Biekorf. Jaargang 4

Sweven of Swaven in Vlanderen en Friesland.

HOE dieper men doordringt in de Oudheidkunde van Vlamingen en Friesen, hoe meer men allerlei overeenkomstige zaken bij beide volkeren gewaar wordt.

De namen der dorpen Swevezeele en Sweveghem in Vlanderen hebben aanleiding gegeven tot menige verhandeling over den oorsprong en de beteekenis van deze namen. Zij, die het daar voor houden, dat de naam van het Oud-Germaansche volk der Sweven, Suevi, Swaven of Schwaben deel uitmaakt van deze Vlaamsche plaatsnamen, en dat deze dorpen oorspronkelijk nederzettingen, volksplantingen zijn der Sweven, hebben gelijk, naar mijne meening. Immers vinden wij, bij oude schrijvers, de Sweven vermeld als stamverwanten der Sassen, als goede vrienden over en weêr, van dezen, zoodat zij met hen, met de Friesen en met nog andere verwante volksstammen uit het Oosten, gezamentlijk westwaarts optrokken naar Zuid-Holland, Zeeland, Vlanderen en Artesie, en vooral ook naar Brittannie. Niets verhindert ons om aan te nemen dat eenige Sweven, enkele Swevische gezinnen of maagschappen, met hunne volksgenooten westwaarts trekkende, om de eene of andere reden in Vlanderen zijn achtergebleven, zich voor goed in Vlanderen hebben neêrgezet, en hunnen volksnaam hebben gegeven aan hunne woonsteden: Swevezeele, de zale of halle, het groote verzamelhuis, tevens de woning van het hoofd, den vorst (voorste of eerste) dezer Sweven; en Sweveghem, Swevinga-heim, de woonstede van de (afstammelingen der) Sweven. Juist zoo, als er eenige Sassen

[p. 345]

zijn achtergebleven midden onder de Friso-frankische bevolking van Holland, en daar, tusschen Haarlem en Leiden het dorp Sassenheim hebben gesticht, dat nog heden onder dien naam bestaat. De hedendaagsche ingezetenen van Sassenheim onderscheiden zich in niets van hunne buren in de andere dorpen van die Hollandsche gouw, even min als de bevolking van Swevezeele en Sweveghem heden ten dage in eenig opzicht verschilt van andere vlaamsche dorpelingen in die gouw van West-Vlanderen.

In Friesland ligt ook een dorp dat in zijnen naam den naam der Sweven of Swaven in gedachtenis houdt. Het is een dorp in Noord-Friesland (Westelijk Sleeswijk), dat hoogst waarschijnlijk ook beschouwd moet worden als eene volkplanting, eene nederzetting van Sweven te midden der Friesen, en dat oorspronkelijk Swavestede heet. Niettegenstaande de geijkte Hoogduitsche schrijftaal, die in deze eeuw in Noord-Friesland heerscht, den ouden naamsvorm in Schwabstedt heeft veranderd, zoo blijft de Friesche en Sassische bevolking in Sleeswijk in heure dagelijksche spreektale aan de oude, de zuivere uitspraak Swavestede, Swaafsteê getrouw.

Dat men nog langen tijd in de middeleeuwen sommige maagschappen kende en erkende, als gesproten uit den volksstam der Swaven of Sweven, en hen als zoodanig bleef onderscheiden te midden van hunne Friesche en Sassische gouwgenooten in Sleeswijk, blijkt uit eene oorkonde die bewaard wordt in de verzameling van het Genootschap voor Sleeswijk-Holsteinsche Landsgeschiedenis (Gesellschaft für Schleswig-Holsteinische Landesgeschichte) te Kiel. Die oorkonde is gedagteekend van den jare 1348, en staat onder de volgende hoofdinge aangeduid in het Tijdschrift des Genootschaps voor Sleeswijk-Holstein-Lauenburgsche Geschiedenis (Zeitschrift der Gesellschaft für Schleswig-Holstein-Lauenburgische Geschichte), Deel VI, Kiel, 1876:

‘Tymmo, Emekinus, Marquardus fratres dicti Swaf verkaufen dem Otto Enendorp und seinen Erben fünf mansi in Johanstorp - feria sec. ante fest. pasche.’

[p. 346]

Dus, Tymmo of Timme, Emekyn (dat is de kleine Emo) en Markwart, drie gebroeders, die den toenaam van Swaaf dragen. Nog heden zijn Timme, Eme en Markwart als mansvoornamen in gebruik bij de Friesen en Sassen van Nederland en Noordwestelijk Duitschland; en talrijke geslachtsnamen en plaatsnamen, in vele Germaansche landen, zijn van deze mansnamen afgeleid.

Ongetwijfeld was de toenaam Swaaf aan Tymmo en zijne broeders door hunne Friesche en Sassische gouwgenooten gegeven, juist zoo als er nog heden onder ons vele maagschappen zijn die Fries of Vrieze, de Vries of de Vreeze heeten, als aanduiding dat zij oorspronkelijk uit het volk der Friesen zijn ontsproten. Trouwens, nog heden bestaan er onder ons, in Noord- en in Zuid-Nederland, maagschappen die den naam De Swaaf of De Swaef voeren.-

In Isaac Taylor 's uitmuntend werk Words and Places: or, Etymological illustrations of history, ethnology and geography. London, 1865, lees ik op bladzijde 151: ‘That the Suevi were associated with the Saxons in the formation of the Flemish settlement is proved by the names of some fifteen villages in Flanders which contain their name, e.g. Suevezele, Sueveghem, etc. Warnkönig, Flandrische Staatsgeschichte, vol. I, p. 91.’ Vrage: welke zijn die andere dertien Vlaamsche plaatsnamen?

Haarlem

Johan Winkler