Biekorf. Jaargang 4

(1893)– [tijdschrift] Biekorf– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Oordnamen langs de Westvlaamsche kust

WEST-VLANDEREN is de eenige der negen gouwen van Belgenland die van de zee bespoeld wordt; de baren en botsen hier op geene rotsen of klippen gelijk in vele andere landen, maar ze komen tegen den voet van zandduinen of hoogten drommen. Langs onze kust staan bij plekken hooge duinen, aan de Panne b.v. te Adinkerke, waar zij 29 meters hoogte boven de zeevlakte hebben; alsook te Oostduynkerke 32 m.; te Wenduyne 24 m. terwijl ze te Middelkerke en Mariakerke maar 22 m. en tellen; zelfs staan er nog leegere duinen te Nieuwpoort en te Blankenberghe, waar zij niet hooger dan 17 m. en klimmen, evenals te Oostende (Vierbake).

Is er een verschil in de hoogte der duinen, zoo is het ook met hunne breedde gelegen, en met de breedde van het strange.

Onze hillen zijn breedst te Coxyde: zij bereiken er 2200 meters; aan de Panne 2000 m.; 1120 m. ten Westen van Nieuwpoort. Hier beginnen zij te versmallen, tot dat zij op 120 m. gekrompen zijn te Mariakerke.

De breedde der hillen te Blankenberghe en bedraagt maar 60 m. meer.

Wat het strange betreft, de grootste breedde is die van Nieuwpoort, gemeten 430 m. van aan 't water tot aan den voet der duinen.

Te Middelkerke bedraagt de breedde 360 m., te Oostende 430 m. vanwaar zij weder versmaalt tot op 230 m. te Heyst, en 100 m. te West-Capelle. Onze duinen zijn zeer oud en de geleerden beweren dat ze reeds van ten tijde der Romeinen bestonden.

Volgens de overleveringe, klommen onze kustbewoners op de duinen in tijd van overstrooming: en de inbrekingen der zee zijn bij ons talrijk geweest. (Ziet La Flandre, T. 4, bldz. 366).

Daarbij komt het dat de duinen van in de vroegste tijden bewoond waren, en dat er nu nog vele bewoonde pannen bestaan tusschen hooge duinen gelegen. De visschers en kustbewoners, die dagelijks de duinen op en af loopen, hebben deze willen onderscheiden, door de bijzonderste ervan met eenen eigenen name te doopen.

Deze namen kunnen in algemeene en bijzondere verdeeld worden.

Beide slag heeft eigenaardige en, onder opzicht van tale, kostelijke namen.

De volgende algemeene namen worden gegeven:

Bank	Men zegt ook nog Barm, zoo noemt men eene hoogte of duine in zee. Twee banken nevens malkander hebben eene geule tusschen hen: den versten bank noemt men dan Zeebank en dezen naast het strange Hinderbank. Een Barm is eene smalle, lange hoogte.
Blekker	Zoo noemt het zeevolk eene duine of eenen hille wier zand van in de verte blekt en uitsteekt.
Geule	wordt gezeid van eene leegte tusschen twee zandbanken.
Hil	of Hille is een kleene heuvel.
Kelle	Eene geule of waterdiepte die tusschen twee zandplaten ligt.
Panne	gezeid van de leegte, vlakte of valleie, die tusschen twee duinen ligt.
Zwem	Plas water die op het strand blijft staan, als de zee reeds af is, en die langs een der uiteinden stillekens leegloopt.

Vlugge

De duinenbewoners zeggen ook Zandvlugge tegen eene vlakte of plaatse waar 't zeezand in stuift. (Ziet Westvl. Idiot. De Bo).

De bijzondere namen die door 't zeevolk aan onze kuste gegeven worden zijn menigvuldig.

Laat ons langs de kuste van de Fransche grenzen voort noordwaards opgaan tot aan Holland en nemen wij zorgvuldig de namen op van de banken, hillen enz. die wij in onze wandelinge tegen komen.

Adinkerke.

Banken.

De Oostdijk.

De Bank.

De nieuwe Smalbank.

De Trapegeer.

De Breebank.

De Ezel.
De Ezel ligt vlak voor 't Pannegat; zoo heet het gat waar men van de Panne in zee gaat.

