Biekorf. Jaargang 5

Tot nut van elkendeen

Op zijn vlaamsch verteld, na 't Friesch van J.H. Halbertsma, door Guido Gezelle.

TOT nut van elkendeen, dat is de name - of laat het nu de name zijn - van eene groote herberge, in eene groote stad, van ons groot Vlanderen.

Als ik zegge van ons groot Vlanderen, zoo meene ik Vlanderen zoo groot als het is, te weten West-Vlanderen, Oost-Vlanderen, Zeeuwsch-Vlanderen en Fransch-Vlanderen; immers overal waar men eertijds vlaamsch sprak of hedendaags nog spreekt.

Tot nut van elkendeen zit vol volk; daar staat een spreekstoel, of een ‘spreekgestoelte,’ en elk wacht naar den spreker.

Spreker is daar:

Heeren en burgers! Jonkvrouwen en eefvrouwen! Iefers en juffers! Veinten die al ingespannen zijt en veinten die nog wepel vliegt! Oude wijfs en groene wijfs! Al die hier nu zit, het zij om te zien, het zij om gezien te zijn! Gijlieden allegâre, die hier gekomen zijt om te kouten, of om te horken, of om te smooren, of om te drinken, tot nut van elkendeen!

Mijn Grootheere zaliger placht dikkens te vertellen van eenen ouden herder, den herder van Quaderaerde, zoo 'k meene, die op eenen keer, in zijn houten wambuis

[p. 8]

staande om te gaan preken, niet anders voor den dag en uit zijnen mond en bracht als deze woorden: ‘Gijlieden zijt! Gijlieden zijt! Gilieden zijt!’

Een oud wijveke, dat danig geern nog wat anders zou vernomen hebben, was zoo stout, en 't rijschte 't op een ende om te vragen: ‘Wel herdertje lief,’ zei het, ‘en wat zijn wijlieden toch?’

‘Gijlieden zijt al te gâre gekken,’ zei de herder van Quaderaerde, ‘want ik moet preken en 'k en kan niet!’

Eigentlijk en zoudt gij hier altemale maar loon naar werken krijgen, ware 't dat ik u ook met zulke ongeraakte woorden wilde willekomme heeten. Och, wistet gij hoe ik in nesten gezeten hebbe! En 't is alteenegâre ulieder schuld.

Neen 't, daar en was niet aan te doene; ik, ik moest en ik zou van den avond spreken; en, als 't al ommekwam, zoo en wist ik, op Gods wereld, nu maar niet waarover of waarvan ik zou spreken.

Haddet gij ondertusschen altemale maar éénen zin, wat gaf ik om zulk eene herbergsprake tot nut van elkendeen?

Maar ja, de bargen of de verkens hebben elk hunnen zin, waarom en zouden de menschen ook elk den hunnen niet hebben? 't Eene ziet de moeder, 't ander ziet de dochter geerne; 't een heeft verstand bij den zakke, 't ander kan zijn verstand met een vingerhoedtje meten; en ja, daarbij komt het ook dat 't eene verzet, en vertij heeft, tot in zijn teenen toe, terwijl een ander daar zit en hem verveelt, en in 's sprekers aanzichte ligt te gapen, gelijk een oud versleten ketsepeerd.

Aleventwel hebbe ik mij nen keer daartoe gezet, om u van den avond altemale na den mond en na den zin te kouten.

Eerstmaals docht ik, ik zal eene reden gaan voeren over de wijsgeleerdheid van den duitschen Doctor Kant; en dat hadde een uitnemende schoon stuk geweest voor hier en daar eenen diepen drinker, - wille ik zeggen dinker, - die daar onder ulieden mocht schuilende en verdoken zitten; maar 't vrouwvolk zou kwalijk genomen hebben,

[p. 9]

omdat ik ze daarmêe al in den diepen duisteren liet; alsof ge zoudt zeggen in den Amsterdamschen smoor, waarbij mannen en peerden te gâre zoo stekeblend geraken, dat ze over hol over bol in de dijken en in de grachten loopen.

Dan docht ik in mijn eigen, en ik zei alzoo: Laat ons van den Brusselschen kaas handelen; en dat zou dan ook de kaasboeren en de kaasverkoopers bijster wel aangestaan hebben. Maar de andere lieden, wat kan hun de kaas schillen, is 't dat hij zuiver gemaakt is, en dat er geen ziele van zure brokken midden ingefoefeld en wordt, die niet goed genoeg en is om voor de honden te smijten.

Eindelinge viel 't mij in van 't nen keer te houden over de beminnelijke hoedanigheden van eene frissche jonge maagden blomme; en dan mijne redens op te luisteren en toe te pinten met zooveel levende beelden van zulkdanige blommen, als er hier voor onze oogen zitten en zichtbaar zijn.

Dat en zou voorwaar de jongmans maar al te genoegelijk geweest hebben; maar de ouderschejonk knechten, die alrêe met peper en zout, ja met koude kerkhofblommen bestrooid of begroeid zijn, wat zouden de die daarvan zeggen? 't Ware, voor de die, om er al zoetjes van in doliorum te vallen.

En alzoo was 't dat er altijd en overal iets haperde en in den haak niet en was, en dat al mijn hersendwingen op zoo veel zuiver terwekoorn uitkwam alsof ge zoudt zeggen: 'k hebbe in 't hooi gedorschen.

Ondertusschen kwam de morgen van den huidigen dag al nader en nader; en ulieden verloren moeite laten doen en hier altemale voor nieten laten te gâre komen, dat was al zoo erg, ja nog veel erger, wie weet, als mij, en mijn wijf en mijn arme kinders, voor eeuwig uit het land van Vlanderen te laten zeggen. Immers, is één kwaad wijf al een groot kruis, wat zou 't zijn waren er honderd kwade wijfs kwaad op mij: late varen de mans, en de jonkheden, en de jonkvrouwen en de kleene kinders?

Zwijgt ervan, ik worde louter hennevleesch als ik daaraan denke!

('t Vervolgt.)