Biekorf. Jaargang 4

[p. 200]

Leest onze oude boeken!

BIJ voorbeeld een die, onder zijn oud pergamenten kleed, den zonderlingen name draagt van:

De ghebenedyde Voester vanden aermen, naeckten ende verlaetenen Jesus, soone vande Alder-heyl. Maghet Maria: eertydts vanden Seraphycken Vader Franciscus, om het mysterie van syne teere kleyne gheboorte, ghenaemt het kindeken van Bethleëm, in 't licht ghebrocht Door P. Marianus Stalpaert, Vicarius vande PP. Minder. broeders Recoll. binnen Ipre. Het eerste deel. Tot Ipre, By Joannes Baptiste Moerman, Boek-drucker op de Merckt in den gulden Bijbel. 1686.

Pater Stalpaert getuigt dat hij te Loretten geweest heeft, zeggende, bl. 595, aldus, - ik verversche de spellinge -:

‘Gelijk nog hedendaags aan al de pelgrims genoeg blijkt, als men, in het voorgemeld huizeken van Lorette, achter den autaar, toont een kleen keukentje, met een kleen vierstedeken, zoo ik, aldaar eens wezende, met mijne oogen dat hebbe gezien.’

Pater Stalpaert heeft ook te Roomen geweest, zegt hij, bl. 615:

‘Ik kan getuigen dat ik eens, op dien dag te Roomen wezende, met mijne oogen gezien hebbe, hoe dat er alsdan kwalijk een devote Romein is die, op een van de vastenavonddagen, niet en gaat bezoeken de negen oft de zeven kerken.’

Pater Stalpaert weet veel schoone oude woorden.

Bij voorbeeld:

Afgrijs.

Bl. 32:

‘Dat het een afgrijs was om hooren.’

Vandaar komt ons ofgrijselijk.
Afgrijs is een middeleeuwsch woord, z. Verdam.

Bedeklokke.

Bl. 115:

‘Namelijk 's morgens, 's noens, en 's avonds, als men met de bedeklokke gedachtenisse houdt van den menschgeworden zone Gods.’

[p. 201]

De Bo heeft beêklokke opgeteekend; in 't gereformeerd Hollandsch is dat woord, met de zake die 't verbeeldt, verloren gegaan.

Douwen.

Bl. 380:

‘Ook met wat eene vreugd... omhelsde zij dat, kuste het, douwde het zoetelijk, ende nam haar vermaak in dat, 't welke zij wiste haar zoon te wezen.’

Douwen, met den zin van wiegen, heeft De Bo opgeteekend uit den mond des volks.

Eenzamelijk.

Bl. 323:

‘De eenzamelijke leeringe der heilige Vaderen.’

Unanimis doctrina, in 't Latijn; eenparige leeringe, zegt men nu.

Geburig.

Bl. 460:

‘De heilige Hilarius, bisschop van Poictiers, ziende dat er sommige van zijne geburige Bisschoppen groote neerstigheid deden om....’

Geburig is middeleeuwsch vlaamsch; het staat in den grooten nederlandschen woordenboek; en in 't middelhoogduitsch was 't gebûric geschreven. z. Verdam. 't Zou mij verwonderen ware 't woord geburig, uitsprekens gebeurig, nievers meer te vernemen onder 't volk.

Gedierlijk.

Bl. 242:

‘Uit geheel zijne ziele te beminnen is beminnen in zijn gedierlijk leven, en alle werken die raken het gedierlijk leven onderwerpen aan de liefde Gods.’.

Dit woord en vinde ik maar bij Pater Stalpaert alleene.

Gelukbiedinge.

Bl. 134:

‘Op den eersten dag van 't jaar, dewelke van ouds altijd plag te wezen een dag van vreugd en genoegte, van feeste en gelukbiedinge.’

Nu zou 't felicitatie heeten: 't woord wordt herhaald op bl. 187 en 564.

Gevaren.

Bl. 42:

‘Op de zelve maniere gevaarde, op den kerstnacht, onze zalige Katharina Bononiensis.’

[p. 202]

Vandaar gevarenesse, dat bij De Bo staat, en dat later vervangen wierd door het vreemde aventure, of het nog vreemdere avondure. Gevaren en gevarenesse staan bij Kiliaen aangeteekend als vetus, oude woorden; en daarbij kwalijk vervlaamscht door geschieden, geschiedenesse.
Gevaren, gevarenesse zijn middeleeuwsche woorden. z. Verdam.

Inklinken.

Bl. 340:

‘Zoo heeft de Heere... gulden buizen uitgelaten, van zijn herte tot het herte van zijne moeder, ... door welke buizen tot haar inklonk de vriendelijkheid van de liefde waardoor Jesus als zoon beweegd wordt tot zijne zoetste moeder.’

Inklinken is bij Kramers: ‘River, river dans...; affermir en rivant.’ De Bo weet van ‘den oest inklinken.’ Pater Stalpaerts inklinken en staat nievers gewoordenboekt.

Jeste.

Bl. 553:

‘Gij hebt altemet gezien de zeer teere en als zotte jesten, die eene moeder al uitzet om haar kindeken, dat zij op haren schoot heeft, te vleien, te toeven en hare groote liefde tot dat kennelijk te maken.’

Jesten, uitsprekens djesten; en jestenaar, uitsprekens djestenäre, bestaan nog bij 't volk. Z. Loquela, X. 90. In 't Engelsch bestaan jest en to jest, met den zin die 't bij Pater Stalpaert heeft; 't komt van 't latijn res gesta.
Z. Verdam, onder 't woord Geeste.

Kitte.

Bl. 217:

‘Dat ze nu’ (de samaritaansche vrouwe) ‘hare kitte gelaten heeft: reliquit hydriam suam.’

Vergelijkt De Bo, onder de woorden bierkeete, keete, kitte.

('t Vervolgt)

Guido Gezelle