Biekorf. Jaargang 5

Het Vlaamsch Recht in Duitschland

DAT het Vlaamsch Recht zeer gezocht wierd is gemakkelijk te verstaan, dewijl volgens de andere duitsche wetten de vrouwen geen erfrecht en hadden en de eigendommen slechts leenroerig waren.

Het Vlaamsch Recht daarentegen erkent het erfrecht der vrouwen, terwijl eveneens de Vlamingen de gronden, die zij bebouwden, in vollen eigendom bezaten.

Ook verspreidde het over gansch Duitschland, zoo dat het in alle duitsche wetten drong en aldus ook tot in Polen en Hongaren toegepast wierd. In den beginne wierd dit Recht alleen aan de Vlamingen toegekend, de edelen zelf en bezaten zulk geene voorrechten, maar, zegt Hartknoch, het wierd soms gegeven aan edellieden uit hoofde van gewichtige diensten, zooals het de handvesten der orde bewijzen.

Door het toevoegen van het Vlaamsch Recht bij de andere landswetten onderscheidde men aldra twee soorten van recht. Wanneer b.v. het Magdeburgsch recht het erfrecht voor beide geslachten erkende, noemde men zulks Vlaamsch Recht of goed Magdeburgsch Recht. Wierden daarentegen de erfenissen verdeeld derwijze dat er de vrouwen uitgesloten waren, dan noemde men zulks slecht Magdeburgsch Recht. Zulks hing af van den hoogen leenheer des lands, die bij handvest verklaarde of goederen, door de gebruikers gehouden, erfelijk waren volgens Vlaamsch Recht of volgens slecht Magdeburgsch.

Hartknoch (Alte und Neue Preussen. Th. II. cap. VII p. VIII) zegt immers als volgt:

[p. 106]

‘Was ausserhalb des Culmischen landes, die von adel, und andere Landleute von den Teutschen orden fur Rechte in den Erbfällen Bekommen, kan nicht anders, als auss eines jeden Landgutes Beschreibung erkant werden. Aus denselben absonderlichen Beschreibungen ersiehet man, dass etliche gegeven sind zu Culmischen Recht, etliche zu lehnrecht, etliche zu Preussischen Recht, etliche zu Magdebürgischen Recht, welches hernach im XV seculo zweifach worden, so, dass man angefangen einen. Unterscheid zu machen zwischen slecht Magdebürgisch und Magdebürgisch zu beyden Kinderen. Von dem Culmischen Recht ist un-nothig alhier viel worte zu machen, weil selbiges nicht anders ist, als das Flämische Recht und hat dieses in sich, dass die Güter, welche zu Culmischen recht verschrieben sind, auf beiderlei Kinder gleich fallen, und gleich unter sje müssen getheilet werden. Wo sie aber ungetheiligt bleiben, so müssen die Brüder den schwestern, mit denen sie zu gleichen theilen gehen, auszahlen.’

Dat is in het vlaamsch:

Wat voor erfrechten, buiten het Culmisch land, de edellieden en andere landslieden van de duitsche orde bekomen, en kan maar uit de beschrijving van ieder landgoed in het bijzonder geweten worden. Uit deze afzonderlijke beschrijvingen verneemt men dat sommige goederen gegeven zijn volgens Culmisch Recht, sommige volgens leenrecht, sommige volgens Pruisisch, sommige volgens Magdeburgsch Recht, hetwelk in de XVde eeuwe tweederlei geworden is, zoodat men een onderscheid heeft beginnen maken tusschen slecht Magdeburgsch en Magdeburgsch Recht, dit laatste aan kinderen van beide geslacht toepasselijk, Over het Culmisch Recht is het onnoodig veel te spreken, daar het niets anders en is als het Vlaamsch Recht: dit Recht heeft het volgende voor eigenschap dat de goederen, die volgens Culmisch Recht beschreven staan, aan kinderen van beiderlei geslacht overgaan, en gelijk onder hen verdeeld worden. Waar echter de goederen onverdeeld blijven, moeten de broeders hunne zusters, met dewelke zij op gelijken voet staan, vergelden.

[p. 107]

Deze, die Vlaamsch Recht bezaten, konden het verliezen 't zij door verzuimenis, 't zij uit hoofde van wederspannigheid of van oproer; terwijl deze die maar Magdeburgsch of Pruisisch of Saksisch Recht en hadden, het Vlaamsch Recht verkrijgen konden uit hoofde van bewezen diensten.

Het Pruisisch Recht was het slechtste, en wierd meest aan arm of gemeen landvolk gegeven, ofwel aan zulke edellieden die hen tegen de duitsche ridderorde met geweld verzet hadden. Tot de erfenis zulker leengoederen waren alle vrouwen en agnaten of anverwanten uitgesloten. De zoon alleen kon het goed te leene krijgen; waren er verscheide zonen, dan koos de landheer dezen die hem het best geschikt scheen.

Naderhand, wanneer in Pruisen eigendommen aan het Pruisisch Recht onttrokken, en volgens Vlaamsch Recht erfelijk wierden, hiet men ze vrij, erfelijk, en eeuwigdurende ontslagen van Cijnsen en karweien.

Als de Vlamingen in Saksen kwamen, genoten zij een Recht dat gansch tegenstrijdig was met de Saksische landwet, die luidde als volgt:

‘Pfaffen und Frauen, Bauren und Kaufleute, und alle die rechtlos sind, und alle die unehelich geboren sind, und alle die nicht von Ritters-art von Vater sind, die sollen Lehnrecht darben. Welcher Herr Doch dieser einem ein Gut leyhet, von dem haben sie wohl Lehnrecht an dem Gut, sie erben es aber nicht an Jhre Kinder.’

(Sachsische Landrecht, cap. 2)

‘Priesters en vrouwen, boeren en kooplieden, en alle die rechteloos zijn, en alle die onecht geboren zijn, en alle die niet van edele afkomst en zijn van vaderlijke zijde, zullen leenrecht derven. Welke Heer ook hun een goed te leene geeft, jegens hem hebben zij wel leenrecht voor dat goed, maar en kunnen liet aan hunne kinderen niet laten erven.’

Het Vlaamsch Recht wierd reeds ten jare 1285 met het eerste privilegium van Culm aan deze stad toegepast en aldus in 't Culmsch ingevoerd. Het oud Recht van Culm, waarin het Vlaamsch Recht niet behelsd en was, wierd

[p. 108]

oud-Culmsch Recht genoemd, en het Culmsch, waarbij het Vlaamsch Recht was gevoegd, wierd het verbeterde Culmsch Recht geheeten, of eenvoudig Culmsch Recht, om het van het Oud Culmsch Recht te onderscheiden. Het dus genaamde Culmsch Recht en is dus niets anders, zegt Hartknoch, in zijne hooger aangehaalde woorden, als het Vlaamsch Recht.

't Was immers in deze stad en in hare omstreken dat de ridders der duitsche orde hen bij hunne aankomst vestigden, en 't was deze stad die het eerst hare voorrechten gekregen had, zoo dat de Ridderorde daar reeds het Vlaamsch Recht in stand vond.

Wanneer naderhand dit Vlaamsch Recht met andere wetten opgeschreven wierd, noemde men deze geschreven wetten een wijkbeeld; zoo had men het wijkbeeld van Magdeburg, het wijkbeeld van Saksen, enz. hetgeen zooveel beteekende als het Recht van Magdeburg, het Recht van Saksen.

V. Van de Kerkhove