Biekorf. Jaargang 5

Tot nut van elkendeen

DAT ging alzoo nog al daar of daar wel, zoo lange als dat de oogen van de menschen niet meerder en waren als hun buik; zegge zoo lange als dat ze al te gâre niet overvele van doen en hadden; maar op 't einde begost mij die wisselhandel zulk een vervlogensche kwelhandel te worden, immers van zoo haast als dat de menschen honderd dingen meer wilden hebben als dat ze zelve en kosten maken.

In steê van kernemelkwei en reinewater wierden sommige lieden allengerhand aan ook gadinge en zin te krijgen om bier te drinken, en brandewijn met suiker in. Eerstmaals droegen ze in steê van een jas eenen koeienhuid, ja met de hoorens daaraan, die boven hunne hoofden uitstaken, maar naderhand moest er eerst baai, dan luken, en eindelinge zijde en fluweel bijkomen; ja,

[p. 109]

zoo vijs en zoo lekker wierden ze in hun eten, dat ze begosten hun gewonelijke leefte van wildbraad, en hun geschroeide jaarlingschapen te laten staan, om zalm bij de vrechte, om ingeleiden snoek en om schildpadwellinge te begeren. Omdat ze nu ja, op verre na het tienste deel van al dat gesnaar zelve niet en kosten maken, zoo was 't dat ze de andere negen tienste deelen bij Jan Pier en Claei moesten gaan koopen; en bij al dat aangroeien en dat uitzetten van den handel begost dat wisselen en dat vertureluiten eene eeuwig lastige doeninge te worden.

Neemt het nu eenen keer alzoo, dat er bij ons geene hoegenaamde geldmunte en zou bestaan, geen rostekopkes, geen vijffrangenaars, geen dobbele frangen, geen keien, geen halve keien, geen dikkestuivers, geen kluiten, geen centen, geen linkskes, geen zeskes: op Gods wijde wereld niet, hoegenaamd niet, dat op goud, zei ver, koper of nikel trekt; zoudt gij dan al dat ge van doen hebt niet moeten gaan koopen en betalen met 't een of 't ander 't gene gij in uw huis hebt?

Kreeg er in eenen theewinkel iemand zin naar een ruimerken wijn of twee, na de maaltijd, zoo moesten ze dadelijk naar den wijnkooper zenden, met een pakske groenen of zwarten thee. De lakensnijder kreeg lust om een half vijf-en-twintig oesters te eten, hij moest zijne winkeldochter met een elle of twee drie fusteinen bazijn naar den gezouten-vischverkooper laten gaan. Was er de huidevetter op gemunt dat zijn dochter een hakkeberd zou hebben, of een piane, zoo ze dat nu heeten, zoo seffens moest hij twee drie stinkende koeienruggen uit zijn looikuipe doen halen, om er den langgewenschten snaarbak mee te gelden en te betalen. Wilde de slachter bier over tafel drinken, eerst moest hij met een zwijnezende naar de brouwerije toe gaan. Wilde de boekhandelaar zijn manneke een stuk zoetekoeke ten besten junnen, zoo moest hij, 't was 't recht, den armen bloed met Hendrik Conscience 'ns Leeuw van Vlanderen naar den zoetekoekbakker zenden, om daar ne knibbel of twee zoete-, kruid-, of peperkoeke mee te koopen. Geviel't, zoo als 't te gevallen pleegt omtrent den nieuwjare, dat de bakker,

[p. 110]

heetbrood blies, 's morgens in zijn deuregat, eer 't ooit achte was kreeg de arme kneeman zijn huis zoo vol alderhand vreemden voorraad van zaken, en van waren om daarmêe heetbrood te koopen, dat hij er allichte geen weg meer mee en wist.

Ge kunt denken wat een mingelhoop van verschillige goederen de kooplieden daarmêe allengskes, in hun huis te gâre kregen. Waar nu toch, op Gods wereld, pakhuisruimte genoeg gevonden om al dat goed te bergen?

Maar dat nog veel erger is, al die slunskes en die lapkes van hier en van daar, al die mondsvullekes van dit en van dat eten, hoe brachten ze dat, zonder achterdeel scha of verlies aan den man? Of bleven ze dat al sparen en bewaren, tot dat ze ten huizen uit moesten vluchten van den stank? Om 't al zelve op te eten of te verbezigen en waren ze geen mansch genoeg; en, dan nog, eer 't half uit en half op was, zoo kwam er bij koopslag weer al een versche ladinge bij.

't En was daar geen doen aan!

Daarenboven, hoe 't aan boord geleid om maar zoo vele en niet meer te koopen als 't gene de dagelijksche nood vereischte?

Een vrouwmensch, bij Voorbeeld, hadde geerne eenen brief spellen gekocht, en ze 'n kost er zoo genomen niet anders aan besteden of bestieren als een schoon duivenjong, een dat ze te vele hadde in heur duivenkot. Nu, dat duivejong was wel twee keers zoo vele weerd als al de spellen thoope: wat ging ze doen? Ging ze het arme vogeldier de vlerken van 't lijf, of de boutjes uit zijnen steert scheuren, om krak zoo vele en niet meer van 't duivejong te verkoopmanschappen als dat de spellen weerd waren? Neen-zij doch, immers dan en gaf er niemand voor geheel heur duivejong geenen spellekop meer.

't En was daarbij geen kleen ongerief dat alle zaken in dien tijd nog op geen vasten prijs en stonden, en dat men schaars zeggen of van iemand verwachten kon: ‘Zoo vele en niet meer, dat is mijn laatste woord.’

Een boer bij voorbeeld, had zijn wijf een jakske beloofd van engelsch bontwerk, en hij kwam bij den bont- of den

[p. 111]

granwwerker zoo gezeid, met eenen eemer biest- of riestemelk aangeland; een koolkapper kwam bij Jan den schoemaker en hij zei: ‘Crispijn,’ zei hij, ‘maakt mij ne keer een paar geildige mozesplijters van leerzen, en ik zal u met snijboontjes voldoen.’ Menschen tijden toch, wie vindt er uitstand of overeenkomste tusschen bontwerk en biestemelk, tusschen snijboontjes en winterleerzen? Alzoo gerochten de lieden dan aan 't heffen en aan 't leggen, aan 't loven en aan 't biên, aan 't dingen en aan 't dangen, slag om slinger, als of wilden ze malkaar 't herte uit het lijf knagen en knarzeren; en, als dat nu somtemets bijkans een schof lang aangeloopen hadde, zoo kwam 't dan nog meest hierop uit, dat ze er eenen slag in sloegen, en dat 't een of 't ander scha kwam te doen aan die al te lastige koopmanschepe.

('t Vervolgt)