Er zijn drie nog al groote banken die strekken van de Fransche grenzen tot aan Nieuwpoort en die tegen de kusten achter 't Westdiep liggen.

De Bank.

't Banksje.

De Breebank.

Hillen.

De Kykhil.	Die Hil is door den wind opengewaaid en maakt twee hooge kegels uit; bij klaar weder kan men van zijnen top heel diepe in 't land kijken; en van daar verwierf hij zijnen name. Die er boven op staat, ziet Nieuwpoort, Oostduynkerke, Wulpen, Coxyde, Veurne, Bulscamp, Houthem, Houdschote (Vr.), Ghyvelde (Vr.), Bredanes (Vr.), Duynkerke (Vr.).
De Persenhil.	Eertijds stonden persen of sperren op dien hil.

De Maseele.

Pietjes Hil.	Hij heeft nog eenen anderen name, maar 'k en ben er niet achter gerocht; weet er hem iemand te noemen?
De Zandpit.	Alzoo noemt men eenen Hil die t' enden de groote Panne staat, op den hoek van den Veurnschen steenweg.

De Kaasboerhille.

De Moerput.

De Groene Hil.

De Verbangswegel.

't Kanon.

De Dooman.

Geulen.

De Brake

ligt Duynkerke waards op.

Het Dweersdiep.

Pannen.

De Panne	of Groote Panne. Als gij op den Kijkhil klimt, ziet gij de Panne van Adinkerke onder en voor u liggen; zij bestaat uit eene groote vlakte die bewoond is en bezaaid wordt; op 3/4 uurs diepe 't land in is zij van eene hooge duinenketen omsingeld. Er liggen verschillige wijken in die Panne.
De Krakeele	of De Krakeele Vlakte; die panne is onvruchtbaar en er groeien niet anders in als kraaidoorns.
De Kerkepanne.
't Kayennegat.	Zoo heet de opening waar men van uit de panne in zee gaat; de schippers aldaar weten 't Kayennegat op hunnen duim liggen.
't Pannegat.	Zie Kayennegat.
De Kordeelbank.
De Stileede	die verre langs het strange strekt: de visschers zeggen er kortheidshalve de Stilje tegen.

Wijken.

Aan de Panne liggen de volgende wijken in de duinen:

De Duinhoek.

De Kerkpanne of

St. Josephsdorp.

De Oosthoek.

De Westduinhoek.

Coxyde.

Banken.

De Kordeelbank.	Hij strekt ook tot op Adinkerke. De Kordeelbank bestaat uit twee oevers en 't zwem drangt denzelfsten name.
De Stakebank.	Op den Stakebank stellen de visschers hunne netten.
De Witbank	ligt achter den Stakebank en verder hebben wij nog den
Spanjaard.	Bij leeg water gaan de visscherspeerden tot op dezen bank.

De Engelschman ligt achter den Spanjaard.

De Bank van Berghen.

Geulen.

Het Dweersdiep: eene geule die diepe in zee ligt.

De groote Oever.

Orteel.

Eene geule die 6 uren diepe in zee ligt, zoo mij een visscher van Coxyde bevestigde.

De Westeinder ligt 7 uren diepe in zee.

De Noordeinder strekt 8 uren verre in zee.

Hillen.

De Kalschaard.

Hij is nu gedeeltelijk weggevlogen en er is eene zandvlugge in geboord die gedurig het zand wegvoert.

Het Pekhol.

Clerk Hille, tegen de kerke van Coxyde.

De Doornhil.

De Zwarte Hille.

De Witte Hille.

De Hooge Blekker.

