Biekorf. Jaargang 5

[p. 225]

[Nummer 15]

Blommen en Bietjes

BIEKORF spreekt over veel zaken, maar misschien minst van al over bietjes.

't Ware nochtans aangenaam, kwame er een opmerkzame biemelker ons nu en dan een woordeken doen over de nieuwere kweekwijzen en over het leven van die nuttige diertjes.

Zonder biemelker te zijn, wille ik ulieden 't een en 't ander zeggen aangaande den uitstand die er bestaat tusschen de bie'n en de blommen.

Als wij spreken van bie'n, dan valt ons eerste gedacht op den honing, op het zeem; en als de dichter zingt:

Het bietje brengt uit veld en wee
den honing in de buiken,

dan vat iedereen dat het bietje den honing gaat halen in de blommen, of liever op de gewassen.

Hoe ontstaat nu die honing en hoe geraakt hij in het bereik van de bietjes?

Gij moet eerst weten dat al de gewassen zweeten; 't is

[p. 226]

te zeggen dat er uit al de deelen die vrij de lucht genaken aanhoudend eene groote hoeveelheid water verdampt, zoo dat er een aanhoudende stroom bestaat van de wortels naar de bladeren.

De kracht van die verdampinge wordt gewijzigd door de warmte, de droogte en het bewegen van de lucht; maar ze weet meest van al van 't geweld der zonnestralen.

In den donkeren is dat zweeten en verdampen onbeduidend.

Alzoo komt het, terwijl de wortels voort vochtigheid uit den grond halen, dat het gewas, alsof het een vat ware, vol geraakt en overloopt.

Hebt gij nooit in den vroegen morgen, bij de grasaardige gewassen, aan de toppen van de jonge haver bij voorbeeld, die kleene helderblinkende perels zien hangen, waarin het licht zoo sterk versprietelt?

Die perels en zijn geen dauwdruppelen.

Op den top van ieder blad is er eene kleene splete, bij de grasaardige gewassen, en 't water dat 's nachts niet meer en verzweet, bortelt, door die spleten, druppel voor druppel uit, tot dat het zweeten zijne krachten herwint onder de werkinge van de zonnestralen.

In andere kruiden wordt dit water afgezet door bijzondere openingen, watermondtjes (stomates aquifères) die op den bast van de groene deelen soms in groot getal te vinden zijn. Elders geschiedt dit bij doorwerkendheid, door de wanden van de zellen, en niet door bijzondere uitgangen.

Nu, het uitzetten van den honing, dien de bie'n zullen komen opdoen, en is niets anders als een bijzonder geval van water uitzetten, zoo wij hooger vernaamden; en dat begint zoo haast het zweeten en verdampen door de eene of andere oorzake komt te vertragen.

Hier en daar, in de blaren van de gewassen, in de stengels, in de kelk- en kroolblaren, in de zate of in andere deelen van de blomme, liggender honingklieren (nectaires). Dat zijn gelijk bergschuren, daar bijzonderlijk de suikerstoffen bijeen komen, welke stoffen bij verdere ontwikkelinge van het gewas verbruikt staan te worden.

[p. 227]

Van zoohaast als het water door die klieren werkt, voert het de oplosbare suikerstoffen meê en als de verdampinge vermindert, zoo en vaart er uit die klieren door de watermondtjes die er gewoonlijk in groot getal zijn, of bij doorwerkendheid, geen klaar water meer maar water dat veel druivensuiker (dextrose), rietsuiker, vruchtsuiker bevat, benevens geurige zelfstandigheden, die bij elk gewas verschillende zijn.

Daar is eigentlijk de honing (nectar).

Als 't o.a. op de blaren van den eeke, van den ahorn of effentrul, van den linde komt, zoo heet dat suikerdragend water honingdauw; en de bietjes gaan hem halen. Maar 't is bijzonderlijk in de verschillige deelen van de blommen dat er klieren liggen, en dat er honing druipt; die honingdrop vergaart, het zij op de zate, 't zij in kleine kommekens of napkens aan den voet van de kroolbladeren, 't zij in de sporen, bij voorbeeld, van den aconitum, dat is de paterskappen.

De groote of kleene uitloop hangt hier nog eens af van de zelfste oorzaken die 't zuiver water uitdrijven. Alzoo, bij schoon vast weder vermindert hij van 's morgens voort, is hij minst in den namiddag, vermeerdert hij 's avonds en is hij meest omtrent den morgenstond.

Hier dient nochtans bemerkt, dat het suikerwater zooveel te min verdampt hoe er meer suiker inzit; en, van eenen anderen kant, dat het gemakkelijker uitgedreven wordt als zuiver water, omdat het gemakkelijker overal in en door werkt.

Blijft die honing ongeroofd daar liggen, zoo zal hij ten grooten deele door het gewas zelve, bijzonderlijk na 't bevruchten der zaadeikens, weder ingezogen worden, om het zaadhuis te helpen tot vrucht bedijgen. Maar meestendeels komen de bietjes in tijden den honing halen; zij kruipen in de blomme, ofwel ze nemen de openingen die horsels of wespen al onder in de kroole gebeten hebben te bate, en zij rooven alzoo den zoetsmakenden honing.

Hoe weten de bietjes waarder honing ligt?

