Biekorf. Jaargang 5

[p. 134]

Gildekeuren

IN de Dietsche Warande, N.R. zevende jaargang, n^r 2. 1894, blz. 167-182, levert Heer Ed. Geudens, onder hoofdinge Ordonnancie of reglement van het St. Sebastiaansgild van Putte (Mechelen), (A^o 1563), een kort overzicht van de geschiedenisse der volksmaatschappijen of zoo gezeide corporatiën.

‘Veel gilden,’ zegt Ed. Geudens ‘zijn wellicht ouder dan zij wel vermoeden’, Tarquin de trotsche, Caesar, Nero, wrochten tegen de gilden; Augustus, Theodosius, Honorius, wakkerden ze aan. Onder keizer Alexander Severus (222-235 na Christus tijd) ‘ontstonden er gilden van allen aard.’ Na het leenroerig tijdvak (840-1453) hadden wij hier te lande eene macht van gilden. Te Namen bestond er eene schuttersgilde in 1266. Onder Breydel en de Coninc telden sommige vlaamsche gilden tot 20 ja 30 duist leden. Wat in de groote steden in 't groot bestond, bestond ten platten lande in 't kleene.

‘Voor zooveel ik weet,’ zegt Heer Geudens, ‘is over de oude inrichtingen en gebruiken onzer plattelandsche gemeenten weinig gekend.’ Daarom diende het ‘Reglement’ van St. Sebastiaans schuttersgilde te Putte onder Mechelen bewaard te blijven.

Daarop volgt, in de Dietsche Warande, het bovenvermelde zeer lezensweerdig stuk.

‘Eenige notas’ zegt Ed. Geudens, ‘geven den uitleg van woorden die men te vergeefs in een gewoon woordenboek zou zoeken.’

Onder andere, bij de woorden: ‘Elck geselle sal sculdich syn te betaelne voor zyn colve, vier stuivers...’ leze ik den volgenden uitleg: ‘Colve: inleg, inleggeld. Colven: inleggen.’

Waarop Ed. Geudens steunt om kolve door inleggeld en kolven door inleggen te vertalen, zou ik geerne weten. Kolf, kolve wordt in de gewone woordenboeken, in Fr., door crosse vertaald, en kolven door jouer à la crosse.

[p. 135]

In afwachtinge van tale en wedertale over dat verschil, hier volgt de

Ceure ende Statuyt

onderhouden inde Prochie van Wercken Land van

Wynendale

onder de Gebroeders van den Edelen ende Glorieusen

Heer S. Sebastiaen

waer naer ieder een in het Hof hem sal hebben te conformeren op pene alhier bekent. 1699.

Alvooren en sal niemant in dese Confrerie aenveert worden ofte gheaccepteert sijn ten sij wesende een persoon van goeden naem ende faem.

Daer en sal oock niemant van wat conditie ofte qualiteyt hij sij vermoghen te schieten ghedeurende dat de Gildebroeders sijn schietende, sonder alvooren t' hebben ghevraeght oorlof van d' Hoofden der selver Gilde, die alsdan in het hof sijn schietende: op de verbeurte van 't elckens de boete van......... ij. st.

Voorts als men sal schieten om Keijser sullen alle Gildebroeders verobligeert sijn te schieten naer den Gay op de boete van......... iiij st.

Als men schieten sal tusschen de doelen, ofte de Gildebroeders aldaer sullen sijn met ghespannen boghen om te schieten, en sal niemant moghen sweeren bij Godt, de Heijlighe Sacramenten, bij den Naem van Jesus en Maria, ofte andere Heijlighen: bij sijne ziele, den donder, den duyvel, ofte eenighe andere onbetaemelicke maniere van spreken ghebruycken: op pene van t' elcken keere te verbeuren de boete van........ iij st.

Niemandt en sal vermoghen een ander te injurieren, te vervloecken, ofte heeten lieghen: op de boete van vj st.

Die een ander verwijt ghepasseerde saecken, benemende daer door sijnen Naem ende Faem ende alsoo oorsaecke ghevende van eenigh ghevecht, karelle ofte questie tusschen de doelen, ofte in de Gildecaemer sal moeten onderstaen alsulck een Amende als de Hoofden vande Gilde sullen ordonneren.

Aen legghende om te schieten met den pijl op den Boghe ofte lossende sonder roepan, soo dat het den

[p. 136]

knaepe ofte andere ghehoort hebben: boete, sonder den interest die daer door moghte geschieden.. iiij st.

Daerom sal ieder een verobligeert sijn, eer dat hij met den pijl op den boghe light om te schieten, te roepen vois ofte iet anders, soo dat het den knaepe over de ander sijde wesende kan hooren, ende in tijts plaets maecken om te schieten, ghevende teecken van het selve ghehoort te hebben.

Niemant en sal sigh vervoorderen eenigh bier te draeghen uyt de Gildecaemer naer de doelen, ofte eenighe andere plaetsen, om aldaer te drinken sonder expres consent vande hoofden, op pene van het selve alleene te betaelen, ende de boete van....... xij st.

Schieten met iemants monture, t' sij Boghe, Pijl ofte Schijtlap, sonder consent ofte wete vanden eijghenaer, boven den interest van dien, boete van.... ij st.

Niemant en sal vermoghen in de Gildecaemer ofte tusschen de Doelen, ter wijlen men schieten sal, te roocken eenighen toeback, op de boete van..... ij st.

Sprekende, als den schutter in den Boghe light, naementlick ghedaen hebbende de ordinaire teeckenen ofte gheseijt hebbende: hoort naar Boghe, de boete van ij st.

Niemant en sal vermoghen den naesten Pijl uyt te treckeu eer Partie daer bij is: op pene van de schote verbeurt te sijn, ende de boete van..... ij st.

Syn waeter maeckende, ofte eenen wint laetende van achter, de boete van i st.: ende met Boghe ofte Pijl in de handt tusschen de Doelen ofte in de Gildecaemer, de boete van............ ij st.

Alle welcke boeten promptelick sullen betaelt worden, eer men sal voortschieten, ende ghesteken worden in eene bosse, ten profijte van de Gilde: op pene van die het sal refugeren sijnen hoedt afghenomen te siju ende ghehanghen aen de Doelstaecke, om elcken schutter eene schote daer naer te schieten.

Voors, alsmen schieten sal om d'ordinaire sondaghsche Prijsen, twelke sal wesen ten drije beuren naer noene, sal ieder een van t' selve ghelaeghe sijn, ghelijck die tot den vijf heuren.

Item, niemant en sal vermoghen mede te brenghen ofte

[p. 137]

laeten commen sijne kinderen, ten sij op de armen van hunne Moeders, op de verbeurte van xij st. voor ieder kindt, ten profijte van het ghelagh, ten selver daeghe.

Alle het gene ghewonnen sal worden met te schieten, sal ter stont tusschen de Doelen betaelt worden ofte partie contentement ghedaen: niet vermoghende om meer te schieten als om eenen alven stuyver ten vieren uyt elcke partie, sonder bijsondere reden, ofte consent: op pene van te verbeuren waerom dat sij schieten.

Ter Eere van Godt ende den Edelen eñ Glorieusen lieer Ste Sebastiaen, 1699.