Deze hil wordt met eerbied en vreeze van het duinenvolk genoemd. Die menschen

	zijn waarlijk bang van den Blekker; hij verschuift alle jare en, volgens men beweert, zou de panne: de Maartenoom bij name, die west den Hille ligt, geheel uit den Hoogen Blekker komen; deze zou vroeger daar in den Maartenoom gestaan hebben en ware van den fellen westwind weggevoerd geweest tot waar hij nu staat. ‘En,’ zei een geernaartvanger: ‘Ge ziet het, Mijnheer, de Hooge Blekker staat bots en bloot voor den torre van Oostduynkerke, hij zal met der tijd erop loopen.’
	Dat de Hooge Blekker verstuift is waar; maar 't is zeker wel eene legende, dat hij van den Maartenoom zou gekomen zijn, en het zal den hil een lastig werk zijn nu nog tot aan Oostduynkerke af te zakken, want hij is er omtrent twee kilometers van verwijderd.
	Iets dat wonderlijk is, 't is dat al de duinen die verwaaien, den oosten opgaan, door den fellen westwind gedreven, en als de wind uit het oosten blaast, is hij onbekwaam eenen duine te hinderen. Op den Hoogen Blekker staan sperren geplant die als geschilderd op het blekzand uitkomen.
De Kathrijnhille.	De visschers noemen dien duin ook het Kathrijnsgat.
De Meulewal.	Eertijds stond er een meulen op.
't Schipgat.	Zoo noemt men eenen langen oever duinen.

Pannen.

De Maartenoom.

Eene vermaarde panne, die vele van 't visschervolk bewoond is; 't is in den Maartenoom dat men het lijk van den zaligen Idesbaldus vond. Te dier plaatse staat nu een kruis geplant, en ernevens is eene capelle gebouwd, waar men jaarlijks in beevaart gaat en waar er eene misse gelezen

	wordt; er is alsdan groote toeloop van volk in den Maartenoom.
De Schapepit.	Eene leegte waar veel water in staat.
De Fortpit.	Panne en pit; vroeger dreven de duinenbewoonders en kleene boeren hun vee naar dien waterput, nu ligt hij geheel verzand.
De Lischpanne.
De Vuilepanne.
De Doollage.	Die panne was eertijds een leege en zompachtige grond; de bewoonders dier streke zeggen dat er daar peerden en koeien in verzonken liggen; nu is die plaatse verhard en begangbaar.
De Lange Panne.	Eertijds was zij lang, maar nu heeft ze de wind van weerskanten ingekort.

De Doornpanne.

De Kerkpanne.

Wegen.

In de duinen vinden wij drie wegels liggen, die genoemd worden:

De Zanddijkstrate.

Jan Tanghens wegel.

Baaltjes Weg.

Wijken.

De Duinhoek.

De Maartenoom.

De Westhoek.

De Zeepanne.

Isebaldus (Idesbaldus) Kruis.

Zwemmen.

De Stilêe.

De Kordeelbank. Beide zwemmen strekken tot voorbij Coxyde.

('t Vervolgt.)

Oost-Duynkerke.

Banken.

't Westdiep.

De Bank.

De Breebank.

Het Terteel.

't Banksje.

De Broersbank.

De Engelschman.

De Stakebank.

De Uitbank.

De Spanjaard.

Geulen.

Het Dweersdiep.

't Westdiep. (De Bo) Dit zal wel het Dweersdiep zijn, aangezien 't Westdiep en het Dweersdiep dezelfste uitgestrektheid hebben.

Hillen.

De Broersduinen.

De Suikeren Hil.

De Witte Buik.

De Voorduinen.

De Boverijhille.

Jan Capponshil.

De Zeeberm.

De Zweet.

Pannen.

De Zeepanne.

De Witte Burg.

De Plaatsburg.

Zwemmen.

De Stilêe.

De Kardeelbank.

't Vloeimerk:
	Zoo heeten de visschers het strange van tegen de duinen tot waar de zee bij hoog tij gevloeid komt. Het Vloeimerk teekent hem schoone af, bijzonderlijk in droog weder.

Nieuwpoort.

Banken.

De Bank.

't Banksje.

De Breebank.

Het Terteel.

Dijken.

De Groenendijk: Een weerdijk die eertijds een gedeelte was van den 's Graven Jans dijk.

Geule.

Het Dweersdiep.

Hillen.

De Suikerhil.

't Geldgat.

De Strontput.

De Oostriphil.

De Westriphil.

Lombardzijde.

Banken.

Het Riksje.

Het Slijk.

't Banksje.

De Binnenkwinte.

De Buitenkwinte.

De Kwintebank.

De Buitenratel.

Geulen.

Het Dweersdiep.

't Princeveld.

Polder.

