar en dienen om de bie'n aan te trekken naar het zeem en alzoo hunne eigene bewaarnisse te bewerken, en staat al niet vaster.

Het gras en zou dus geene verwe mogen hebben omdat de verwe daar geen goed en kan doen. Maar gaat eens omtrent Hooimaand in eenen meersch, en ziet mij daar op eene vierkantte roede gronds de verschillige grashalmen. Ge vindt er twintig, dertig slag van groen, benevens geluw, rood, bruin enz. Van eenen anderen kant, dan is de kolleblomme een wanschepsel, want zij is rood, doch zeemloos; en de kraaidoorn: zijn blomtje is schoone genoeg geschilderd, maar 't en heeft geen honing.

Is het ook misschien om de bietjes uit te noodigen, en heur zaad te kunnen maken, dat de kleene boterblomme al hare goudgeluwe kroolkens openlegt tusschen hare blinkende groene bladtjes? Als het alzoo is, dan en heeft dat kruideken niet gelukt en 't doet veel verloren werk; want gij zult lange zoeken, vooraleer gij er een zaadhuizeken zult op vinden met volwassen zaad. 't En heeft dit zaad ook niet noodig voor zijne voortzettinge, vermits dat er in de oksels van de blaren kleene kliestertjes groeien, die, als zij op den grond vallen, nieuwe stalen zullen geven.

En al de gewassen die voortzetten door hunnen wortel, deze die nieuwe wortels schieten op de eerdscheuten, gelijk de eerdbezie, de blauwe sint Jansranke en zooveel andere, en alzoo nieuwe stalen kweeken, deze en hebben de tusschenkomste van de bie'n niet noodig voor hunne bewaarnisse, en het worden van hunne blinkende blommen was geheel en gansch of ten grooten deele nutteloos werk!

Ware het nu nog dat de verwe de bie'n geleidde naar den honing, dan zou alleszins nog de buitenverwe van de kroolbladeren nutteloos zijn.

[p. 246]

Waarom is de kleine binde van buiten zoo lief geschilderd en van binnen wit? Is het misschien om de bietjes te misleiden en ze den honing te doen zoeken op de buitenzijde?

Heer Lubbock beweert zelfs dat de verwstriepkens de plekke doen vinden daar de honing ligt.

Nog eens, in vele gevallen is dat mis, bij voorbeeld, daar waar de striepen overdwers liggen en het zeem in den grond van de blomme; en 'k zou er grootelijks aan twijfelen dat gij de bie'n daardoor zoudt verleiden, kwaamt gij striepkens te schilderen in uwe blommen. Verre van altijd oogmerk te kunnen nemen op de verwstriepkens en ze te volgen, zagen wij de bietjes gebruik maken van de gaten die horsels en wespen dwers door den voet van de kroolbladeren gebeten hadden; dat kunt ge dikwijls zien bij de kalvermuilekens.

Daar valt dus al vele af te dingen op de weerde dier leeringe over het verworden der kruiden door tusschenkomste van de bie'n.

Maar neen, die geleerden hebben 't alzoo beslist en besloten: twee kruiden, tusschen dewelke er eenige gelijkenisse bestaat, hebben eenen gemeenen oorsprong; het verschil tusschen de twee komt voort uit twee verscheidene verwordingen van het oorgewas.

'k Zou eens willen weten of het tegendeel al zoowel niet mogelijk en bewijsbaar en ware. Ik hebbe twee kruiden die wel aan malkaar gelijken en in ééne zake verschillen. Het verschil is het eenige overblijfsel van twee gansch onderscheidene oorgewassen. Alle twee zijn eeuwen en eeuwen lang verworden in de zelfste omstandigheden, hebben alzoo allengerhand gelijkenissen gekregen, bij zooverre dat zij nu als broeders nevens malkander staan in de kruidboeken.

't Is een veronderstellen, ja-het, en 'k en zou het niet kunnen goed doen door daadzaken; maar de eene veronderstellinge is de andere weerd.

Ja, veronderstellingen helpen al dikwijls de wezentlijkheid achterhalen; maar, van zoohaast als gij die veronderstellingen voor vast en bewezen wilt doen aan-

[p. 247]

veerden om er dan op te bouwen, zoo maakt gij de grondige kennisse, de ware wetenschap onmogelijk.

Alzoo gaat het met de leeraars die beweren dat de bietjes en huns gelijken onze kruidwereld schilderden; zij draaien en keeren de daadzaken tot dat deze met hunne veronderstelde leeringe overeenstemmen, maar die mannen en weten geen woord te asemen over de daadzaken die hunne leeringe tegenspreken.

Alleszins blijft het dus verre van bewezen, dat onze bie'n geheel dat kunstwerk verveerdigd hebben, en wierde het ook eenmaal bewezen, nog zouden wij denken dat die redelooze werktuigen wrochten volgens de wet die een, zegge die Het groot verstand, te weten God almachtig, hun stelde; immers omdat hun gewrocht zoo wonderschoone is in al zijne verscheidentheid.

En daarmeê sluiten wij voor als nu over blommen en bietjes.

Juliaan Fové