Biekorf. Jaargang 5

[p. 142]

Mingelmaren

ZEGHER van Male was 88 jaar oud, toen hij omstreeks 1598 zijne Lamentatie over het verval van Brugge schreef, en daarin den toestand van de stad ten tijde zijner eigen jeugd vergeleek met den toestand dien hij onder de oogen had. Het volgende kan men lezen op bl. 109 van de uitgave der vlaamsche Bibliophielen (3^e Reeks, n^o 3):

... Wy hebben ghesien hier voormaels dat de poorters ende hier naermaels de goede ambachtslieden, dat sy alle jare hunne provisie deden, elck op syn saysoen, als tusschen November ende Lichtmesse huerlieder cooren, ende tusschen Bamesse ende Halfnovember cochten een osse ofte een coe, elck naer syn beliefte, die legghende in het soudt voor het gheheele jaer, ende van Juni tot Magdalenendaghe dede men syn provisie op van boter, een, twee ofte vier cuppen, elck naer zyne menage; voort van Meye tot dat men ginck ougsten ende de vruchten uit 't landt doen wereken, soo cochten de goede lieden huerlieder houdt ende brandinghe voor het gheheel jaer; maer nu soo coopen de goede lieden een maete ofte halve maete cooren op de mart naer huerlieder gelt; den poorter ende den ambachtsman gaet nu letter in 't Vleeschuys, somwylent een hutsepot van rentvleesch coopende, ende met veele wortelen doen bereeden, ofte twee ofte drie schuetel stucken van een coe in het soudt legghende, om ghespringht te eten. Hij moet syn boter hy eenen alfven ofte gheheelen steen in de penewaerde haelen, dies niet soo coopt hy een pont of twee varsche boter ter maert; ende voor zyn brandinghe op sommighe tyden coopt hy een voerken houdts ter maert, ende indien hy jonghe kinders heeft ende coude wynters maekt, zoo moet hy het houdt ende rysekens haelen in de penewaerde, aldaer sy moeten dat coopen boven de weerde...

WAAROM zegt men, sprekende van een huis dat wel bevrijd is tegen de dieven: ‘Ge'n moet niet benauwd zijn: den handschoemaker en zal hier niet komen?’

_**_*

EEN landman van rond Brugge, sprekende van iemand die onrechtveerdig en onder duim bate getrokken had uit een gedane werk, zei: ‘Hij zal daar een goed handschoetje uit getrokken hebben.’

Men vergelijke den handschoenmaker hierboven.

[p. 143]

IN de jaren 1700... wierd er op 't Hoog Mosker, heden het buitengoed van Mr. Schelstraete, tegen 't capelleke ten Bloe, een deel zilverwerk gestolen. Eene brave dienstmeid wierd met den diefstal beticht en als plichtig veroordeeld. Binst het jaar stierf zij van verdriet in het gevang. Korts achter hare dood wierd het zoo gezeid gestolen zilverwerk in de dakgote ontdekt van 't huis waar de overledene gediend hadde: eene kraaie hadde het daar verborgen en de dekkers, al het dak vermaken, vonden het daar.

Tot uitboeting on tot herstelling van dit onrechtveerdig vonnis en van het ongeluk dat er op volgde, wierd er in Sint Martens kerke te Kortrijk een bezet gedaan tot eene dagelijksche elve messe gedurende honderd jaar. Men klopte voor die elve messe telkens het vierde van een ure, anderen zeggen een halve ure lang, om het gebeurte van het Hoog Moskor in tijden te vermanen en aan te wakkeren om deze messe bij te wonen.

Ten tijde van Heer pastor Van Maldeghem bestond deze elve messe nog.

J.V.R.

Uit den ouden Kindertijd.

't ZEI mij, over eenigen tijd, een landman, sprekende van zijnen gebuur, die in de streke als een goên boer bekend stond: ‘Ko daar,’ zoo zei hij, ‘Ko, dat is en goên boer, en voorzichtig dat hij is, en werkzaam, en slim 'lijk 'nen vos; ja, ja, hij en is bijlange niet dom, trouwens hij heeft nog de penne gewonnen.’

‘De penne gewonnen,’ vroeg ik hem, ‘wat is dat?’

Het boerke wist mij dien aangaande te zeggen, dat er in den ouden tijd, in zijnen tijd, in geheel de schole maar éénen prijs te winnen on was: de prijs van 't schoone schrijven. Die prijs wierd op Sinte Gregorisdag, den 12ston in Lentemaand gegeven, en bestond uit eene prachtige en fijngesneden ganzepenne, die luisterlijk gesnoeid en gepint was.

Ter gelegentheid van die prijsdeelinge - als men dat eene doel in ge mag heeten - en van den naamdag van Sinte Gregoris, patroon der leerende jeugd, en was het geen schole, en na de plechtigheid van den voormiddag gingen de kinderen al zingen achter straten en wegen van de eene hofstede naar de andere.

Hier kregen ze eiers, daar koeken, ginder spek, soms ook wel wat lekkernijen: en dat wierd alsdan altemale tor schole gebracht om daarmeê kermisse te houden, tot meerder cere Gods en van Sinte Gregoris.

De eerweerde Heer Seraphijn Dequidt, in zijnen merk weerdigen opstel (zie Biekorf, 1ste jaar, bl. 261 en volgende) en weet van

[p. 144]

die penne en van dien prijs niet te spreken; waarschijnlijk dat de plechtigheid van Sinte Gregoris verschilde van schole tot schole. De landman, die mij het bovenstaande vertelde, hadde zijn' schole in het zuiden van Vlanderen gedaan.

De ‘Gazette van Brugge’ in haar uitzende van den 10sten in Lentemaand 1891 spreekt ook van dien blijdag: ‘Inden goeden ouden tijd was er geen een schole waar Sinte Gregoriusdag niet gevierd en wierd, en geen een kind dat er niet van herten achter verlangde. Dan immers gingen de kinders van hofsteê tot hofsteê al zingen:

Vrouwke, vrouwke schoone,
kijkt al in de kroone;
kijkt al in den eiernest;
die zwarte hinnekes leggen best,
die witte daarom niet te min;
schiet er tot aan uwen elleboge in;
geeft er ons negen of tiene,
me z'un ze wrel verdienen...

en de kinders vergaarden die eiers, en dan was het koeken eten, en klakkaards bakken, en feeste in schole.

O Tempora!’

_**_*

Te Marie-Anna Moerkerkens zaliger, in lijve schoolvrouwe te Staden, moesten de welhebbende kinders te wintertijde elk 'nen fasceel hout daags meê dragen naar schole. Die den grootsten meê bracht, mocht naast bij 't vier zitten. Dit gebeurde nog over dertig jaar of daar omtrent.

Hilaris Allaeys

IN de natuerlicheit bevinden wy meest
By dat Bonaventura tuughd inden gheest,
Dat den arend den zwalewe zeere ontsiet,
Dat den oliphant tcleen musekin vreest,
Dat den leeu, vervaerd vuer gheen tempeest,
Vuer den liane metten witten pennen vliet,
Dat den wulf vreest des steens verdriet,
Nochtans en mueghen zyt weghen niet.

(Castelein, Konst van Rhetoriken, 1555.)