Bassevelde.
	Lombardzijde was vroeger eene haven en de kerke stond in den duine; zij stortte in tijdens eene overstroominge. De inwoners toonen nog eene leegte in de duinen oost de Nieuwpoortsche haven, waar eertijds, zeggen zij, de Lombardzijdsche haven was. (Zie La Flandre, 4de deel, blz. 410.)

Westende.

Banken.

De evengenoemde banken die voor Lombardzijde liggen strekken tot voor Westende, voegt daarbij den Nieuwpoorbank.

Geulen.

De Driekeersleg.

Het Dweersdiep.

Hillen.

De Sloepen Hil.

De Plombaard.

De Vier-Ossenhil.

De Vlienderhil.

De Oude Haak.

De Nieuwe Haak.

Pannen.

't Princeveld. Eene zandvlakte die tegen de duinen ligt.

Middelkerke.

Banken.

De Stroombank. De landslieden noemen hem meest den Kwâbank.

De Cesardijk.

De Binnenkwinte.

De Buitenkwinte.

De Kwintebank.

De Middelkerkebank.

Dijken.

De Groenendijk.

De Weerdijk.

De 's Graven Jans Dijk.

De Schinkeldijken.

Geulen.

De Driekeersleg.

De Dievegeule.

De Scherpegeule.

De Ruischer.

Hillen.

De Vatjes Hil.	Eertijds was er een smokkelaar die zijne geblauwde ware binnen dien hil in een vat verborg, sedert heet hij Vatjes Hil.
De Lange Hil.
De Vier-koppenhil.	Op de vier hoeken van den vierkanten hil zou men zeggen dat er vier hoofden staan.
De Manevinkaard.
De Patattenhil.	Vroeger verdook men gestolen eerdappels in dien duine.
De Kessenhil.
De Wakershil.	Ten tijde der Franschen stond een waker op den hil, bij middel eener vlagge miek hij van hierop teekens naar den wachter die op den Sluizenhil stond, hij wenkte ook naar den waker die te Mariakerke stond.
De Witte Hil.	Thans schier heel verdwenen: de zee heeft gestadig den duine uitgehaald. Over een 60 tal jaren was het een schoone, hooge hil.
	Volgens de legende, als het op Middelkerke torre 's nachts tien uren sloeg reed er een spook rond dezen hil; het zat op een peerd zonder kop en als het één was, verdween het verschijnsel.
De Dikke Hil.	Deze duine is nu weggesmeten; hij stond rechte voor Middelkerke toren.
De Kreupelhouthil:	ook nog de Krijphouthil genaamd. Die duin is ook verdwenen en daar staat nu het ‘Hôtel de la plage’.
De Boschhil:	die duine wierd in 1876 weggevoerd om den steenweg te leggen die nu van het dorp naar het strange loopt.
De Sluizenhil.	Een Fransche wachter stond eertijds op dien hil.
De Raversijde Hil.
Mijnheers Hil.
De Kleene Blekker:	deze blekker staat op Mijnheers Hil.

Pannen.

De Scheepanne.

De Manepanne.

De Doornpanne: zij en bestaat nu niet meer.

De Peerdemart.

Men beweert dat er hier nog eene peerdenmart gehouden wierd. Eenige vluchtelingen uit den patriotentijd verdooken hen in deze panne en wierden er overrast en overvallen.

De Manevinkaardpanne.

De Persenpanne.

De Keunewarande.

De Dijkeput.

De Sluizeput.

Diep stilstaande water. Die put verzandt gedurig, 't schijnt dat die put een overblijfsel der have van Walravensijde is; de oude Sluizevaart ligt recht voor den Sluizeput.

Wegen.

De Schapewegel:

Nu is die weg bijna heel verdwenen. Langs den Schapewegel trok men zeewaard en het vee wierd langs hier geleid en bij leeg water naar Oostende gedreven. Het zeevolk beweert dat er op de klei, langs het strange, nog voetstappen van koeien, schapen en peerden geprent staan.

Wijken.

De Engelsche Hoek.

Walravensijde. Wie bescheed begeert over Walravensijde, leze 't verdienstig werk van den H. Edw. Vlietinck over Walravensijde.

Mariakerke.

Banken.

De Stroombank.

De Binnenkwinte.

De Kwintebank.

De Buitenkwinte.

De Cesarsdijk.

Geulen.

De Scherpegeule.

De Kwinte.

