Biekorf. Jaargang 4

Nobel's Sprengolie of Dynamitis

BIJ de verzeeping der vetten ontstaat er eene zoete, siroopachtige, doorschijnende, en reukelooze vloeistoffe, die door de scheikundigen genoemd wordt: Glycerine, van het grieksche γλυκύς, dat zoet beteekent. In Kramers woordenboek wordt Glycerine vertaald door oliezoet, oliesuiker.

In 't jaar 1847 liet Sobrero, een der medewerkers van den franschen scheikundige Pelouze, in eene mengelinge van verdicht salpeterzuur, of sterkwater met zwavelzuur, druppel voor druppel, eene hoeveelheid oliesuiker leken. Hij bekwam alzoo de Nitroglycerine, eene nieuwe

[p. 140]

geluwachtige vloeistoffe. Deze brandt op de tonge en is vergiftig. Hare wonderbare eigenschap is van te ontploffen bij den minsten stoot, of ook bij schielijk verwarmen. Zuiver, en op haar eigen, kan men de Nitroglycerine nog al behandelen; verbonden met andere stoffen, ontvlamt zij, met machtige gasoplossingen.

De Nitroglycerine en hare eigenschappen wekten de aandacht op van eenen geleerden Zweed, met name Alfred Nobel. Deze had aanstonds gevat dat in Sobrero's vindinge eene nieuwe kracht zat, die ten oorbore van de nijverheid kon gebruikt worden. Hij onderzocht de nieuwe vloeistoffe en, na herhaalde pogingen, gelukte hij erin ze in geslotene vaten te doen ontploffen. Het was op dien dag dat hij de macht van de Nitroglycerine doopte met den name Dynamitis.

Maar de Dynamitis, die ook Nobel's poeder of, gelijk bij de Zweden, Nobels' sprengolie genoemd wordt, was in den beginne te stijf kruideke-roer-mij-niet. Onmogelijk ze te bewerken; ook in het bereiden, in het vervoeren, in het gebruiken van de Dynamitis, gebeurden er alle dagen groote ongelukken. Zoodanig dat het Staatsbestier er welhaast tusschenkwam en het verveerdigen van dat moorddadig dingen verbood.

Al ging het Nobel ook tegen dat zijne ontplofbare olie niet en kon behandeld worden zonder gevaar, toch en liet hij de zake niet steken. Integendeel, hij onderzocht de vloeistoffe meer en meer, en vond eindelijk den middel om ze deerloos te bereiden en te vervoeren. Hij doormengde ze met eene andere, zwamachtige, niet ontplofbare stoffe, het zij klei, kalk, steenkolen, plaaster, kiezeleerde, gestampt baksteen, enz., Hij doorwrocht alles wel, en ondervond welhaast dat hij de al te geweldige olie overwonnen had. Nu kan men de Nitroglycerine inpakken, verzenden, verpletteren.

Met Nobels zegepraal eindigt het eerste tijdperk der geschiedenisse van Dynamitis. De weg eens gebaand, vele geleerden volgden hem op. Hunne verbeteringen maken het tweede tijdperk uit.

Volgens de stoffen die gebezigd worden, verdeelen wij nu de Dynamitisbereidingen als volgt:

[p. 141]

Eerst en vooral deze waarin de Nitroglycerine met doode of werkelooze stoffen gemengd wordt, zoo als die Hanoversche eerde, die zoo rijke is aan overkleene schelpdiertjes, die er sinds eeuwen in versteend liggen, en die ‘Kieselguhr’ heet. Zij is geelbruin en wordt voortaan alleen Nobeldynamitis genaamd.

Van dit slag is ook de fransche Dynamitis, die roode of witte genoemd wordt, volgens dat er klei of kiezeleerde ingewrocht is.

Daarna hebben wij het tweede slag van Dynamitis, met werkende opslorpende stoffen: ontzwavelde steenkolen, sulfer, salpeter, soda, chloorzure zouten, enz.

Om te beginnen met Zweden, daar kwamen voor den dag de Sebastine van Boeckman, de New-Sebastine van Fanehelm, het Ammoniakrut van Ohlson en Nerbinn, de Seranine van Boeckmann, de Dualine van Dittmar, de Forcite van Lewin, de Virite, de Vigorite, de Petrolite, enz.

In Duitschland vinden wij den Lithofractor of steenbreker, in Oostenrijk de Dynamitis van Trauz, de Rhexite; in Engelland Horsley's poeder en de Geoxyline van Abel.

In de Vereenigde Staten van America en bleef men niet ten achteren: Hendrik Abbot, Newton, Muroë, Drinker en Eissler vonden er de poeders van Hercules, Vulkaan, Atlas, Oetus, Hekla, Jugdson en Racka Rock.

Zooals men ziet en is er geen land in de wereld dat het gebruik van de dynamitis niet en heeft ontwikkeld. Daar zij veel min kost, en beter en sneller werkt als het buskruid, en is 't niet te verwonderen dat zij het overal onderkruipt.

Op den dag van heden wordt die ontplofbare stoffe gebruikt in steengroeven en bergwerken.

De nijveraar bezigt hare kracht in het booren van Atrechtsche putten en ja, de landbouwer velt ermeê boomen, rukt ermeê stompen en wortels uit, en keert ermeê den grond zijner landouwen het onderste boven.

De misdaad ook heeft uit Nobel's uitvindinge nut weten te trekken. De krijgsmacht die aan den oproer ontbreekt, wordt door ontplofbare stoffen vervangen.

Nog eene goede zake, die vooral ten dienste van 't kwaad is, te wege.

[p. 142]

In Engelland vinden wij de Ierlanders te Londen aan het werk. Op 15 Maart 1883 wilden zij door de dynamitis den torre en de zate van de rijksvergaderinge te Londen doen in de lucht springen, terwijl zij geheel Westminsterwijk in rep en in roere stelden.

Maar dat en was maar een begin.

Op den 2den in Nieuwjaarmaand 1885 ontploften er Dynamitispoppen, op de schenen van den onderaardschen spoorweg. Op den 24sten daarnaast waren er nieuwe aanvallen tegen het hoog- en 't leegerhuis, en tegen den Londenschen torre. In den laatsten wierden de eeuwenoude wapenrustingen aldaar geweldig beschadigd.

Wij en hebben de ongelukken niet vergeten van de Berlin en de Bons-Enfants straten, van Very's gasthof, te Parijs, en die van het koolputtenland bij ons. De euveldaden te Luik gepleegd door de waalsche ruststoorders Moineau en zijne genooten, die op heden nog hunne straffe uitdoen in het gevangenhuis van Leuven.

De dynamitis heeft dus, gelijk alle wereldsche zaken, haren goeden en slechten kant. In de Parijsche Commune namen de omwentelaars hunnen toevlucht tot de steenolie, God weet wat de toekomst ons spaart, is 't bij aldien, in de naaste omwentelinge, dat de omwentelaars hunnen toevlucht nemen tot de dynamitis! Aug. van Speybrouck