Verder zullen wij zien wat de voorstaanders van de

[p. 228]

verwordinge daarover leeren; voor alsnu en zullen wij maar rechtuit zeggen dat de bietjes den honing vinden omdat God de bietjes geschapen heeft en hun bijgevolge al de ingeboren bekwaamheid verleent, die er noodig is om hun leven te onderhouden en om aan anderen, aan den mensch bij voorbeeld, den overvloed over te laten dien zij zelve niet van doen en hebben.

Dat is voor den honing; maar het was, waar komt dat vandaan?

Guido Gezelle zingt:

De olie, 't zeem, het was, de mee,
't groeit in onz' koolzastruiken,

Die reken zouden iemand kunnen doen denken dat de bietjes ook het was uit blommen en kruiden halen, gelijk het zeem. Nochtans, dat ware verkeerd.

't Is waar, op den bast der deelen van 't gewas die de lucht genaken vinden wij, bij vele kruiden en boomen, eene wasachtige lage, die zee- of grijsgroen is van verwen; dat ziet gij klaar op de blaren van de koolen en van de haver, op de vrucht van den wijngaard en van den pruimelare. Die lage beschut die deelen, en maakt dat ze niet nat en worden als er water op valt.

't Zijn de zellen van den bast zelve die wasdragend zijn; en alzoo gebeurt het dat de menschen was opdoen en verbezigen, bijvoorbeeld van den Myrica cerifera, van de Benincasa cerifera, en van andere gewassen uit de verre landen.

Maar al dit was en heeft geen uitstand met het was dat door onze bietjes voortgebracht wordt.

'k Zegge voortgebracht, want de bie'n maken hun was zelve; dat is te zeggen, tusschen hunne achterste lijfringen, al onderwaards, in zeer smalle holligheden, ontwordt hun het was. Zelfs als gij bie'n afzondert, en geen toegang en laat hebben tot blommen of kruiden, als gij hun niet anders en geeft als suiker en zeem, nog zullen zij was voortbrengen.

Dat is genoeg aangaande het was, denke ik.

Er is nog iets anders, en wel in de blommen, dat de

[p. 229]

bietjes gaan rooven. 't Is de bloeie, die uitstuift van zoohaast de bloeinopkens opengaan.

Zoo gij ooit te zomerwaard bij eenen biekorf staan kijken hebt, dan hebt gij daar van die werkbietjes zien te korvewaard keeren, gesteld alsof zij elk een paar groote roode of geluwe leerzen aan hunne achterpootjes hadden. Die leerzen zijn gemaakt van de blombloeie, die zij in de heulen of groeven van hunne achterpootjes vergaarden en naar huis brachten, tot voedsel voor de jonge maden, die versch uit de bie-eiers gekipt zijn.

Dat heeten de biemelkers biebrood.

Hier bewijzen onze dierkens, terwijlen zij voor hun zelven zorgen, ook eenen dienst aan vele van onze gewassen.

Trouwens, opdat mijn gewas kunne zaad en vrucht voortbrengen, moet er bloeie op den openen mond van de busse komen rusten.

Dat zal dus al moeilijker vallen, is 't dat de bloeie en de busse in verschillige blommen op den zelfsten stam staan, of op verschillige stammen. Zelfs als bloeie en busse in de zelfste blomme staan, daarom en is zij nog niet bekwaam om van 's zelfs te bevruchten. Want gelijk het gebeurt bij 't meeste deel van de kokten, de samengestelden, de gelipten, de ooivaarsbekken, de pappels en andere, als de bloeinopkes in een blomme opengaan, en is de busse van die blomme nog niet bekwaam om de bloeie te ontvangen; of bij anderen is de busse reeds tenden geleefd en bij machte niet meer om de bloeie op haren mond te laten werken. Daarbij komt het dat het getal blommen die van 's zelfs bevruchten bij verre na zoo groot niet en is als dat men het bij een eerste opzien zou meenen.

't Is waar, de gewassen die in hunne blomme maar een van de twee vereischte werk- en wederwerkdeelen en hebben, brengen over 't algemeene veel meer bloeie voort als de andere. Beziet den okkernoteboom: wat schrikkelijk getal katjes en vallen er daar niet af! Die katjes, 't zijn de uitgebloeide bloeiblommen. 't En ware alleszins niet te wijd gegaapt, zeide men dat er twee zulke katjes

[p. 230]

zijn voor iedere busseblomme, dus voor iedere note te wege. Op ieder katje moogt gij rekenen dat er minstens 60 tot 70 truizen bloeinopkens staan, en in iederen truis 10 tot 25 buidelkens: Wat eenlijk getal korreltjes en zullen er daar nu niet uitstuiven? Er bestaat daar bijgevolge nog al keure voor eentje ten minsten om op elken bussemond gevoerd en thuis gebracht te worden, immers door de lucht en door den wind alleene.

Dat is het geval met 't meeste deel onzer boschboomen, zooals eeken, berken, beuken enz., en met al de grasaardige gewassen in onze weiden.

Elders zijn het de kerfdieren, en wel bij voorkeur de bie'n, die de bloeie van de eene blomme op de busse van de andere zullen dragen, namelijk als zij op zoek gaan achter zeem of achter bloeie voor hunne maden.

Als eene bie, in één Ave-Maria, van 10 tot boven de 20 blommen kan bezoeken, is het dan te verwonderen dat er hier en daar bloeikorreltjes aan haar lichaam blijven haperen, en dat ze elders daar wederom afgewreven en tegen den mond der busse geraken, in eene andere blomme?

('t Vervolgt)

Juliaan Fové