Hillen.

De Hooge Hil (?)
De Spanjaard.	Men zegt dat tijdens de belegering van Oostende (1600), de spaansche ruiterij hier kamp nedersloeg; en 't schijnt zoo geweest te zijn, want meermaals heeft men geldstukskes van dien tijd in de Spanjaardspanne gevonden.

Pannen.

De Spanjaardpanne.

Oostende.

Banken.

De Stroombank.

Den Akkaardbank.

De Platte Diepte of nog de Plate Diepte

Geulen.

De Akkaarde.

De Negenvaam.

De Kwinte.

Antena.

Wijken.

De Vierbakehoek.

Oostende is zijne duinen kwijt, en met hen is hun name ook verloren gerocht; wij en konden er geene meer van achterhalen.

Breedene.

Banken.

De Oostende bank.

De Akkaard bank.

De West Hinder.

Dijken.

De Groenendijk.

Geulen.

De Akkaarde.

Antena.

De Negenvaam.

Toria.

Pannen.

De Waterpanne.

Clemskercke.

Banken.

De Oostende bank.

De Oosthinder (ender? einder?)

De Westhinder (ender? einder?)

De Akkaardbank.

Geulen.

De Akkaarde.

Het Scheurleg.

De Negenvaam.

't Rijzeel.

Hillen.

De Hooge Hille. Hij is de hoogste hil dier streke; dient voor bake aan de visschers en wordt nog de Groote Hille genoemd.

De Braambeier.

De Kruiphoutshille.

De Langenhil.

De Plattenduine.

De Blekkaard zoo genoemd van zijn wit blekkende zand.

De Spletterhille.

Kellen.

De Opperkelle.	Dat is de verste kelle in zee.
De Pittekelle.	Alzoo genaamd, omdat die kelle in pitten slaat bij wassende of afstroomende zee, als wanneer er wind is.
De Kruikelle.	In deze kelle worden er geernaarts en kleenvisch gevangen.

Het Grootwater of ook nog 't Grauwater. Die kelle en komt niet altijd bloot bij leeg tij.

De Bank.	Deze kelle en komt maar te voorschijn als het nieuwe en volle mane is; er ligt nog eene kelle achter den Bank, maar deze en draagt geenen name.
De Uitlaat.	Alzoo noemen onze visschers de uiteinden van iedere kelle, waar het water eerst in de kelle komt en er laatst uitloopt, volgens de zee op- of afgaat.
	In die Uitlaten worden de stelnetten gezet bij leeg water; met de wassende zee komt de visch meê, en in 't afgaan van het water blijven zij in de netten van den Uitlaat steken.

Pannen.

De Pauspanne: of nog de Pauspannesteert.

De Krinkelmeulenpanne.

De Doornpanne. Deze panne krielt van de doorns.

De Doômanspanne.

De Groote panne.

De Steenpanne.

De Kruiphoutspanne.

Oudendjillenspanne.

Wijk.

De Haanhoek of den Hane, die nu vele bebouwd wordt. Nevens dien wijk liggen:

De Hanebosschen die tamelijk uitgestrekt zijn.

De Duinhofsteê, eene hoeve die in den duine ligt.

Vlisseghem.

Banken.

De Wenduyne Bank.

De Westhinder (ender? einder?)

De Oosthinder (ender? einder?)

De Wielingen.

De Scheurbank of beter

Het Scheurleg.

De Akkaardbank.

Geulen.

't Scheurleg.

De Akkaard.

De Weele.

Hillen.

De Fransche Batterij.

De Spanjaardshul.

De Lange Leere.

Pannen.

De Zeepanne.

De Zâpanne, of anders nog gezeid,

De Zakpanne.

Wenduyne.

Banken.

De Zuigers.

De Banken.

De Uitligger.

De Pluitardbank.

De Weele.

De Wenduynebank.

De Noordhinder (ender? einder?)

De Westhinder (ender? einder?)

De Oosthinder (ender? einder)

Het Zand.

Geulen.

De Kellen.

De Luizepit.

De Weele.

De Draaipitten

De Klijtepitten.

Hillen.

De Groote Hul.

De Witte Hul.

De Duivels Hul.

De Groene Hul.

't Zwijgertje.

De Kalletjes.

