Biekorf. Jaargang 4

Sapinen

HIER is iets voor de schoemakers!

Hooghielde schoen, houtjesschoen, schoen met hooge talons, dat hiet men vroeger Sapinen.

Het woord sapine zal wel van sapinus komen, en sapinus van sapium, dat eigentlijk eenen sap- op zapboom beteekent; bezonderlijk dien tranenden zapboom, dien wij den kien-, vuur-, dennen-, sperreboom heeten.

De sperren tranen wijerook of hars, zoo iedereen weet. Van sper- of dennenhout maakte men allertier gerief, misschien ook zuiderwaards de houtjes van de hooghielde houtjesschoen.

Dat daar gelaten, de name van gezeide schoen komt mij eerst te voorschijne in den Nomenclator van Hadrianvs Ivnivs, Antwerpen, Christ. Plantin 1567, waar het luidt:

‘Tyrrhenicum siue Hetruscum sandalium, est crepidae genus Italis feminis atque Hispanis vsitatum, aedito admodum solo, quod Hesychius clarè satis innuit. Tyrrhenikon sandalion, kattumati hypsêlon; dicitur autem tyrrhenikon sine adiecto, tyrrhenikon sandalion Cratino, tyrrhenikourges, quod Phidias suae Palladi addidit. Tyrrhena vincula ita exponit Seruius apud Virgilium. Allemanice Hispanische Weiber pantoffel. Belgicè Hooge oft Spaensche pantoffele, suppinen. Gallicè sappin, pantoufle Spagnole. Italicè sappino. Hispanicè sappino.’

Kiliaen in zijnen Appendix van vreemde woorden, en voegt niet anders bij al 't bovenstaande als dat men

[p. 92]

vulgo, in 't vlaamsch en in 't kwaad keukenlatijn, ook sappine, sappinus zei.

Pater Adriaen Poirters, S.J., die geen woordenboekmaker maar een vriendelijke gisper was van den snof, van den zwier, in 't fransch gezeid van de mode, te zijnen tijde, heeft de jonge Heeren en Vrouwkens zien komen aangepekkeld, op hunne sapinen, en hij schrijft daarvan als volgt, in Het leven van de H. Rosalia patronesse tegen de Peste. T' Antwerpen, bij de Wedue ende Erfgenaemen Ian Cnobbaert bij het Professenhuijs der Societeijt Iesu in Ste Peeter. A^o 1658, blz. 42-43:

‘Zoo schoon blonk en straalde Rosalia in de oogen van allen de hoofsche Princen en Damen. Zoo dat 't gene de zon is onder de planeten, het vier onder de elementen, het goud onder de mineralen, de rooze onder de bloemen, dat was Rosalia onder de hovelingen.

Waarom en zal ik dan niet zeggen: Quam pulchri sunt gressus tui in calceamentis filioe principis?

Hoe schoon is, heele dagen lang,
o edel dochter uwe gang!
Men vindt, door het voorzichtig gaan,
de stappen van uw deugden staan.

Eertijds, droeg de hoofsche jonkheid sappynen, die onder beslagen waren met zilveren, gefigureerde nagelen, en drukten, daar ze gongen, in 't zand, bloemen en sterren, en diergelijke beelden. Maar waar Rosalia gaat en komt, daar drukt ze voetstappen daar ootmoedigheid, rijpigheid, heiligheid, eerbaarheid in is te lezen.’

Tot hier loopt het schrijven van Pater Poirters.

Daarbij weten wij nu nog iets naders aangaande de sapinen, en hoe, in de jaren 1600, de zwiergodinne, de snof en de snêe ook dienstvolk hadde, die, van hoofde te voete, van top tot teen, ja tot onder hunne hielen toe, haar te gebode stonden.

't Was toen de spaansche zwier, 't is nu de fransche: wanneer zal 't ne keer de vlaamsche zijn?

Pascent in aethere cervi!

G.G.