Pannen.

De Kerkpanne.

De Voorpanne.

De Groote Panne.

De Middelpanne.

Blankenberghe.

Banken.

De Weelebank.

Het Rip.

't Zand.

De Kelderbank.

't Hard Zand.

't Steienhoofd.

Blighbank.

De Wenduynebank.

De Thornton-bank.

De Duivelsboei.

De Lucifersboeien.

De Wandelaarsboeien.

Dijken.

's Graven Jans Dijk.

Geulen

Weele.
In de Weele zit veel visch.

De Oostweele.

De Kelder.

't Eersgat.

't Steendiep.

Hillen.

De Hooge Hille.

De Lucifersduine.

Werken.

Als men langs het strange wandelt te Blankenberghe, komt men in wissen gevlochtene hoofden tegen, waaronder steen en ciment gemetst liggen en die diep in zee gaan: die barebrekers noemen onze visschers de werken. Zij en zijn onder geene andere namen gekend, uitgeweerd twee:

't Heyste Werk, dat tegen Heyst ligt.

Het Houte Werk.

De andere Werken zijn, volgens hunne volgorde, genoemd: 1^ste, 2^de, 3^de enz. Werk. Er liggen zes werken op Blankenberghe.

Heyst.

Banken.

De Wandelaar.

De Kelderbank.

De Lisseweghe bank.

De Gotebank.

Het Gaanpad.

De Wielingen.

De Bol van Hoyst.

De Peerdenmart.

De Rip (buiten- en binnen-).

Dijken.

De Gravejansdijk.

De Evendijk.

Geulen.

De Weele.

De Gote.

't Rip.

De Breê Achttiene.

't Rippegat.

De Kelder.

't Steendiep.

't Eersgat.

Hillen.

De Pasteurs Hille.

Pannen.

De Pasteurs Panne.

Er liggen 5 Werken op Heyst, doch ze en worden niet afzonderlijk genoemd.

Knocke.

Banken.

De Lisseweghe bank.

Wielingen.

Het Ripzand, men zegt ook:

't Rip.

De Droogte van Schoonveld, kortheidshalve van de visschers 't Schoonveld genoemd.

De Zeebank.

De Gotebank.

De Raan.

De Rabsbank.

De Scharbank.

De Sluische Hompels.

De Zeehondenplate.

Cadzand bank.

De Zandplate.

De Walvischstrate.

De Elleboog.

De Rassen.

Zoutelande bank.

De Peerdemart.

De Onderbank.

Busschen (in den duine).

De Kapitbusch.

De Berkenbusch.

De Drooge Hond.

De Singels.

De Eekenbusch.

Dijken.

De Gravejansdijk.

De Evendijk.

De Zeedijk.

De Oude Zeedijk.

Geulen.

't Schoone Veld.

De Gote.

De Oostgote.

De Westgote.

De Kwâgrond.

't West Rippegat.

't Oost Rippegat.

De Nieuwe Geule.

De Vischgeule. Zoo noemt men eene geule waar men veel visch vangt.

De Oostgote is ook eene vischgeule.

Hillen.

De Hooge Duinen.

De Blinkaard.

't Magerschorre.

De IJzerberg.

De Zouteschorre.

De Korte Duine.

De Comedie Hul.

De Drie Hullen.

De Zeeaksterhul.

De Lange Hul.

De Koolschaard.

Kreke.

De Schaperijekreke.

Pannen.

De Kleene Vlakte.

De Brabandsche panne.

De Commandeursplate. Die plate was eertijds zandgrond; in de jaren 70 werd zij uitgedijkt.

De Panne.

De Pastorspanne.

Wijk.

't Zoute De wijk ligt in de duinen.

Er zijn ons voorzeker hier of daar namen ontsnapt en wetensweerdigheden onbekend die eraan vastgehecht zijn; en 't ware ons veel genoegen, wilde de goede lezer, die zulkdanige onaangestipte namen of wetensweerdigheden kent, de goedheid hebben die naar ‘Biekorf’ te zenden. Hij zou grootelijks bijdragen tot de West-Vlaamsche Oordnamenkunde, die tot nu toe, jammer genoeg, te vele verwaarloosd gebleven is.

Ant. Verwaetermeulen

Vorige Volgende